کوچ حیات

سال 2023 گرم‌ترین سال تاریخ بود و سال 2024 قرار است بدتر از آن باشد. برای هر کسی که از ژوئن رکوردهای میانگین دمای جهانی زمین را هر ماه تماشا کرده باشد، احتمالاً نیازی به گفتن ندارد که سال 2023 گرم‌ترین سال تاریخ بوده است. به گزارش سرویس تغییرات آب‌وهوایی کپرنیک اتحادیه اروپا (CCCS)، سازمان جهانی هواشناسی سازمان ملل متحد (WMO) و انجمن ملی اقیانوسی و جوی ایالات‌متحده (NOAA)، سال گذشته نه‌تنها رکورد گرمای سال 2016 را شکست، بلکه این رکورد شکستن با اختلاف زیادی اتفاق افتاد.

بر اساس محاسبات CCCS و WMO، سال گذشته 48 /1 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از دوره ماقبل صنعتی بود؛ یعنی به طور خطرناکی نزدیک به آستانه 5 /1 درجه سانتی‌گراد که کشورها در توافقنامه اقلیمی پاریس در سال 2015 موافقت کردند به آن احترام بگذارند و از 0 /2 درجه سانتی‌گراد عبور نکنند. به گفته دانشمندان، شکستن این حد، خطر طوفان، خشکسالی، گرمای شدید و سیل را بیشتر از آنچه بشریت بتواند با خیال راحت تحمل کند، به همراه دارد.

در سال 2015، دانشمندان فکر می‌کردند که چندین دهه طول می‌کشد تا به دمای 5 /1 درجه سانتی‌گراد برسیم. با این حال، طبق داده‌های موسسه کپرنیک، هر روز از سال 2023، میانگین دمای جهانی حداقل یک درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از میانگین قبل از صنعتی شدن بود. نیمی از روزها بالای 5 /1 درجه سانتی‌گراد بود و دو روز در نوامبر، از دو درجه سانتی‌گراد نیز فراتر رفت. 

داده‌های NOAA که محافظه‌کارانه‌تر است، میانگین سال 2023 را 35 /1 درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن قرار می‌دهد، اما هشدار داده است که سال 2024 شانس «یک در سه» برای رسیدن به دماهای بالاتر دارد و 99 درصد احتمال دارد که در میان گرم‌ترین پنج سال (غیر متوالی) تاریخ بشر قرار گیرد.

میانگین دمای بالا در سال گذشته باعث موج گرما، سیل و آتش‌سوزی در سراسر جهان شد، که خسارت‌های ناشی از این بلایای آب‌وهوایی تنها در ایالات‌متحده، بیش از 28 میلیارد دلار بود. تجزیه و تحلیل‌های اقلیمی از سوی دانشمندان نشان داد که اگر گرمایش جهانی ناشی از افزایش انتشار کربن نبود، بسیاری از این رویدادهای شدید عملاً غیرممکن بودند. در ادامه می‌خواهیم ببینیم بر اساس گزارش‌ها، گرم‌ترین مناطق زمین کدام‌اند؟ چرا هوا تا این اندازه گرم شده و چقدر گرم‌تر خواهد شد؟ زیان‌دیدگان و منتفعان گرما چه کشورهایی هستند؟

پیش‌نمایشِ فاجعه

دانشمندان اکنون در تلاش هستند تا دریابند که آیا دمای بالای غیرمعمول سال 2023، شتابی را در تغییرات آب‌وهوایی نشان می‌دهد، یا اینکه فقط یک ناهنجاری است که با بازگشت پدیده آب‌وهوایی ال‌نینو ناشی از گرم شدن سیاره زمین ایجاد شده است (سال 2016، رکورددار قبلی، نیز یک سالِ ال‌نینو بود). CCCS (کپرنیک) و اداره هواشناسی بریتانیا در حال حاضر میانگین دمای 5 /1 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر از آن را در سال آینده پیش‌بینی کرده‌اند، عمدتاً به این دلیل که انتظار می‌رود ال‌نینو تا بهار یا حتی تابستان در نیمکره شمالی گسترش یابد. جیمز هنسن، دانشمند سابق ناسا، که برای اولین بار در دهه 80، به جهان در مورد خطرات تغییر اقلیم هشدار داد، در ماه ژانویه در بولتن خبرنامه خود هشدار داد که دما تا 7 /1 درجه سانتی‌گراد تا ماه می آینده افزایش می‌یابد. او به گاردین گفت: «ما اکنون در حال حرکت به سمت 5 /1 درجه سانتی‌گراد هستیم. شما می‌توانید 100 دلار برای یک دونات روی این شرط‌بندی کنید و مطمئن باشید که یک دونات رایگان دریافت خواهید کرد، اگر بتوانید یک احمق را پیدا کنید که مایل به شرط‌بندی باشد.»

