همیشه پای یک زن در میان است

سال ۲۰۱۲، اینستاگرام غریق نجات فیس‌بوک شد. مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیس‌بوک در تصمیمی به ظاهر ابلهانه، پیش از عرضه عمومی سهام فیس‌بوک در بازار بورس، اینستاگرام را خرید. در آن زمان، اینستاگرام دو سالش بود و تنها ۱۳ کارمند داشت. به همین خاطر وقتی گفتند مارک اینستاگرام را یک میلیارد دلار خریده است، همه شگفت‌زده شدند و می‌گفتند این جوان ۲۷ساله حماقت کرده است. امروز اما ارزش برند اینستاگرام با 44 /1 میلیارد کاربر فعال ماهانه، معادل 4 /47 میلیارد دلار است (سایت statistics). تخمین زده می‌شود ارزش این پلت‌فرم در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار باشد و این یعنی امسال و فقط در عرض ۱۲ سال، ۱۰۰ برابر خواهد شد.

اگر همیشه پای یک زن در میان باشد، پشت این ایده تجاری زنی بود که در سال ۲۰۱۲ در کنار باراک اوباما، هیلاری کلینتون و آنگلا مرکل به‌عنوان یکی از صد شخصیت اثرگذار مجله تایم شناخته شد. نام او نه فقط در مجله تایم، بلکه در فهرست چند ژورنال معروف دیگر همچون فورچون، وال‌استریت ژورنال، هفته‌نامه بیزینس‌ویک و مجله فوربس آمده است. او که فقط ۵۴ سال دارد، در سال ‌۲۰۱۹ ارزش دارایی‌اش بالای یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار اعلام شد. بعید نیست که چنین نابغه‌ای دانش‌آموخته قدیمی‌ترین دانشگاه ایالات‌متحده در رشته اقتصاد باشد.

آغاز مسیر

پدر «شریل سندبرگ» چشم‌پزشک بود و مادرش در کالج، زبان فرانسه درس می‌داد. شریل در واشنگتن ‌دی‌سی به دنیا آمد اما خانواده‌اش برای زندگی در این شهر ماندگار نشدند. او در فلوریدا به مدرسه رفت.

 شریل سندبرگ تحصیلات خود را در رشته ام‌بی‌ای در دانشگاه هاروارد ادامه داد و در سال 1995 با بالاترین نمره این دوره را به پایان برد. همچنین او در زمان تحصیل فعالیت‌های مدنی و اجتماعی را دنبال می‌کرد و در این مدت سازمانی را به نام زنان در اقتصاد و دولت تاسیس کرد. شریل سندبرگ در دهه 90 میلادی دستیار امور پژوهشی رئیس بانک جهانی نیز بود.

 همیشه شاگرد اول بود و زمانی هم که وارد هاروارد شد، توجه پروفسور لارنس سامرز -رئیس دانشگاه که در سال ۱۹۹۹ وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده شد- را جلب کرد. سامرز استاد مشاور پایان‌نامه سندبرگ در مقطع ارشد شد و بعدها پای او را به بانک جهانی باز کرد. شریل یک سال بعد از تجربه بانک جهانی، به موسسه مکنزی رفت و وقتی که سامرز وزیر اداره خزانه‌داری آمریکا شد، بار دیگر در محضر استاد محبوبش مشغول به کار شد. آن زمان بیل کلینتون رئیس‌جمهور آمریکا بود و سندبرگ در امور مربوط به خزانه‌داری به سامرز کمک می‌کرد.

شریل سندبرگ فعالیت خود را در دولت آمریکا ادامه داد تا اینکه جرج بوش به ریاست ایالات متحده آمریکا رسید. در این زمان بود که او تصمیم گرفت از سیاست دوری کند و به شرکت‌های فناورانه بپیوندد. شریل سندبرگ در ابتدا به شرکت گوگل پیوست که در آن سال‌ها شرکتی تازه‌تاسیس به حساب می‌آمد. او نه‌تنها نایب‌رئیس بخش عملیات و فروش جهانی گوگل بود که در تاسیس بنیاد انسان‌دوستانه گوگل نقش بسزایی داشت.

