حق پایمال‌شده

  بهاره چراغی: در روزهای گذشته ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که در آن، ماموران یک شرکت، از ورود سهامداران خرد به جلسه مجمع عمومی شرکت جلوگیری می‌کنند. همچنین ویدئوهای دیگری از درگیری سهامداران خرد با مدیران شرکت‌ها دست‌به‌دست می‌شود که سهامداران به شدت نسبت به پاسخگویی مدیران شرکت‌ها اعتراض دارند. عده‌ای از سهامداران نیز هفته گذشته در اعتراض به تداوم افت ارزش سهام، مقابل مجلس شورای اسلامی تحصن کردند. همه این اتفاقات بهانه‌ای شد تا این موضوع را بررسی کنیم که اصولاً سهامداران خرد چه حقوقی دارند و چرا در بازار سهام ایران حقوق آنها رعایت نمی‌شود؟ سیستم‌های اقتصادی پیشرفته سرمایه‌داری در سراسر دنیا دارای سازوکارهای گوناگونی هستند تا بتوانند فعالیت‌های درست بازارهای اوراق بهادار را تقویت کنند. یکی از راه‌ها این است که در بازار جریمه قائل شوند و راهکارهای متفاوتی برای مقابله با معاملات معارض مدیران تعریف کرده‌اند. رویکرد دیگر وضع مجازات از جمله جریمه و زندان در مورد انجام‌دهندگان این معاملات است؛ به‌طور مثال کمیسیون بورس اونتاریو در کانادا و کمیسیون بورس و اوراق بهادار در ایالات متحده آمریکا قوانینی را به همین منظور تصویب و اعمال می‌کنند. در این بین کشورهای اروپایی نیز با استفاده از روش‌های «طرح پرداخت غرامت» از سرمایه‌گذاران و سهامداران خرد حمایت می‌کنند. در ایران اما دستورالعمل «حاکمیت شرکتی» که در همه کشورهای منطقه خاورمیانه تصویب و اجرایی شده، حتی بعد از گذشت چند سال از تدوین آن هنوز اجرایی نشده است. مهم‌ترین دغدغه «حاکمیت شرکتی» چگونگی حمایت از سهامداران اقلیت در مقابل زیاده‌خواهی سهامداران اکثریت است. بنابراین یکی از اصول مهم در راهبری شرکت‌ها اصل رفتار منصفانه با سهامداران است. نظام حاکمیتی شرکتی در پی ایجاد سازوکارهایی برای به رسمیت شناختن حقوق تمامی سهامداران است و ضمن رفتار عادلانه به آنها اجازه دسترسی برابر به اطلاعات شرکت را می‌دهد. حتی به سبب نقش انکارناپذیری که اطلاعات در بازار سرمایه دارد، گفته می‌شود گران‌ترین دارایی در بورس، اطلاعات است. مبنای تصمیم‌گیری مشارکت‌کنندگان در بازارهای اوراق بهادار، اطلاعاتی است که از سوی بورس‌ها، ناشران اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس و واسطه‌های فعال در این بازارها منتشر می‌شود. بهره‌گیری از این اطلاعات و به بیانی، تصمیم‌گیری صحیح در بازار اوراق بهادار زمانی امکان‌پذیر است که اطلاعات یادشده به‌موقع، مربوط، کامل و فهم‌پذیر باشند. در این میان بانک جهانی نیز وضعیت نظام‌های حقوقی حاکمیت شرکتی کشورهای مختلف را با تاکید بر حمایت از سهامداران خرد اندازه می‌گیرد. بنابراین سیاستگذاران باید این موضوع را در نظر داشته باشند که اگر در مقایسه با سایر کشورها، حمایت کمتری از سرمایه‌گذاران خرد وجود داشته باشد، موجب کاهش جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حتی فرار سرمایه می‌شود. از سوی دیگر بی‌توجهی به حقوق سرمایه‌گذاران خرد باعث افزایش هزینه جذب سرمایه در شرکت‌ها می‌شود. این در حالی است که هنگامی که سرمایه‌گذاران در مقابل سلب مالکیت و سوءاستفاده حمایت می‌شوند حاضرند مقادیر بالاتری برای اوراق بهادار بپردازند.