یک شرط‌بندی محکم مشابه می‌تواند بگوید که فاجعه‌های آب‌وهوایی سال 2023 هنوز پشت سر ما قرار نگرفته‌اند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در بیانیه‌ای که همراه با انتشار داده‌های WMO بود، گفت: «سال 2023 صرفاً پیش‌نمایش آینده فاجعه‌باری بود که اگر اکنون اقدام نکنیم، در انتظار آن هستیم. اعمال بشر زمین را می‌سوزاند. ما باید به افزایش رکوردشکنی دما با اقدامی راهگشا پاسخ دهیم.»

پنل علمی سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی نشان می‌دهد که تا سال 2100، با حفظ سطوح فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، سه درجه سانتی‌گراد گرم می‌شویم؛ در آن نقطه، ممکن است تغییرات شدید آب‌وهوا برای بخش‌های بزرگی از جمعیت جهان غیرقابل غلبه باشد. این بدان معناست که هر کسری از درجه که موفق شویم از مسیرهای کنونی بازگردیم، تفاوت بزرگی در سراسر سیاره ایجاد می‌کند.

سِلِست سائولو، دبیرکل WMO می‌گوید: «تغییر آب‌وهوا بزرگ‌ترین چالشی است که بشریت با آن مواجه است. ما نمی‌توانیم بیشتر از این صبر کنیم. ما در حال حاضر اقداماتی را انجام می‌دهیم، اما باید کارهای بیشتری را با سرعت بیشتر انجام دهیم. ما باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را به شدت کاهش دهیم و انتقال به منابع انرژی تجدیدپذیر را تسریع کنیم.» اما با چه سرعتی و به چه میزان؟ دانشمندان علوم اقلیمی و جوی، کریس اسمیت از دانشگاه لیدز و رابین لامبول از امپریال کالج لندن، در مقاله جدیدی که در نوامبر 2023 در Nature Climate Change منتشر شد، میزان این کاهش را محاسبه کردند؛ آنها دریافتند که اگر بشر بخواهد شانس 50-50 برای محدود کردن گرمایش زمین به 5 /1 درجه سانتی‌گراد داشته باشد، این به معنای حداکثر انتشار 250 میلیارد تن دیگر دی‌اکسید کربن است که عملاً به جهان فقط حدود شش سال دیگر فرصت می‌دهد تا انتشار گازهای گلخانه‌ای خالص را به صفر برساند.

گرم‌ترین زمستان

سرویس تغییرات آب‌وهوایی کپرنیک، به طور معمول بولتن‌های ماهانه آب‌وهوایی را منتشر می‌کند که در مورد تغییرات مشاهده‌شده در دمای هوا و سطح دریا، پوشش یخ دریا و متغیرهای هیدرولوژیک گزارش می‌دهد. تمام یافته‌های گزارش‌شده بر اساس تحلیل‌های کامپیوتری و بر اساس داده‌های تحلیل مجدد ERA5، با استفاده از میلیاردها اندازه‌گیری از ماهواره‌ها، کشتی‌ها، هواپیماها و ایستگاه‌های هواشناسی در سراسر جهان است. بر اساس گزارش‌های این سازمان، گزیده اخبار مربوط به آب‌وهوا عبارت‌اند از:

1- فوریه 2024 گرم‌ترین فوریه ثبت‌شده در سطح جهان بود، با میانگین دمای هوای سطحی 54 /13 درجه سانتی‌گراد، 81 /0 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین دوره 2020-1991 برای فوریه و 12 /0 درجه سانتی‌گراد بالاتر از دمای گرم‌ترین فوریه قبلی (در سال 2016).

2- این نهمین ماه متوالی است که گرم‌ترین ماه ثبت‌شده مربوطه در سال بوده است.

3- این ماه (فوریه) 77 /1 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از برآورد میانگین فوریه برای سال‌های 1900-1850، دوره مرجع تعیین‌شده پیش از صنعتی شدن بود.

4- میانگین دمای جهانی در 12 ماه گذشته (مارس 2023 تا فوریه 2024) بالاترین رکورد ثبت‌شده، با 68 /0 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین 2020-1991 و 56 /1 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین پیش از صنعتی شدن یعنی 1900-1850 بوده است.

5- میانگین روزانه دمای جهانی در نیمه اول ماه فوریه بسیار بالا بود و در چهار روز متوالی (8 تا 11 فوریه) به دو درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح 1900-1850 رسید.