کارنامه چشمگیر سندبرگ باعث شد گوگل او را زیر نظر بگیرد و بعد از پایان عمر کاری‌اش در خزانه‌داری، او را در بخش کسب‌وکار استخدام کند. معروف است که سندبرگ در سِمَت مسئولیت فروش آنلاین و تبلیغات، تعداد اعضای تیم فروش در این شرکت را از چهار نفر به چهار هزار نفر رساند و رکوردهای چشمگیری را ثبت کرد. تا آن زمان زاکربرگ، سندبرگ را نمی‌شناخت تا اینکه در سال ۲۰۰۷ در یک مهمانی با او آشنا شد. خیلی زود به توانمندی‌هایش پی برد و او را به‌عنوان مدیر ارشد عملیات فیس‌بوک استخدام کرد. برای سندبرگ سه سال زمان خوبی بود تا فیس‌بوک را از فرش به عرش برساند. تا پیش از او استراتژی سودسازی نبود؛ اما او راهبرد را تغییر داد و در سال ۲۰۱۰ رکورد سوددهی را زد. القصه عملکرد سندبرگ آنقدر خیره‌کننده بود که در سال ۲۰۱۲ به یکی از هشت عضو هیات‌مدیره فیس‌بوک تبدیل شد و از آنجا که نخستین و تنها زن این هیات بود همین موضوع به شهرتش کمک کرد.

شریل سندبرگ علاوه‌بر عضویت در هیات‌مدیره فیس‌بوک، در شرکت‌های متعدد دیگری نیز حضور داشت. از میان این شرکت‌ها می‌توان والت دیزنی، Women for Women International،Center for Global Development  و V-Day را نام برد. به‌علاوه، او پیش‌ازاین در استارباکس و Brookings و Ad Council  نیز عضو هیات‌مدیره بوده است.

مدیریت عملیات و تاثیرات سندبرگ بر فیس‌بوک

هیچ تعریف خاصی برای وظایف شغلی مدیر عملیات وجود ندارد. به‌ بیان ‌ساده، چنین افرادی خط مقدم شرکت‌ها در برابر مشکلات هستند که از حرکت صحیح قطار آن مطمئن می‌شوند. آنها بسیاری از مسئولیت‌های اصلی شرکت را بر عهده می‌گیرند و در نهایت، در سایه روسای اصلی قرار دارند.

شریل سندبرگ در فیس‌بوک تمام مسئولیت‌های مذکور را بر عهده داشت و از همه مهم‌تر، حفظ جریان درآمد را جزو اولویت‌های اصلی خود می‌دانست. او با استفاده از شبکه ارتباطاتی خود مذاکرات درباره این غول شبکه اجتماعی را مدیریت و با سفرهای متعدد افراد بزرگ جهان را با حرکت شرکتش همسو و اغلب راضی می‌کند. یکی از مدیران اجرایی سابق فیس‌بوک اعتقاد دارد سندبرگ این شرکت را اداره می‌کند.

پایان یک دوران

در سال ۲۰۱۴ و پس از عرضه اولیه، بیش از نیمی از سهام خود را در این شرکت فروخت. او در ابتدا ۴۱ میلیون واحد سهم در فیس‌بوک داشت و پس از چند مرحله فروش، اکنون 2 /17 میلیون واحد سهم، یعنی حدود 5 /0 درصد از سهام مالکیت فیس‌بوک را به ارزشی حدود یک میلیارد دلار در اختیار دارد. شریل سندبرگ خرداد امسال پس از 14 سال و در پاییز سال جاری میلادی از سمت خود به عنوان مدیر ارشد عملیات (COO) متا (فیس‌بوک سابق)، کناره‌گیری کرده و به‌گفته خودش می‌خواهد روی بنیاد و کارهای بشردوستانه خود تمرکز کند. زاکربرگ هم با انتشار پست جدیدی در فیس‌بوک، کناره‌گیری سندبرگ را «پایان یک دوران» خواند و توضیح داد او دلیل اصلی بسیاری از پیشرفت‌های متا تا به امروز بوده است. زاکربرگ افزود شخص دیگری جایگزین سندبرگ در این موقعیت نخواهد شد و ساختار فعلی شرکت تغییر خواهد کرد.

پیامبران جدید سرمایه

بعید نیست که چنین پیشرفتی آماج انتقادات چپ‌گراها باشد. سال ۲۰۱۵ نیکول اشاف، مدرس چپ‌گرای جامعه‌شناسی در دانشگاه بوستون، سندبرگ را به‌عنوان مدل ایده‌آل «پیامبران جدید سرمایه» معرفی کرد. اشاف می‌نویسد، «پیامبران قدیم سرمایه اکثراً فلاسفه یا سیاستمدارانی سالخورده و جدی بودند که همه چیزشان رسمی بود: لباسشان، حرف زدنشان، برخوردشان. اما مردمِ امروز دیگر دلبسته چنین پیامبرانی نمی‌شوند. پیامبران جدید سرمایه اکثراً جوان، خوش‌صحبت و خوش‌برخورد هستند، آنها با شلوار جین و تی‌شرت در محل کارشان حاضر می‌شوند و مدام از تغییر سخن می‌گویند، کسانی مثل شریل سندبرگ (مدیر عملیاتی فیس‌بوک)، جان مک‌کی (مدیر اجرایی هول فودز)، اپرا وینفری و بیل و ملیندا گیتس (بنیان‌گذاران بنیاد گیتس). این پیامبران پیام‌آور سرمایه‌داریِ سبز، سرمایه‌داری خلاق، سرمایه‌داری وجدانمند، کسب‌وکار فمینیسم، بازار نیکوکاری و چیزهای دیگری از این دست هستند.

