بازی مرکب

کره جنوبی به دلیل قدرت روزافزون تولید و اقتصاد پویا سال‌هاست در میان اقتصادهای قدرتمند جهان قرار دارد. ولی این‌ روزها نام این کشور فقط با صنعت تراشه، فولاد، خودرو یا لوازم خانگی همراه نیست. کره جنوبی مصمم است موتور صنعت سرگرمی خود را نیز به حرکت درآورد و از این قافله هم عقب نماند. در هفته‌های اخیر، سریال «بازی مرکب» (Squid Game)، محصول همکاری مشترک پلت‌فرم نمایش خانگی نتفلیکس و فیلمسازان کره‌ای، نشان داد که قدرت فرهنگی این کشور از پتانسیل غیرقابل تصوری برای تبدیل شدن به یک محرک اقتصادی برخوردار است. فیلم، سریال و موسیقی کره سال‌هاست در کشورهای آسیایی، پیشتاز هستند ولی فقط تعداد معدودی از آنها مانند تولیدات گروه BTS و Black Pink توانسته بودند، طرفداران بین‌المللی دست‌وپا کنند. اما موفقیت فیلم کره‌ای Parasite در سال 2020 و محبوبیت سریال جدید «بازی مرکب»، دورنمای روشنی در سطح بین‌المللی برای صنعت فیلم و سریال این کشور نشان می‌دهد.

«بازی مرکب» در حالی به پربیننده‌ترین سریال نتفلیکس در خاک آمریکا تبدیل شده که قبل از شروع پخش آنلاین، هیچ نوع تبلیغی برای آن انجام نشده بود. بسیاری از منتقدان معتقدند یکی از دلایل محبوبیت این سریال، همزمان شدن پخش آن با مشکلات اقتصادی پساکرونایی مردم و همذات‌پنداری مخاطب با شخصیت‌های سریال است که به پررنگ شدن تاثیر اجتماعی آن منجر می‌شود؛ تاثیری که بسیار گسترده شده است. تعداد زیادی از مردم از این سریال صحبت می‌کنند و آن را به دیگران پیشنهاد می‌دهند. ناگفته نماند که فراهم کردن زیرنویس به 37 زبان دنیا و دوبله این سریال به 34 زبان از سوی نتفلیکس هم در نفوذ آن بی‌تاثیر نبود. هرچند انتقادهای فراوانی در مورد اشتباه بودن ترجمه‌ها و زیرنویس‌ها هم مطرح شده است و بسیاری معتقدند اشاراتی که این سریال به فرهنگ کره‌ای دارد برای مخاطب خارجی غیرقابل درک است ولی با این حال این سریال همچنان پیشتاز نمایش آنلاین و در صدر سریال‌های خارجی موفق مانند Money Heist در این پلت‌فرم قرار گرفته است.