6- دمای اروپا در فوریه 2024، 30 /3 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین 2020-1991 برای فوریه بود؛ با دمای بسیار بالاتر از میانگین در اروپای مرکزی و شرقی.

7- در خارج از اروپا، دما در شمال سیبری، مرکز و شمال غربی آمریکای شمالی، اکثریت آمریکای جنوبی، در سراسر آفریقا و در غرب استرالیا بالاتر از میانگین بود.

8- ال‌نینو در اقیانوس آرام استوایی به تضعیف خود ادامه داد، اما دمای هوای دریایی به طور کلی در سطح غیرعادی بالایی باقی ماند.

9- میانگین دمای جهانی سطح دریا (SST) در فوریه 2024، برای بیش از 60 درجه جنوبی تا 60 درجه شمالی، 06 /21 درجه سانتی‌گراد بود که بالاترین میزان برای هر ماه در مجموعه داده‌ها بود، که بالاتر از رکورد قبلی آگوست 2023 (98 /20 درجه سانتی‌گراد) است. دمای سطح دریا، دمای هوای بر فراز اقیانوس فراقطبی جهانی از 60 درجه جنوبی تا 60 درجه شمالی تعریف شده است؛ این دما به عنوان یک تشخیص استاندارد برای پایش آب‌وهوا استفاده می‌شود.

10- میانگین SST روزانه به بالاترین حد مطلق جدید 09 /21 درجه سانتی‌گراد در پایان ماه رسید.

زمستان شمالی 2024-2023 (دسامبر-ژانویه-فوریه) با 78 /0 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین سال‌های 2020-1991، گرم‌ترین زمستان در سطح جهان بود. دمای زمستان اروپا پس از زمستان 2020-1991، با 44 /1 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین سال‌های 2020-1991، دومین دمای بالای ثبت‌شده در تاریخ بود.

نکات برجسته هیدرولوژیک

در فوریه 2024، در اروپا، یک نوار بزرگ از شبه‌جزیره ایبِری تا غرب روسیه، و بر فراز بریتانیا و ایرلند، جنوب اسکاندیناوی و آلپ، مرطوب‌تر از میانگین بود. بارندگی در بیشتر مناطق ایتالیا نیز بالاتر از حد متوسط بود. باد و بارندگی شدید همراه با طوفان‌های متعدد، باعث خسارات و اختلالات گسترده شد.

شرایط خشک‌تر از حد متوسط در بیشتر کشورهای مدیترانه، بخش‌هایی از بالکان، بیشتر ترکیه، مناطق ایسلند و شمال اسکاندیناوی و همچنین بخش‌های بزرگی از غرب روسیه مشاهده شد.

فراتر از اروپا، در فوریه 2024 در غرب و شمال شرق آمریکای شمالی، در منطقه بزرگی از اوراسیا تا آسیای مرکزی، در بخش‌هایی از چین و ژاپن، در جنوب شرقی برزیل، بخش‌هایی از جنوب آفریقا، و در بخش‌هایی از چین و ژاپن، هوا مرطوب‌تر از حد متوسط بود. در شمال استرالیا این شرایط اغلب با گذر طوفان‌ها همراه بود.

شرایط خشک‌تر از حد متوسط در بخش‌هایی از آمریکای شمالی، شاخ آفریقا، شبه‌جزیره عربستان، جنوب آسیای مرکزی، بیشتر جنوب آفریقا، آمریکای جنوبی و استرالیا ایجاد شده که اغلب با آتش‌سوزی‌های جنگلی همراه است.

زمستان شمالی 2024-2023 (دسامبر-ژانویه-فوریه) شاهد بارش بالاتر از حد متوسط و رطوبت خاک در نواری از جنوب غربی اروپا تا قفقاز و جنوب غربی روسیه بود که عمدتاً منعکس‌کننده بارندگی شدید ناشی از سیستم‌های کم‌فشار در طول این فصل بود. شرایط خشک‌تر از حد متوسط در جنوب و شرق اسپانیا، جنوب فرانسه، سیسیل و مغرب، بیشتر اسکاندیناوی، شمال غربی روسیه و مناطقی در غرب دریای سیاه مشاهده شد.

دوره زمانی دسامبر 2023 تا فوریه 2024 در بخش‌هایی از غرب آمریکای شمالی، در سراسر اوراسیا و آسیای مرکزی، و همچنین در چین، ژاپن، پاکستان، شمال هند، شمال و شرق استرالیا و جنوب برزیل مرطوب‌تر از میانگین بود. شرایط خشک‌تر از حد میانگین در شمال مکزیک، جنوب و شرق دریای خزر، بخش‌هایی از آسیای مرکزی و داخل چین ایجاد شده است. سیگنال فصلی بر فراز شاخ آفریقا، بیشتر مناطق جنوبی آفریقا و آمریکای جنوبی نیز خشک‌تر از حد متوسط بود.