سندبرگ و فمینیسم

سندبرگ چند سال پیش در سخنرانی معروفی در برنامه تد، گفت که از 190 رئیس دولت، تنها 9 نفر زن هستند. زنان تنها 13 درصد از کل نمایندگان مجلس را در دنیا تشکیل می‌دهند. زنان همچنین 15، 16 درصد جامعه آماری مدیرعامل‌ها، هیات‌مدیره‌ها و مدیران ارشد را تشکیل می‌دهند. فاجعه اینجاست که این اعداد از سال 2002 تغییر نکرده است. سندبرگ از ارائه آمار و ارقام فراتر رفت و با استناد به یک پژوهش مهم در ایالات‌متحده گفت، زنان کماکان در دوراهی انتخاب بین انتخاب موقعیت شغلی یا موفقیت در زندگی شخصی هستند. آمارها خود تحلیل هستند. دوسوم مردان متاهل که مدیر ارشد هستند در ایالات‌متحده فرزند دارند؛ در حالی که تنها یک‌سوم زنان ِمدیر ارشد، بچه‌دار هستند. سندبرگ در این سخنرانی پیشنهاد می‌کند که زنان با وجود همه دلبستگی‌های بحقی که در نقش مادر یا همسر دارند، به عنوان نیروی کار بمانند و باید با بازنگری در اعتمادبه‌نفس خود برای ارتقا در محیط‌های کاری مذاکره کنند. سندبرگ می‌گوید، 57 درصد از مردان در مصاحبه‌های شغلی درباره حقوق و دستمزد مذاکره می‌کنند و این در حالی است که فقط هفت درصد از زنان این موضوع را مطرح می‌کنند. سندبرگ ایده خود درباره این موضوع را به تفصیل در کتاب تغییر مسیر؛ زنان، شغل و میل به پیشرفت مطرح کرده است. کتابی که در ایران هم ترجمه شده است.

منتقدان فمینیسم سندبرگ می‌گویند که شریل فمینیسم را همچون خدمتکاری برای سرمایه‌داری می‌بیند. آنها جهانی می‌خواهند که در آن مزایای استثمار در محل کار و سرکوب در نظم اجتماعی، به نحوی برابر بین مردان و زنانِ طبقه حاکم تقسیم شود. شکلی از «برابری فرصتِ سلطه‌طلبی». کاملاً بر ضد آنها، سازمان‌دهندگان اعتصاب فمینیستی خواستارِ پایانِ سلطه سرمایه‌دارانه و پدرسالارانه هستند. سندبرگ مشخصاً یک فمینیست لیبرال است و پر‌بیراه نیست اگر بگوییم که مشکل این دسته از منتقدان بیشتر با لیبرالیسم است تا فمینیسم. آنها ادعا می‌کنند فمینیسم لیبرال، متکی به زنانِ قشر حرفه‌ای-مدیریتی، بر ایده‌های «به سوی پیشرفت» و «شکستن سقف شیشه‌ای» متمرکز است. این [قِسم فمینیسم] خود را وقف آن کرده است که معدودی از زنانِ برخوردار را قادر کند از نردبان شرکت یا رده‌های ارتش بالا بروند و بر ایده برابریِ بازارمحوری صحه می‌گذارد که با «تنوع‌طلبیِ» شرکتی همخوان است.

بدبیاری‌های سندبرگ 

شریل سندبرگ در ۲۴سالگی با یک تاجر ازدواج کرد؛ اما مشکلاتشان آنقدر جدی بود که بعد از یک سال طلاق گرفتند. شریل بار دیگر در سال ۲۰۰۴ با دیو گلدبرگ، یکی از مدیران یاهو ازدواج می‌کند و صاحب دو فرزند می‌شود؛ اما چند سال بعد دیو به‌طور ناگهانی در ۴۷سالگی می‌میرد. دیو گلدبرگ در اول می ۲۰۱۵ از دنیا رفت و علت مرگ او، تومور مغزی به‌خاطر افتادن از تردمیل عنوان شد. سندبرگ که زمانی در کتابش، Lean In، مخالف تک‌والدی در خانواده‌های آمریکا بود، امروز به‌اجبار فرزندان خود را به‌عنوان یک مادر مجرد سرپرستی می‌کند. او اکنون در منلوپارک کالیفرنیا سکونت دارد. شریل سندبرگ پس از مرگ ناگهانی همسرش احساس می‌کرد که او و فرزندانش دیگر هیچ‌وقت از صمیم قلب شاد نخواهند شد.