 «بازی مرکب» داستان سه شخصیت اصلی داستان را روایت می‌کند که به دلیل بدهکاری در دام یک سازمان اسرارآمیز افتاده و در کنار 453 نفر دیگر به بازی کودکانه مرگباری کشیده می‌شوند که جایزه آن 38 میلیون دلار است. پیام اصلی این سریال حول بی‌عدالتی‌های اجتماعی است که به وضوح فقط مختص جامعه کره نبوده و در حال حاضر به معضلی جهانی تبدیل شده است. نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای به بررسی موفقیت این سریال پرداخته و به نقل از دکتر سانگ ای لی، کارشناس محصولات سینمایی و تلویزیونی کره، می‌گوید، «داستان بازی مرکب بیشتر در مورد انسان‌های اقتصادی است تا انسان خردمند. اولویت اصلی و اساسی این انسان‌ها پول است نه چیز دیگر، ولی نمی‌توان منکر شد که همه ما در دورانی زندگی می‌کنیم که مردم ناخودآگاه تفکرات نئولیبرال دارند و از این‌رو با محتوای این سریال ارتباط نزدیکی برقرار می‌کنند». به تصویر کشیدن نابرابری‌های اجتماعی در جوامع سرمایه‌داری، فقر و انتخاب‌های انسان در بحران‌های مالی که در این سریال به آن پرداخته می‌شود، باعث ایجاد ارتباط عمیق مخاطب با داستان و شخصیت‌های آن شده است. اینکه 40 ثروتمند دنیا صاحب همان مقدار پولی هستند که بین سه میلیارد و 700 میلیون نفر فقیر در دنیا تقسیم شده است و همواره این قشر متوسط بوده که مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، حقیقتی است که به صورت غیرمستقیم در داستان این سریال به آن پرداخته شده و تصویری واقعی از جوامع امروزی ترسیم کرده است؛ جوامعی که در آن انسان‌ها برای دستیابی به امنیت مالی دست به هر کاری می‌زنند. واقعیت این است که جامعه جهانی نیز مانند کره جنوبی شاهد جوانانی است که در حال رقابت سخت برای به دست آوردن امتیازهای کوچکی از بازار کار رقابتی هستند و چنین رقابت سنگینی گاهی فضایل انسانی را نیز تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. در نقد نظام سرمایه‌داری، این سریال پیام مهمی به مخاطب خود منتقل می‌کند و آن این است که مردم برای به دست آوردن پول تا حدی پیش می‌روند که می‌توانند بر لبه مرگ و زندگی هم دست به انتخاب‌های خطرناک بزنند، دوستان خود را برای حفظ بقا، از دور رقابت حذف کنند و طبق داستان این سریال، حتی پایان زندگی آنها را هم رقم بزنند.

واشنگتن‌پست در چند مقاله به بررسی این سریال می‌پردازد و در یکی از مقالات تاکید دارد که اهمیت «بازی مرکب» در این است که این سریال نگاهی جامعه‌شناسانه به رفتار انسانی دارد و پنجره‌ای است به چگونگی تعامل انسان‌ها برای بقا. مخاطب سریال می‌تواند خود را در یکی از شخصیت‌های این داستان پیدا کند و حس مشترکی با رنج و کشمکش آنها برای زنده ماندن در رقابتی خشن و مرگبار داشته باشد. نکته قابل توجه اینجاست که آخرین محصول سینمایی کره جنوبی «parasite» که توانست محبوبیت جهانی کسب کند نیز حول نابرابری اجتماعی و معضلات اجتماعی حاصل از فاصله طبقاتی بود. واشنگتن‌پست همچنین از منظر دیگری به موفقیت این سریال می‌پردازد و این‌گونه استدلال می‌کند که این سریال روایتگر فروماندگی /یأس /درماندگی اقتصادی است که هیچ‌کدام از فیلم‌ها و سریال‌های آمریکایی مایل به به تصویر کشیدن آن نیستند. این در حالی است که سینمای کره جنوبی سال‌هاست نگاه منتقدانه‌ای به بی‌عدالتی‌های اجتماعی و نابرابری درآمدها داشته است و تا زمانی که سینمای هالیوود از نقد چنین بی‌عدالتی‌هایی طفره می‌رود، فیلم‌های با مضمون مشابه می‌توانند راه خود را در بازار آمریکا باز کنند. البته سریال‌های آمریکایی مانند «Superstore» و «The Conners» سعی داشتند به نقد وضعیت درآمد کارگران و نابرابری‌های درآمدی بپردازند ولی هیچ‌کدام از آنها نتوانستند سرخوردگی حاصل از نظام سرمایه‌داری را به تصویر بکشند که در آن جوانان زیر بار بدهی کمر خم کرده، پویایی اجتماعی به یک شعار تبدیل شده و قدرت و سرمایه در دست افراد خاص و ثروتمند و غیرقابل دسترس است، در حالی که مسوولان بی‌تفاوت و منفعل‌تر از همیشه فقط نظاره‌گر وضع موجود هستند.