در فوریه 2024، وسعت یخ دریای قطب شمال دو درصد کمتر از میانگین بود؛ که البته بالاتر از اکثر سال‌های اخیر، به ویژه در مقایسه با حداقل وسعت فوریه ثبت‌شده در سال 2018 (شش درصد کمتر از میانگین) است. با این حال، وسعت یخ در فوریه 2024 بسیار کمتر از مقادیر مشاهده‌شده در دهه‌های 1980 و 1990 است.

غلظت یخ دریا در شمال دریای بارِنتس به طور قابل توجهی کمتر از میانگین بود، اما در دریای مجاورش یعنی گرینلند، بالاتر از حد متوسط باقی ماند، که این ویژگی از اکتبر ادامه داشت.

یخ دریای قطب جنوب به حداقل وسعت ماهانه خود رسید، که پایین‌ترین میزان برای سومین بار در رکورد داده‌های ماهواره‌ای، با 28 درصد کمتر از میانگین است. یخ کمی در اطراف قطب جنوب، عمدتاً در دریای وِدِل، با غلظت کمتر از حد متوسط باقی مانده است.

واکنش دانشمندان به گرمای فوریه 2024

دکتر فریدریک اوتو، مدرس ارشد علوم آب‌وهوا از امپریال کالج لندن، می‌گوید: «اکنون شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد آب‌وهوای ما در حال گرم شدن است. میلیاردها اندازه‌گیری از ایستگاه‌های هواشناسی، ماهواره‌ها، کشتی‌ها و هواپیماها به این واقعیت اساسی اشاره دارد که سیاره ما با سرعت خطرناکی در حال گرم شدن است. مردم نباید از اینکه رکورد دیگری را شکستیم، تعجب کنند. انسان‌ها به سوزاندن نفت، گاز و زغال سنگ ادامه می‌دهند، بنابراین آب‌وهوا همچنان گرم می‌شود. هیچ گلوله نقره‌1 یا راه حل جادویی برای تغییرات آب‌وهوایی وجود ندارد. ما می‌دانیم چه باید بکنیم: باید سوزاندن سوخت‌های فسیلی را متوقف و آنها را با منابع انرژی تجدیدپذیر و پایدار جایگزین کنیم. تا زمانی که این کار را انجام ندهیم، رویدادهای شدید آب‌وهوایی که به دلیل تغییرات اقلیمی تشدید شده‌اند، به نابودی زندگی و معیشت ادامه خواهند داد. افرادی که فکر می‌کنند می‌توانیم تا 5 /1 درجه سانتی‌گراد گرم شویم و به افتتاح میادین جدید گاز و نفت ادامه دهیم، ممکن است ادعا کنند زمین صاف است و به پاگنده اعتقاد داشته باشند.» پروفسور ریچارد آلن، استاد علوم آب‌وهوا از دانشگاه ریدینگ، گفته است:

«رکورد گرمای جهانی که ما در فوریه 2024 و در طول سال گذشته تجربه کرده‌ایم، تقریباً به طور کامل به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای مداوم از فعالیت‌های انسانی است، اگرچه سطوح پایین‌تر آلودگی ذرات آئروسُل مضر در برخی مناطق نیز اکنون کمی به گرم شدن هوا کمک می‌کند. دمای جهانی به دلیل شرایط گرم ال‌نینو که هزاران مایل از شرق استوایی اقیانوس آرام را تحت تاثیر قرار داده، افزایش بیشتری یافته است و اگرچه این نوسانات آهسته اقیانوس به اوج خود رسیده است، اما تاثیر گرمایش آن در طول سال 2024 باقی خواهد ماند.

تعجب‌آورتر این است که دمای سطح دریا در مناطقی دور از مرکز عملیات ال‌نینو، مانند اقیانوس اطلس گرمسیری و اقیانوس هند، در سطوحی بی‌سابقه قرار دارد. برای جلوگیری از افزایش بیشتر دی‌اکسید کربن و محدود کردن گرم شدن آب‌وهوا و کاهش شدت رویدادهای شدید آب‌وهوایی، کاهش سریع و گسترده گازهای گلخانه‌ای در تمام بخش‌های جامعه ضروری است.»