شریل می‌نویسد انگار در یک خلأ گرفتار شده بودم. به یک پوچی عمیق در قلبم رسیده بودم. احساس می‌کردم این حالت باعث می‌شود حتی نتوانم درست نفس بکشم. دوست او آدام گرانت که روانشناس بود، از هیچ تلاشی برای بازگرداندن او به زندگی عادی فروگذار نکرد. گرانت در کتابی که به کمک سندبرگ تالیف کرده است می‌نویسد که همه ما با یک میزان انعطاف‌پذیری ثابت به دنیا نیامده‌ایم، انعطاف‌پذیری همانند عضله‌ای است که باید رویش کار کنیم و آن را بسازیم.

این کتاب ترکیبی از بینش‌ها و ایده‌های شخصی شریل با تحقیقات روشنگر آدام در زمینه توانایی مواجهه با سختی‌هاست. شریل با شروع داستان از جایی که متوجه مرگ همسرش شد برایمان از غم و اندوه حاد و انزوایی که بعد از آن برایش به وجود آمد می‌گوید؛ اما این کتاب تنها به موضوع زندگی شریل نمی‌پردازد و پا را فراتر گذاشته است. اینکه چگونه مردم مختلف در طیف‌های مختلف توانسته‌اند بر سختی‌هایی همچون بیماری، از دست دادن شغل، تجاوز جنسی، بلایای طبیعی، خشونت و جنگ غلبه کنند. داستان زندگی همه این انسان‌ها ظرفیت روح انسان را برای استقامت و کشف دوباره شادی نشان می‌دهد.

کتاب «گزینه ب» نحوه کمک به دیگران در شرایط بحرانی، بالا بردن حس همدردی با دیگران، پرورش کودکان قوی و محکم و داشتن یک خانواده جامعه و محل کار منعطف را به ما نشان می‌دهد. دوست سندبرگ می‌گوید: «شریل دو هفته بعد از فوت همسرش خودش را برای یک فعالیت پدر-فرزندی آماده می‌کرد ولی ناگهان زیر گریه زد و گفت من دیو را می‌خواهم. من به او گفتم که گزینه الف دیگر وجود ندارد و به او قول دادم کمکش کنم یک گزینه ب برای خود داشته باشد.»

جملات برگزیده شریل سندبرگ

شریل سندبرگ تجربه‌های ارزشمندی از کار در بالاترین سطوح شرکت‌های فناوری دارد. او در کتاب‌های خود از تجربیاتش می‌نویسد. در این بخش، به جملات شریل سندبرگ خواهیم پرداخت:

 کاری که انجام شده است، از یک کار عالی بهتر است (کتاب زنان به پیش).  در آینده دیگر رهبران زن وجود نخواهند داشت. تنها رهبران وجود دارند (کتاب زنان به پیش).  انگیزه از طریق کار کردن روی موضوع‌هایی که به آنها اهمیت می‌دهیم و همین‌طور همکاری با انسان‌هایی که دوست داریم، به دست می‌آید (کتاب زنان به پیش).

 اعتمادبه‌نفس و اعتقاد به خود برای آنکه بتوانید توانایی‌های بالقوه خود را بالفعل کنید، ضروری است (کتاب زنان به پیش).  اگر قرار بر این است که شکست بخورم، بگذار شکست بخورم. کسی که به آن تبدیل خواهم شد، به آرامی دستم را خواهد گرفت (کتاب زنان به پیش).

جوایز و افتخارات

فعالیت‌های کاری و غیرکاری سندبرگ، او را به شخصیتی شناخته‌شده در جهان تبدیل کرد. مدیر عملیات فیس‌بوک از سال ۲۰۰۷ هر سال در فهرست قدرتمندترین زنان مجله فورچون قرار دارد و از رتبه بیست‌ونهم در سال ۲۰۰۷، به رتبه هفتم در سال ۲۰۱۸ رسید. وال‌استریت ژورنال نیز سندبرگ را در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ در فهرست برترین زنان جهان قرار داد.

در سال ۲۰۰۹، مجله بیزینس‌ویک سندبرگ را به‌عنوان یکی از ۲۵ فرد تاثیرگذار در دنیای وب معرفی کرد. در سال ۲۰۱۴، او رتبه نهم از فهرست صد زن تاثیرگذار جهان از نگاه فوربس را به‌دست آورد و در سال ۲۰۱۷ به رتبه چهارم رسید. در سال ۲۰۱۲، مجله تایم نیز نام سندبرگ را در فهرست صد فرد تاثیرگذار جهان قرار داد.