نویسنده و کارگردان این سریال، هوانگ-دونگ هیوک در مصاحبه اخیرش با مجله ورایتی می‌گوید: «می‌خواستم داستانی بنویسم که تمثیلی از جامعه سرمایه‌داری باشد، داستانی که رقابت‌های سختی مانند زندگی واقعی را به تصویر بکشد با شخصیت‌های معمولی که هر روز با آنها برخورد داریم.» و جای تعجبی ندارد که چنین داستان‌پردازی‌ای با استقبال کره‌ای‌ها روبه‌رو شود؛ کشوری که مردمش هر روز با افزایش بدهی‌های خود دست و پنجه نرم می‌کنند و فقط میزان بدهی بخش مسکن آن در حال پیشی گرفتن از تولید ناخالص ملی کشور است. شخصیت‌های این داستان برگرفته از افراد واقعی جامعه کره و مشکلات و دغدغه‌های آنها هستند. مثلاً سالمندی با بیماری مهلک که مثالی از جامعه بزرگ سالمندان فقیر کره جنوبی است یا فردی از کره شمالی که به دنبال پولی برای انتقال مادر خود از کره شمالی است. این افراد آمیزه‌ای از شخصیت‌های بسیار خوب و بسیار بد در کنار هم هستند که رقابت سنگین آنها در بازی مرگ و زندگی در این سریال به تصویر کشیده شده است.

از سوی دیگر همزمان با استقبال مخاطبان بین‌المللی از سریال «بازی مرکب»، تاثیرگذاری فرهنگی این سریال در همه عرصه‌ها و زمینه‌ها رو به گسترش است. برای مثال، تب خرید گرمکن‌های ورزشی دوباره داغ شده و این گرمکن‌ها دوباره به بازار مد برگشته‌اند (بازیگران سریال در طول داستان گرمکن ورزشی به تن داشتند) یا فروش کفش‌های سفید ونس هفت هزار درصد افزایش داشته است. همچنین لباس‌های هالوین با تم این سریال طراحی شده‌اند که مورد استقبال بسیاری از خریداران قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، صحبت از «بازی مرکب» و بازی‌های کودکانه و ساده آن موضوع غالب گفتمان‌های فضای مجازی شده است. هشتگ «Squidgame» نزدیک به 23 میلیارد بار در فضای تیک‌توک دیده شده است. بسیاری از کاربران فضای مجازی در چالش درآوردن شکل‌های روی آبنبات «دالگونا» که یکی از بازی‌های این سریال بود، شرکت کردند و استقبال آنها از این چالش به حدی زیاد بود که اپلیکیشن تیک‌توک فیلتر جدیدی برای شرکت‌کنندگان در این چالش طراحی کرد. میم‌های اینترنتی «بازی مرکب» با استقبال گسترده کاربران روبه‌رو شده و هر روز به تعداد آن اضافه می‌شود. نفوذ این سریال به حدی وسیع بوده که حتی وب‌سایتی وابسته به کره شمالی هم نتوانست در قبال تاثیر‌گذاری آن سکوت کند و در مقاله‌ای اظهار داشت که «این سریال تجسم اسفبار جامعه هیولایی کره جنوبی است».