آینده چه شکلی است؟

طی 50 سال آینده، دماهای بالا‌تر همراه با رطوبت شدیدتر، بخش‌های بزرگی از کره زمین را برای زندگی کشنده می‌کند. جمعیت عظیمی که از مناطق استوایی، سواحل و زمین‌های قابل کشت سابق فرار می‌کنند، نیاز به جست‌وجوی خانه‌های جدید خواهند داشت. شما در میان آنها خواهید بود، یا آنها را جا خواهید داد؟

این مهاجرت قبلاً آغاز شده است؛ همه ما شاهد فرار مردم از مناطق تحت تاثیر خشکسالی در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا بوده‌ایم که در آنها کشاورزی و معاش روستایی غیرممکن شده است. تعداد مهاجران در سراسر جهان طی دهه گذشته دو برابر شده است، و فوریت این موضوع که در مورد افزایش سریع جمعیت آوارگان چه باید کرد، با گرم شدن سیاره زمین بیشتر خواهد شد.

ما می‌توانیم -و باید- آماده شویم. توسعه یک برنامه رادیکال برای بشریت برای زنده ماندن در دنیای بسیار گرم‌تر، شامل ساختن شهرهای جدیدِ گسترده در مناطق دورتر شمالی -که قابل تحمل‌تر است- و در عین حال، رها کردن بخش‌های عظیمی از مناطق استوایی غیرقابل تحمل است. این امر شامل تطبیق غذا، انرژی و زیرساخت‌ها با محیط و جمعیتی تغییریافته است، زیرا میلیاردها نفر آواره شده و به دنبال خانه‌های جدید هستند.

بهترین امید ما در همکاری است که پیش از این هرگز وجود نداشته است: جدا کردن نقشه سیاسی از جغرافیا. هر چقدر هم که غیرواقعی به نظر برسد، باید از نو به جهان نگاه کنیم و برنامه‌های جدیدی بر اساس زمین‌شناسی، جغرافیا و اکولوژی تدوین کنیم. به عبارت دیگر، شناسایی کنیم که منابع آب شیرین کجاست، دمای ایمن کجاست، بیشترین انرژی خورشیدی یا باد در کجا دریافت می‌شود، سپس جمعیت، غذا و تولید انرژی را حول آن برنامه‌ریزی کنیم. خبر خوب این است که فضای زیادی روی زمین وجود دارد. اگر به ازای هر نفر 20 مترمربع فضا در نظر بگیریم -تقریباً دو برابر حداقل اندازه قابل سکونت برای یک خانه که طبق قانون بین‌المللی مسکن مجاز است-، 11 میلیارد نفر برای زندگی به 220 هزار کیلومترمربع زمین نیاز دارند. فضای زیادی برای اسکان همه افرادِ روی زمین، در یک کشور وجود دارد- مساحت سطح کانادا به تنهایی 9 /9 میلیون کیلومترمربع است.

خبر بد اما این است که هیچ مکانی روی زمین نخواهد بود که تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار نگیرد. همه جا در واکنش به تغییرات آب‌وهوا، چه از طریق تاثیرات مستقیم، چه نتیجه غیرمستقیم بخشی از یک سیستم بیوفیزیکی و اجتماعی-اقتصادی به‌هم‌پیوسته جهانی، دچار نوعی دگرگونی خواهند شد. رویدادهای شدید در حال حاضر در سراسر جهان رخ می‌دهد. با این حال، بعضی از مکان‌ها به راحتی با این تغییرات سازگار خواهند شد، در حالی که برخی دیگر به سرعت به طور کامل غیر قابل سکونت خواهند شد. به خاطر داشته باشید که بسیاری از مکان‌ها اگر تا سال 2050 غیرقابل تحمل هم نباشند، ناراحت‌کننده خواهند بود. تا سال 2100 سیاره زمین بسیار متفاوت خواهد بود، بنابراین باید از هم‌اکنون روی برخی از گزینه‌های قابل زندگی تمرکز کنیم.

بهشت و جهنم پیش‌رو

در بخش پایانی، به منتفعان و زیان‌دیدگان گرما می‌پردازیم. به عبارت دیگر، می‌خواهیم ببینیم در سال‌های آینده، کدام مناطق در اثر گرمای بیش از حد غیر قابل تحمل شده و خالی می‌شوند، و مردم این مناطق به کدام سمت مهاجرت خواهند کرد؟

گرم‌ترین مکان روی زمین، دره مرگ در کالیفرنیاست، که رکورد دمای 7 /56 درجه سانتی‌گراد را از آن خود کرده است و پس از آن، کبیلی (تونس) با 55 درجه، اهواز (ایران) با 54 درجه، تیرات تسوی (اسرائیل) با 54 درجه، میتریبه (کویت) با 9 /53 درجه، تربت (پاکستان) با 7 /53 درجه، مکزیکالی (مکزیک) با 52 درجه و جده (عربستان سعودی) با 52 درجه سانتی‌گراد قرار دارند.

