پیش‌بینی جهان پساکرونا
شرایط اقتصادی جهان، پس از پایان کرونا چگونه خواهد بود؟
حامد وحیدی: اگر به معضلات اجتماعی ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی همچون جنگ و زلزله نگاه کنیم، درمی‌یابیم که عوارض آنها تا سال‌ها در جامعه قابل مشاهده بودند. همه‌گیری ویروس کرونا نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معضلات اجتماعی اخیر که کل جهان با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، از این قاعده مستثنی نخواهد بود. همان‌طور که این بیماری برای بهبودیافتگان عوارضی به همراه دارد، همه‌گیری آن نیز، تبعاتی برای زندگی اجتماعی در آینده به وجود خواهد آورد. اما این تبعات چگونه خواهند بود؟ چه چیزی در انتظار ماست؟ آیا زندگی افراد با همان سرعتی که همه‌گیری کرونا آن را تغییر داد، به حالت عادی خود باز می‌گردد؟ مطالب زیادی درباره اثرات ویروس کرونا بر زندگی مردم و تغییرات ناشی از آن گفته شده، اما اکنون، پس از کشف واکسن این بیماری و شروع واکسیناسیون در بسیاری از کشورهای جهان، اندیشمندان به دنبال پیش‌بینی وضعیت پساکرونا هستند. در این راستا، بسیاری از این متخصصان معتقدند که احتمالات مختلفی ممکن است رخ دهد و این حالت‌های احتمالی، بسته به سرعت واکسیناسیون و سرعت شیوع ویروس کرونا، تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند. ممکن است مانند بیماری‌هایی همچون طاعون با واکسینه کردن و پیدا کردن درمان قطعی بیماری، به زودی شاهد درمان و ریشه‌کن شدن آن باشیم یا همچون بیماری‌های آنفلوآنزا و ایدز، بخشی از زندگی ما شود، حتی ممکن است که این بیماری به صورت فصلی همه‌گیر شود؛ در این صورت کشورها مجبور می‌شوند که هر سال مردم را واکسینه کنند. اما چه بر سر اقتصاد کشورها می‌آید؟ اقتصاد جهانی به کدام‌سو کشیده می‌شود؟ با وجود این سناریوها، بسیاری از مردم و سیاستمداران نسبت به آینده پیش‌رو خوش‌بین هستند و به بهبود شرایط امید دارند که اثرات این خوش‌بینی را می‌توان در بازگشت رونق به بازارها دید. طبق این دیدگاه، در کوتاه‌مدت شرایط سختی وجود خواهد داشت و برخی کمبودها و ناهنجاری‌ها مشکلاتی برای بسیاری از کشورها ایجاد خواهد کرد اما به مرور و با گذشت زمان نتایج بهتری حاصل خواهد شد. اما در این بهبود اوضاع، همه کشورها به طور یکسان نفع نخواهند برد، برخی از کشورهای کمتر توسعه‌یافته، شرایط به مراتب سخت‌تری را سپری می‌کنند. در ادامه، به توضیح بیشتری درباره پیش‌بینی روند اقتصاد جهانی خواهیم پرداخت.
حمایت ضعیف از فقیرترین‌ها
با اینکه رسیدن واکسن این بیماری و حمایت‌های گسترده به ارزش 26 تریلیون دلار در سراسر جهان باعث تسریع روند بهبود شرایط نسبت به پیش‌بینی‌ها شده است، نابودی برخی مشاغل، وضعیت بد آموزش و پرورش، بدهی‌های بزرگ دولت‌ها و گسترش نابرابری‌ها بین ملیت، جنسیت و نسل‌های مختلف طی این دوره، زخم‌هایی ماندگار، که اغلب آن در کشورهای فقیر هستند، بر جهان خواهد گذاشت. کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال گذشته، بزرگ‌ترین کاهش از زمان رکود بزرگ بوده است و طبق تخمین‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO)، این کاهش در GDP، هزینه‌ای به اندازه از بین رفتن 255 میلیون شغل تمام‌وقت به همراه داشته است. هزینه‌ای که در بین کشورها به طور نابرابر کاهش خواهد یافت. طبق تحقیقات انجام‌شده در این زمینه توسط شرکت اقتصادی آکسفورد، فیلیپین، پرو، کلمبیا و اسپانیا اقتصادهایی هستند که در معرض آسیب‌های بلندمدت قرار دارند و نسبت به دیگر کشورها شرایط سخت‌تری را در کوتاه‌مدت متحمل خواهند شد. از طرفی طبق پیش‌بینی‌های این شرکت، کشورهای استرالیا، ژاپن، نروژ، آلمان و سوئیس وضعیت مناسب‌تری را سپری خواهند کرد و به سرعت به شرایط عادی خود بازمی‌گردند. در همین راستا، کارمن رینهارت، اقتصاددان ارشد بانک جهانی، بیان می‌کند که برگشتن به وضعیت قبل از همه‌گیری کرونا، بسیار زمان‌بر است و برای برخی از کشورها، عواقب ناشی از کرونا به این زودی‌ها از بین نخواهد رفت.
صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که همه‌گیری کرونا در کشورهای با درآمد بالا تاثیر کمتر در‌بر خواهد داشت و برای کشورهای کم‌درآمد با بازارهای نوظهور، مشکلات بسیار بیشتری را ایجاد خواهد کرد؛ که این برخلاف آن چیزی است که در بحران سال 2009 رخ داد که در آن کشورهای ثروتمند نسبت به کشورهای کمترتوسعه‌یافته، آسیب‌های شدیدتری را متحمل شدند. طبق این پیش‌بینی‌ها، تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال آینده حتی از پیش‌بینی‌های قبل از همه‌گیری این بیماری نیز بیشتر خواهد بود؛ به عبارت دیگر، پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول بیانگر این است که اقتصادهای طراز اول جهان، آسیب کمتری خواهند دید و زخم‌های ناشی از کرونا بیشتر گریبان‌گیر کشورهای کم‌درآمد خواهد شد. بانک جهانی نیز در گزارشی که در ژانویه امسال منتشر کرد، نسبت به «یک دهه عدم موفقیت در رشد اقتصاد جهانی» هشدار داد و بیان کرد تنها درصورت اجرای اقدامات اصلاحی مناسب می‌توان از این خطر جلوگیری کرد. طبق تخمین‌های بانک جهانی، تولیدات جهان تا سال 2025، به میزان پنج درصد کمتر از پیش‌بینی‌های قبل از کرونا خواهد بود. بسیاری از کارشناسان اقتصاد معتقدند که اگر سیاست‌های اصلاحی به خوبی اجرا شود و گام‌های این سیاست‌ها به درستی برداشته شود، نیازی نیست که کشورها، به ویژه کشورهایی که صدمه بیشتری از کرونا دیده‌اند، دهه پیش‌رو را تاریک و ازدست‌رفته ببینند. پیشنهاد این گروه از اندیشمندان، مجموعه‌ای از سیاست‌های تشویقی دولت جهت ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران برای ایجاد کسب‌وکار جدید، نوآوری و سرمایه‌گذاری است. بنا به گفته کاترینمان، اقتصاددان ارشد شرکت سیتی‌گروپ، نوع درست این ترکیب سیاسی می‌تواند به بازگشت کامل به شرایط قبلی و بهبودی کامل وضعیت به‌وجودآمده منجر شود و به وسیله سرمایه‌گذاری‌های جدید و آموزش کارکنان، می‌توان بهره‌وری در تولیدات را ارتقا و سطح استانداردهای آن را افزایش داد که این اقدامات در حال حاضر در بسیاری از کشورها در حال انجام است.
ریکاوری Vشکل
بسیاری از کارشناسان اقتصاد معتقدند که بحران ناشی از همه‌گیری کرونا و شرایط پس از پایان یافتن آن، یک‌ترمیم Vشکل است که در آن پس از یک دوره رکود اقتصادی شدید، به سرعت یک بهبود اقتصادی رخ می‌دهد که شرایط را به حالت قبلی برمی‌گرداند. با نگاه به تولیدات ناخالص داخلی کشورهای مختلف می‌توان دریافت که ایالات‌متحده و چین، موتورهایی برای برگشت جهان به حالت قبل از همه‌گیری کرونا هستند؛ اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، به وجود آمدن واگرایی بین کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه و همچنین شکاف‌هایی است که بین شرکت‌های بزرگ و رقبای کوچک آن و نیز بین کارگران با مهارت بالا و کارگرانی که مهارت کمتری دارند، وجود دارد که در آینده خود را نشان خواهد داد. به عنوان مثال، در کشوری مانند نیوزیلند که جزو کشورهای برتر اقتصادی در جهان بود، به دلیل داشتن اقتصاد کوچک و وابستگی به توریسم، تا باز شدن تمامی مرزهای خارجی شرایط سختی را متحمل خواهد شد، زیرا نبود گردشگران خارجی حفره‌ای ایجاد کرده بود که افراد محلی نتوانند آن را پر کنند. اما کشوری مانند چین که از یک سال پیش شیوع این بیماری در کشورش تحت کنترل بوده است، توانست رشد اقتصادی خوبی را در این سال داشته باشد.