موفقیت جهانی سریال «بازی مرکب» در واقع علاوه بر محتوای غیرقابل پیش‌بینی، مهیج و مرموز آن مدیون فعالیت‌های هوشمندانه میونگ کیم، معاونت آسیایی ایجاد محتوای نتفلیکس است که شرایط را برای سرمایه‌گذاری نتفلیکس در محصولات کره‌ای فراهم کرد. کیم در سال 2016 اولین پست شغلی مربوط به ایجاد محتوا در بخش آسیایی نتفلیکس را تصاحب کرد. وظیفه او راه‌اندازی دفتر کوچک نتفلیکس در سئول و مجاب کردن صنعت فیلم و سریال کره برای آزمودن شانس خود و همکاری با این پلت‌فرم نمایش خانگی بود. از آن تاریخ پنج سال گذشته و سریال کره‌ای «بازی مرکب» به پربیننده‌ترین سریال نتفلیکس تبدیل شده. سریالی که استودیوهای کره‌ای بیش از ده سال از ساخت آن سر باز زدند و اگر نتفلیکس در سال 2019 تصمیم به ساخت آن نمی‌گرفت، هرگز نمی‌توانست حتی به مرحله تولید هم برسد. در واقع، خلاقیت و داستان‌پردازی متفاوت کره‌ای‌ها که در کنار بودجه نتفلیکس قرار گرفت، به ساخت یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های آنلاین منتهی شد که در نتیجه، این سریال در 142 میلیون اکانت نتفلیکس در سراسر دنیا دیده شد. این آمار معادل دوسوم کل اکانت‌های نتفلیکس است. قبل از آن، سریال پرمخاطب نتفلیکس «Bridgerton» بود که 82 میلیون بازدیدکننده داشت. میونگ کیم و همکارانش ماموریت دارند به دنبال سیاست‌های جدید این پلت‌فرم برای سرمایه‌گذاری 500 میلیون‌دلاری در محصولات فرهنگی کره، این بودجه را برای ساخت و خرید سریال‌های این کشور هزینه کنند. البته ناگفته نماند که دلیل دیگر علاقه‌مندی نتفلیکس برای سرمایه‌گذاری در سریال‌های کره‌ای علاوه بر بهره‌برداری از استعداد بالقوه کره‌ای‌ها، هزینه پایین تولید در کره نسبت به آمریکاست.

میونگ کیم معتقد است نه‌تنها خوش‌ساخت بودن فیلم و سریال‌های کره‌ای بلکه نوع داستان‌پردازی آنها در موفقیتشان بسیار موثر بوده است. به گفته او در داستان «بازی مرکب»، المان‌های واقعی مانند یک بازی و شخصیت‌های ملموس و واقعی در بستر فرهنگی و اجتماعی متفاوت از آنچه مخاطبان همیشه در سریال‌ها دیده‌اند، به زیبایی به کار گرفته شد و می‌شد انتظار داشت که این سریال تاثیری فرامرزی داشته باشد. نتفلیکس، با علم به تغییر سلیقه مخاطبان، سیاست جدید خود را بر پایه سرمایه‌گذاری در فیلم‌ها و سریال‌هایی با محتواهای بومی و منطقه‌ای بنا نهاده است و میونگ کیم، وظیفه دارد محصولات مناسبی در بازارهای در حال رشد آسیایی مانند ژاپن، تایوان و همچنین استرالیا و نیوزیلند را نیز برای نمایش در نتفلیکس آماده کند.

استراتژی جدید نتفلیکس برای سرمایه‌گذاری در محصولات کره‌ای باعث رشد چشمگیر مخاطبان کره‌ای این پلت‌فرم شده است. تعداد اکانت‌های کره‌ای، رو به افزایش بوده و در ماه آگوست به بیش از پنج میلیون اکانت رسید. درآمد نتفلیکس در کره جنوبی در سال 2020 حدود 356 میلیون دلار اعلام شد. پس از شروع نمایش آنلاین «بازی مرکب»، این پلت‌فرم، فقط در ماه آگوست امسال، به درآمدی معادل 75 میلیارد وون (معادل 4 /63 میلیون دلار) در کره جنوبی دست پیدا کرد. بر اساس گزارش نتفلیکس ده سریال کره‌ای و دو فیلم کره‌ای در میان صد فیلم و سریال بیشتر دیده‌شده جهانی در سال 2020 قرار دارند. قبل از بازی مرکب، سریال Sweet Home کره‌ای نیز توانسته بود مخاطب زیادی را از سراسر دنیا جذب خود کند. به دنبال سرمایه‌گذاری موفق نتفلیکس در کره جنوبی، پلت‌فرم +Disney نیز به دنبال ایجاد دفاتری در این کشور است تا فیلم‌ها و سریال‌هایی با محتوای کره‌ای را در این کشور به مرحله تولید برساند. با اینکه این پلت‌فرم و پلت‌فرم‌های دیگری مانند HBO و Apple TV رقبای سرسختی برای نتفلیکس به‌شمار می‌آیند، نتفلیکس در چند سال اخیر به دلیل نمایش سریال‌های خارجی و به‌خصوص کره‌ای، از سایر رقبای خود یک قدم جلوتر بوده است.