بر اساس گزارش‌ها، کشورهایی که بیشترین تاثیر سوء را از تغییرات اقلیمی متحمل می‌شوند، عبارت‌اند از: سودان جنوبی، ماداگاسکار، پاکستان، سومالی، سودان، چاد، «ساحل» و کریدور خشک (منطقه‌ای در آمریکای مرکزی). سودان جنوبی به عنوان یکی از مناطقی که به سرعت در حال گرم شدن است، در خط مقدم بحران آب‌وهوا قرار دارد. دمای این کشور 5 /2 برابر میانگین جهانی در حال افزایش است. این موضوع به حوادث شدید آب‌وهوایی از جمله چهار سال متوالی سیل منجر شده که نیمی از کشور را به زیر آب برده است.

گرمای جهانی، موقعیت جغرافیایی گونه ما را به سمت شمال تغییر می‌دهد و مردم نیز از آن پیروی خواهند کرد. بر اساس یک مطالعه در سال 2020، آب‌وهوای بهینه برای بهره‌وری انسانی -بهترین شرایط برای تولیدات کشاورزی و غیرکشاورزی- دمای متوسط 11 تا 15 درجه سانتی‌گراد است. این جایگاه جهانی جایی است که جمعیت بشری برای هزاران سال، از جمله برای کل تمدن بشری، در آن متمرکز شده‌اند، بنابراین جای تعجب نیست که محصولات، دام‌ و سایر شیوه‌های اقتصادی ما به طور ایده‌آل با این شرایط سازگار شده باشند. پژوهشگران نشان می‌دهند که بسته به سناریوهای گرم شدن هوا و رشد جمعیت، پیش‌بینی می‌شود که یک تا سه میلیارد نفر خارج از شرایط اقلیمی که در شش هزار سال گذشته به خوبی به بشریت خدمت کرده است، رها شوند. آنها می‌افزایند که «در غیاب مهاجرت، پیش‌بینی می‌شود که یک‌سوم جمعیت جهان، دمای متوسطی را تجربه کنند (که در حال حاضر بیشتر در صحرای «ساهارا» وجود دارد)».

به عنوان یک قاعده کلی، مردم باید از خط استوا و خطوط ساحلی، جزایر کوچک (که از نظر اندازه کوچک‌تر می‌شوند) و مناطق خشک یا بیابانی دور شوند. به دلیل خطر آتش‌سوزی، جنگل‌های بارانی و جنگل‌ها نیز مکان‌هایی هستند که باید از آنها اجتناب کرد. در آینده جمعیت به سمت داخل، به سمت دریاچه‌ها، ارتفاعات بالاتر و عرض‌های جغرافیایی شمالی منتقل می‌شوند. 

با نگاهی به کره زمین، بلافاصله مشخص می‌شود که زمین عمدتاً در شمال توزیع شده است- کمتر از یک‌سوم زمین‌ها در نیمکره جنوبی و بیشتر آن در مناطق استوایی یا قطب جنوب است. بنابراین دامنه پناهندگی مهاجران آب‌وهوایی در جنوب محدود است. پاتاگونیا گزینه اصلی است که اگرچه در حال حاضر از خشکسالی رنج می‌برد، اما کشاورزی و سکونت در آنجا، با افزایش دمای جهانی امکان‌پذیر خواهد بود. سرزمین‌های اصلی فرصت برای مهاجران اما در شمال است. دما در این مناطق به طور امن‌تری بالا می‌رود -و در عرض‌های جغرافیایی بالاتر، سریع‌تر از خط استوا افزایش می‌یابد-، اما میانگین دمای مطلق همچنان به مراتب کمتر از مناطق استوایی خواهد بود. البته اختلالات اقلیمی، آب‌وهوای شدیدی را به همراه دارد و هیچ جا از این رویدادها در امان نمی‌ماند- کانادا در سال 2021 به دمای 50 درجه سانتی‌گراد رسید و بریتیش کلمبیا را گرم‌تر از صحرای ساهارا کرد، سپس چند ماه بعد در معرض سیل‌های مرگبار قرار گرفت و رانش زمین، هزاران نفر را آواره کرد. آتش‌سوزی‌ها در سراسر توندرای سیبری شعله‌ور شده‌اند و ذوب شدن یخ‌های دائمی، زمینی متحول و ناپایدار برای ایجاد زیرساخت‌هاست.

با این حال، خوشبختانه، عرض‌های جغرافیایی شمالی در حال حاضر میزبان کشورهای ثروتمندتری است که عموماً دارای نهادهای قوی و دولت‌های باثباتی هستند که از بهترین موقعیت‌ها برای ایجاد انعطاف‌پذیری اجتماعی و فناوری در برابر چالش‌های قرن حاضر هستند.