تغییر سبک مصرف
پس از رکود بزرگ در سال 1930، بسیاری از مردم در مصارف و هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کردند و این الگوی مصرف مردم تا دهه‌ها ادامه‌دار بود و بر میزان سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال آن دوره تاثیر بسزایی داشت. با توجه به همه‌گیری کرونا و لزوم مراقبت‌های بهداشتی، ممکن است الگوی مصرف مردم دوباره تحت تاثیر قرار گیرد. اگر مردم دوباره به رستوران‌ها و کافه‌ها بازگردند و در آنجا غذا بخورند و دوباره برای ورزش به باشگاه‌ها و استخرهای سطح شهر برگردند، بسیاری از صنایع که در تعلیق به سر می‌برند به حالت عادی بازخواهند گشت؛ اما این امکان وجود دارد که طی این دوره سلیقه بسیاری از مردم، واقعاً تغییر کرده باشد و تمایل آنها نسبت به استفاده از کالاها و خدمات بیرون از خانه کاهش یابد؛ در این شرایط، بسیاری از صنایع ورشکسته می‌شوند و عده بیشتری بیکار خواهند شد و هیچ دولتی توانایی بهبود این شرایط را حتی در میان‌مدت نیز ندارد.
بازار سهام
همان‌طور که بارها گفته شده است، همه‌گیری کرونا در سال 2020، باعث به‌وجود آمدن بزرگ‌ترین رکود پس از جنگ جهانی دوم شده است؛ اما با تولید و گسترش واکسن این بیماری، اقتصاد کشورها روندی صعودی را در پیش گرفت. شاخص‌های داوجونز، نیکی (مشهورترین شاخص تغییرات قیمت در بورس اوراق بهادار توکیو در ژاپن) و FTSE(مخفف Financial Times Stock Exchange Index است و در این شاخص، میانگین وزنی قیمت سهام بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در بورس سهام لندن (LSE) محاسبه می‌شود) که با گسترش تلفات و مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا، افت شدیدی کرده بودند، با کشف اولین واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون، شروع به رشد کردند و تغییرات بزرگی در بازار سهام اکثر کشورهای جهان به‌وجود آمد. به عنوان مثال، شاخص FTSE، پس از اعلام همه‌گیری کرونا، به شدت نزول کرد و در سال 2020، این شاخص به میزان 3 /14 درصد افت داشت که بیشترین کاهش طی 12 سال گذشته بوده است. در پاسخ به این همه‌گیری، بانک‌های مرکزی در بسیاری از کشورها، از جمله انگلستان، نرخ بهره خود را کاهش دادند تا قرض گرفتن را ارزان‌تر کنند و از این طریق اقتصاد کشور را تقویت کنند. با اعلام کشف اولین واکسن، وضعیت بازار سهام کشورها بهتر شد؛ اما تحلیلگران نگران این هستند که تاخیر در واکسیناسیون و پایین بودن سرعت آن نسبت به شیوع ویروس باعث بی‌ثباتی بیشتر در بازار در سال جاری شود.
جمع‌بندی
پس از همه‌گیری ویروس کرونا و لزوم رعایت پروتکل‌ها و مقررات بهداشتی، بسیاری از مردم به آینده خود و زندگی پس از اتمام این شرایط و نبود کرونا فکر کردند. با کشف واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون در کشورهای جهان، این افکار امیدوارانه‌تر شد، به طوری که بسیاری از صاحب‌نظران نیز، از جمله یووال نوح هراری نویسنده کتاب پرفروش انسان خردمند، به پیش‌بینی درمورد وضعیت جهان پساکرونا پرداختند. براساس پیش‌بینی‌های این افراد، سناریوهای مختلفی قابل تصور است، اما بسیاری از آنها به آینده بسیار خوش‌بین هستند و باور دارند که وضعیت جهان به زودی به حالت عادی خود بازمی‌گردد. در این میان اقتصاددانان نیز به پیش‌بینی شرایط اقتصادی کشورها اقدام کردند. طبق پیش‌بینی آنها، در بلندمدت اوضاع جهان بهبود خواهد یافت ولی برخی از کشورها که اغلب جزو کشورهای درحال توسعه نیز هستند، شرایط سختی را در کوتاه‌مدت متحمل می‌شوند که این باعث بیشتر شدن شکاف این کشورها با کشورهای توسعه‌یافته خواهد شد.
منابع:
1- https: / /www.bloomberg.com /news /articles /2021-04-17 /economic-recovery-after-covid-scars-will-remain-after-the-rebound
2- https: / /www.bbc.com /news /business-51706225
