آسیای جنوب شرقی و چین

هنگامی که مردم کامبوج در صبح سوم آوریل از خواب برخاستند متوجه شدند که صادراتشان به آمریکا با تعرفه 49درصدی روبه‌رو می‌شود. پس از مراجعه به اخبار، متخصصان هشدار دادند که صنعت پوشاک کشور نابود خواهد شد. این صنعت بیش از نیمی از درآمد صادراتی کشور را تامین می‌کند و اکثر محصولات آن به آمریکا فروخته می‌شود. آقای ترامپ در 9 آوریل اجرای تعرفه‌ها را به حالت تعلیق درآورد، اما امکان دارد که هر لحظه تعرفه‌ها بازگردند.  دیدار شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، از کامبوج در 17 آوریل تا حدی مایه آرامش‌خاطر مردم این کشور خواهد بود. این سفر از ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود و اکنون روحیه این کشور در حال توسعه را به‌شدت تقویت می‌کند. یکی از مقامات کامبوج می‌گوید، «ما کشوری کوچک هستیم که ایالات‌متحده ما را مجازات می‌کند. اکنون شی جین پینگ رهبر دومین اقتصاد بزرگ جهان به دیدن ما می‌آید. شاید این امر به بازسازی اعتماد به‌نفس ما کمک کند. اثر عاطفی این سفر بسیار زیاد است.  جنوب شرق آسیا شدیدترین ضربه را از اعلامیه آقای ترامپ در باغ رز کاخ سفید در 2 آوریل دریافت کرد. علاوه بر کامبوج، ویتنام هم با تعرفه‌‌های 46، تایلند 36، اندونزی 32 و فیلیپین 17درصدی مواجه خواهند شد. کالاهای ساخت مالزی عوارض 24درصدی دارند، اما بزرگ‌ترین محصول صادراتی آن به آمریکا یعنی نیمه‌رساناها از تعرفه‌ها معاف می‌مانند. پس از اعلام خبر تعلیق تعرفه‌ها هم‌اکنون نرخ آنها برای این منطقه و اکثر نقاط جهان در 90 روز آینده به میزان 10 درصد خواهد بود. حتی سنگاپور هم مشمول تعرفه 10درصدی پایه قرار می‌گیرد. این در حالی است که این شهر-دولت هیچ تعرفه‌ای را برای آمریکا اعمال نمی‌کند و حتی با آن کسری تجاری دارد. لارنس وانگ، نخست‌وزیر سنگاپور در سخنرانی 8 آوریل خود در مجلس اعلام کرد که دوران جهانی‌سازی قانون‌محور و تجارت آزاد به پایان رسیده است و آمریکا دقیقاً همان نظامی را پس می‌زند که خود آن را ساخته بود. بنابراین، دیدار آقای شی از منطقه زمان مناسبی برای بهره‌برداری او از اشتباهات دشمنش خواهد بود. او در 14 آوریل به ویتنام می‌رود و قرار است خبر مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها در زیرساختارها و تولیدات سطح بالا را در آنجا اعلام کند. سپس او به مالزی سفر خواهد کرد. جایی که انتظار می‌رود خبرهای بیشتری اعلام شوند. مقصد نهایی او کامبوج است.