همچنین بسیاری از این کشورهای شمالی، از نظر سیاسی، خیلی بیشتر از بسیاری از کشورهای فقیرتر (کشورهای فقیر میزبان بیشترین تعداد آوارگان نیز هستند)، با یک «بحران» مهاجرت مبارزه کرده‌اند، که بسیار ناچیز‌تر از مهاجرت بزرگ آب‌وهوایی است که در 75 سال آینده شاهد آن خواهیم بود. با این حال، ممکن است تغییر ذهنیت سیاسی-اجتماعی در عرض چند سال، بیشتر از بازگرداندن مناطق استوایی به قابلیت سکونت امکان‌پذیر باشد. در نظر بگیرید که اکثر کشورهای اروپایی هر کدام به ده‌ها هزار کارگر مهاجر فقط برای برداشت محصولاتی که امروزه می‌کارند متکی هستند. با شرایط کشاورزی بهتر در سراسر شمال، نیاز به نیروی کار افزایش خواهد یافت.

به عنوان مثال، شمال موازی 45 درجه شمالی -که از میشیگان در آمریکای شمالی، فرانسه، کرواسی، مغولستان و سین کیانگ در چین می‌گذرد-، بهشت پررونق قرن بیست‌ویکم خواهد بود: این منطقه 15 درصد مساحت سیاره را دارد، اما 29 درصد از زمین‌های بدون یخ آن را در خود جای داده و در حال حاضر خانه بخش کوچکی از مردم (پیر) جهان است. همچنین در حال ورود به آب‌وهوای بهینه برای بهره‌وری انسانی، با میانگین دمای متوسط حدود 13 درجه سانتی‌گراد است.

سیستم‌های دریاچه‌های داخلی، مانند منطقه دریاچه‌های بزرگ کانادا و ایالات‌متحده، شاهد هجوم تعداد عظیمی از مهاجران خواهند بود -که مهاجرت قبلی از این مناطق را معکوس می‌کند-، زیرا حجم وسیع آب باید منطقه را نسبتاً معتدل نگه دارد. دولوث در مینه‌سوتا روی دریاچه سوپریور خود را مقاوم‌ترین شهر ایالات‌متحده در برابر آب‌وهوا می‌داند، اگرچه در حال حاضر با نوسانات سطح آب سروکار دارد. سایر شهرهای غرب میانه در اطراف دریاچه‌ها، از جمله مینیاپولیس و مدیسون نیز احتمالاً مقاصد مطلوبی هستند. شهرهای جنوب غرب میانه با تهدید موج گرمای شدید روبه‌رو هستند. پژوهشگران طرح «ابتکار جهانی سازگاری» دانشگاه نتردام به این نتیجه رسیدند که «هشت شهر از 10 شهر برتری که در سال 2040 با بیشترین احتمال گرمای شدید مواجه هستند، در غرب میانه قرار دارند»، از جمله شهرهایی از دیترویت تا گرَند رَپیدز. در قسمت شرق‌تر، مکان‌ها به سرعت خطرناک‌تر می‌شوند، اما بوفالو در ایالت نیویورک، و تورنتو و اوتاوا در کانادا، انتخاب‌های امن‌تری برای مهاجران از سواحل هستند.

آلاسکا بهترین مکان برای زندگی در ایالات‌متحده به نظر می‌رسد، و شهرها باید طوری ساخته شوند تا میلیون‌ها مهاجری را که به سمت قطب شمال جدید و شلوغ آنتروپوسن می‌روند، در خود جای دهند. در سال 2017، آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات‌متحده یک شاخص غربالگری انعطاف‌پذیری آب‌وهوا را منتشر کرد که جزیره کودیاک، آلاسکا را در کمترین خطر رویدادهای اقلیمی در این کشور قرار داد. بر اساس تجزیه و تحلیل الگوهای آب‌وهوایی، آلاسکا می‌تواند تا سال 2047 دمای متوسط ماهانه مشابه فلوریدا را تجربه کند. با این حال، ساکنان نیوتوک آلاسکا، در حال جابه‌جایی هستند، زیرا ذوب شدن یخ‌های دائمی و افزایش فرسایش باعث شده بخش‌هایی از دهکده‌شان از بین برود. عقب‌نشینی ورقه‌های یخ و ذوب شدن توندراها در حال حاضر مشکلات بزرگی برای جوامع بومی به بار آورده است که شیوه زندگی آنها به طور غیرقابل برگشتی تغییر می‌کند. از دست دادن وحشتناک حیات وحش بومی -بدون ذکر خطرات دیگر، از جمله پاتوژن‌های ناشناخته که در توندراهای یخ‌زده فعلی در کمین و منتظر بروز هستند-، با فرصت‌های گسترده توسعه در شمال جدید مقابله خواهد کرد. اینجا جایی است که بسیاری از مهاجران مناطق گرمسیری در طول قرن آشفته بیست‌ویکم، خانه‌های جدیدی ایجاد می‌کنند، زیرا بشر برای بازگرداندن یک کره قابل زندگی مبارزه می‌کند. حال باید دید جوامع بومی از این هجوم مهاجران جنوبی استقبال خواهند کرد، یا به مقابله با آخرین مورد در تاریخ طولانیِ نفوذِ اغلب خشونت‌آمیز، برخواهند خاست. با این حال، مردم به شمال نقل مکان خواهند کرد و باید اسکان داده شوند.