نتفلیکس همواره در رقابتی سخت با پلت‌فرم‌های محلی کره نیز قرار داشته اما با موفقیت فیلم‌ها و سریال‌های کره‌ای در سطح جهانی، نتفلیکس نه‌تنها صنعت سرگرمی کره را به تکاپو انداخت، بلکه منفعت قابل توجهی برای شرکای کره‌ای خود به همراه آورد. از سال 2016 نتفلیکس تاثیر اقتصادی معادل 6 /5 میلیارد وون (7 /4 میلیون دلار) در کشور کره داشته و 16 هزار شغل جدید ایجاد کرده است. سود میانگین سالانه شرکت‌های کره‌ای فعال در صنعت سرگرمی از 14 درصد به 26 درصد افزایش یافته است. استودیوهای فیلمسازی کره جنوبی تنها ذی‌نفعان ورود نتفلیکس به بازار کره نبوده‌اند. استودیوهای جلوه‌های ویژه نیز از رشد تقاضا برای تولید فیلم و سریال، سود فراوانی کسب کرده‌اند. در طول پنج سال گذشته، تعداد این استودیوها از 5 به 9 عدد رسیده و سود سالیانه آنها سه برابر شده است. افزایش تقاضا برای دوبله و زیرنویس فیلم‌ها و سریال‌های کره‌ای نیز فرصت‌های شغلی فراوانی برای مترجمان این صنعت ایجاد کرده است.

نکته جالب توجه اینجاست که به گزارش وزارت تجارت کره جنوبی، در سال 2020، محصولات فرهنگی این کشور با صادرات 10 میلیارد دلار از لوازم خانگی با صادرات هفت میلیارد دلار پیشی گرفته‌اند. اگرچه صادرات این محصولات در سال گذشته یک‌دهم میزان صادرات صنعت تراشه در این کشور (99 میلیارد دلار) بوده ولی واقعیت این است که رشد این بخش نسبت به سال‌های قبل از آن، روند افزایشی خود را حفظ کرده و فقط در طول یک سال گذشته ارزش صادرات صنعت سرگرمی کره جنوبی که شامل کتاب و مجله، بازی‌ها، موسیقی، فیلم و سریال می‌شود از رشدی معادل 3 /6 درصد برخوردار بوده است که این رقم با توجه به محدودیت‌های کرونایی و کاهش 4 /5درصدی حمل کالا رقم قابل توجهی می‌تواند باشد.

بسیاری از منتقدان معتقدند سیاست جدید نتفلیکس برای ارائه محصولات فرهنگی با زبانی متفاوت و در بسترهای اجتماعی گوناگون حرکتی در جهت درست است. موفقیت این‌گونه فیلم‌ها و سریال‌ها می‌تواند یادآور یک نکته باشد و آن اینکه مردم مشتاق شنیدن روایت‌های واقعی و داستان‌های مردم عادی هستند، داستان‌هایی ساده از خودمان و جامعه‌مان که همیشه پنهانشان کرده و حقایقی از زندگی امروزی که هرگز دوست نداشته‌ایم با آن روبه‌رو شویم. این همان روایت تلخ ولی پرمخاطب داستان «بازی مرکب» است که در حال حاضر گوی سبقت را از رقبای هالیوودی خود ربوده است و مسیر را برای صنعت سرگرمی کره جنوبی هموار کرده تا سایر محصولات خود را به تدریج وارد پلت‌فرم‌های بین‌المللی کند و مخاطب خود را در سطح جهانی افزایش دهد.