رقص دیپلماتیک

اما هیچ‌کدام از کشورهای هدف آقای شی در جنوب شرق آسیا هنوز با آمریکا قطع رابطه نکرده‌اند. در واقع، واکنش آنها به اعلامیه ترامپ با نوعی خونسردی همراه بود که مشابه آن در دیگر نقاط جهان دیده نمی‌شود. آنها اعلامیه ترامپ را مقدمه‌ای برای مذاکرات می‌دانند و از تعرفه‌های انتقام‌جویانه پرهیز می‌کنند. تو لام (To Lam) رهبر ویتنام یکی از اولین کسانی بود که پس از اعلام تعرفه‌ها با آقای ترامپ تماس گرفت و پیشنهاد داد تعرفه‌های ویتنام بر کالاهای آمریکایی را به صفر برساند. او همچنین نماینده‌ای را برای مذاکره به واشنگتن فرستاد. نخست‌وزیر کامبوج هم پیشنهاد کاهش نرخ تعرفه‌ها را مطرح کرد. مالزی یک هیات مذاکره را برای انعقاد معاهده‌ای درباره زنجیره‌های تامین و مواد معدنی حیاتی اعزام می‌کند. اکنون که آقای ترامپ از مذاکرات استقبال و فقط کشورهایی را که پاسخ متقابل داده‌اند تنبیه می‌کند، به نظر می‌رسد واکنش عمل‌گرایانه کشورهای این منطقه زیرکانه بوده است.  واقعیت آن است که آسیای جنوب شرق گزینه دیگری ندارد. هیچ‌کدام از کشورهای منطقه به اندازه چین یا اتحادیه اروپا توان ندارند که بخواهند علیه آمریکا به اقدامات تلافی‌جویانه دست بزنند. مالزی که ریاست آسه‌آن (ASEAN) را بر عهده دارد تلاش کرد کشورهای عضو را برای یک پاسخ منطقه‌ای متحد کند، اما تحلیلگران چنین شانسی را برای آسه‌آن قائل نیستند. اقتصادهای اعضای آن با یکدیگر تفاوت زیادی دارند و نمی‌توان منافع آنها را در مذاکرات به یکدیگر پیوند زد. برخی نگران آن‌اند که تهدید تعرفه‌ها منطقه آسیای جنوب شرقی را به چین نزدیک‌تر کند، اما هنوز نشانه‌ای از این امر دیده نمی‌شود. آن دسته از کشورها از قبیل فیلیپین، تایلند و سنگاپور که نزدیک‌ترین روابط امنیتی را با آمریکا دارند این روابط را با تجارت پیوند نزده‌اند، چراکه چنین کاری با توجه به تمایلات انزواگرایانه آقای ترامپ نتیجه معکوس خواهد داد. علاوه بر این، با وجود پیوندهای بین نیروهای امنیتی چین با نیروهای امنیتی کامبوج و ویتنام انتظار نمی‌رود که آقای شی در سفرش به دنبال معاهدات امنیتی جدید باشد. 

تضمین امنیت در برابر یک ابرقدرت

علاوه بر این، تعرفه‌های آمریکا رابطه چین با کشورهای جنوب شرق آسیا را پیچیده می‌کند. مقامات آمریکا نگران آن‌اند که کالاهای چینی که قبلاً به مقصد آمریکا ارسال می‌شدند اکنون در بازارهایشان انباشته شوند. آسیای جنوب شرق از گذشته با مشکل فراوانی کالاهای چینی دست‌وپنجه نرم می‌کرد و اکنون احتمال دارد این کالاها باز هم افزایش یابند. این فراوانی میزان تقاضای داخلی برای کالاهای ساخت منطقه آسیای جنوب شرق را پایین می‌آورد و به دنبال کاهش تقاضای جهانی به بروز تورم منفی منجر خواهد شد. یکی از مقامات مالزی چنین رویدادی را جنگ تجاری سطح دوم نه بین آمریکا و آسیا، بلکه بین قربانیان تعرفه‌های ترامپ می‌نامد. اگر آسه‌آن که توافق تجارت آزاد با چین را امضا کرده است بخواهد موانعی بر سر راه صادرات چین وضع کند به روابط منطقه با این غول آسیایی آسیب خواهد زد.  در واقع، ممکن است سفر آقای شی در زمان مناسبی نباشد. میزبانان او از دو سو نگران‌اند: آنها می‌ترسند که در آستانه مذاکره با ترامپ به‌عنوان دوست نزدیک چین شناخته شوند و نگران آن‌اند که سیل کالاهای چینی تقاضای داخلی برای محصولات ساخت خودشان را سرکوب کند. پیمان‌های درازمدت قدیمی همچنان ادامه خواهند یافت، اما دیپلمات‌ها انتظار ندارند پدیده شگفت‌آور جدیدی روی دهد. البته نباید تصور کرد که آمریکا در وضعیتی قرار دارد که می‌تواند از تعرفه‌های آقای ترامپ به منافع ژئوپولیتیک برسد. حتی اگر دولت‌های جنوب شرق آسیا بتوانند معاهده‌ای با رئیس‌جمهور آمریکا منعقد کنند آسیب تعرفه‌ها به تقاضای جهانی، اقتصادهای منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. ابهامات مربوط به اینکه آیا آقای ترامپ تعرفه‌ها را بازمی‌گرداند یا سطوح آنها را با هر کشور به‌طور متقابل تنظیم می‌کند باعث خواهد شد سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به حمایت از کسب‌وکارهای جدید منطقه نداشته باشند.  این روند با فلسفه سفر آقای شی تناقضی آشکار دارد. برخلاف آمریکا که در آن سیاست هر روز تغییر می‌کند و بازارها را به لرزه درمی‌آورد آقای شی راهبردی با قدمت چند دهه را به اجرا می‌گذارد تا به‌تدریج پیوند اقتصاد آسیای جنوب شرق با چین را محکم‌تر کند. این برنامه مخاطراتی برای منطقه به همراه می‌آورد، اما حداقل می‌‌توان گفت احتمال بیشتری از دیگر برنامه‌ها دارد.