شمال جدید

با کشاورزی نوین و مسیر شلوغ کشتیرانی گذرگاه دریای شمال، شمال دور تغییر خواهد کرد. ذوب شدن ورقه یخ گرینلند -بزرگ‌ترین صفحه روی زمین پس از قطب جنوب- مناطق جدیدی را برای زندگی، کشاورزی و استخراج مواد معدنی در معرض دید مردم قرار خواهد داد. در زیر یخ‌های قطب شمالِ گرینلند، روسیه، ایالات‌متحده و کانادا، خاک و زمین کشاورزی مفیدی برای ساختن شهرها مدفون شده است که باعث ایجاد مرکز شهرهای متصل در قطب شمال می‌شود.

نووک (Nuuk) یکی از این شهرهاست که در دهه‌های آینده به سرعت رشد خواهد کرد. پایتخت گرینلند (پایگاه مرزی خودمختار دانمارک) درست در زیر دایره قطب شمال قرار دارد، جایی که تاثیرات تغییرات اقلیمی آشکار است؛ ساکنان از سال‌هایی صحبت می‌کنند که «هوا واقعاً سرد بود». ماهیگیری در اینجا افزایش یافته است: یخ کمتر به این معناست که قایق‌ها می‌توانند در تمام طول سال نزدیک به ساحل ماهی بگیرند، در حالی که دمای گرم‌تر اقیانوس‌ها، گونه‌های ماهی جدید را به سمت شمال و آب‌های گرینلند کشانده است.

زمین‌هایی که در معرض عقب‌نشینی یخ قرار گرفته‌اند، فرصت‌های کشاورزی جدیدی را با فصل رشد طولانی‌تر و آبیاری فراوان باز می‌کنند. کشاورزان نووک اکنون در حال برداشت محصولات جدید از جمله سیب‌زمینی، تربچه و کلم بروکلی هستند. عقب‌نشینی یخ‌ها همچنین فرصت‌های استخراج معدن و اکتشافات فراساحلی از جمله نفت را در معرض دید قرار می‌دهد. نووک در لبه سود واقعی اقتصادی قرار دارد. این کشور در حال حاضر پنج نیروگاه برق‌آبی برای تبدیل کردن آب مذاب فراوان خود به برق دارد. بر اساس پیش‌بینی‌ها، گرینلند حتی تا سال 2100 دارای جنگل خواهد بود و ممکن است یکی از بهترین مکان‌ها برای زندگی باشد.

به طور مشابه، کانادا، سیبری و سایر بخش‌های روسیه، ایسلند، کشورهای شمال اروپا و اسکاتلند همگی از مزایای گرمایش جهانی برخوردار خواهند بود. بهره‌وری خالص اولیه قطب شمال، که میزان پوشش گیاهی است که هر سال رشد می‌کند، تا دهه 2080 با پایان دادن به زمستان‌های سرد فلج‌کننده، تقریباً دو برابر خواهد شد. فصل رشد به طور قابل توجهی گسترش خواهد یافت، به ویژه در اطراف زمین‌های کشاورزی امروزی. کشورهای شمال اروپا به دلیل جریانات اقیانوس اطلس شمالی از دمای نسبتاً گرمی برخوردار هستند، اما دمای قاره‌ای که می‌تواند در زمستان به زیر 40 درجه سانتی‌گراد برسد نیز کاهش می‌یابد و مکان‌های داخلی را قابل تحمل‌تر می‌کند. کشورهای اسکاندیناوی امتیاز نسبتاً پایینی در آسیب‌پذیری از تغییرات اقلیمی، و امتیاز بالایی در آمادگی برای سازگاری دارند. 

پی‌نوشت:

1- گلوله‌ای از نقره، ظاهراً تنها سلاحی است که می‌تواند یک گرگ را بکشد؛ کنایه از یک راه حل ساده و به ظاهر جادویی برای یک مشکل پیچیده.