پیدا و پنهان دلار

  محمدامین خدابخش: در روزهای گذشته روند کاهشی قیمت دلار که از ماه‌ها قبل آغاز شده بود با تقویت خوش‌بینی‌ها نسبت به آینده برجام تشدید شد و در نهایت قیمت این دارایی را وارد کانال ۲۱ هزار تومان کرد. این در حالی است که در کمتر از ۹ ماه قبل بهای هر دلار آمریکا در بازار آزاد به محدوده ۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده بود. در آن زمان همه انتظارات تورمی در جهت صعود قیمت‌ها در بازارهایی مانند ارز، سکه و مسکن شکل گرفته بود. تحولات پاییز سال ۹۹ اثبات کرد روند هیچ دارایی حتی در اقتصادی مانند اقتصاد تورمی ایران نمی‌تواند به‌طور مداوم صعودی باشد. همین امر سبب شد تا با انتخاب جو بایدن به ریاست‌جمهوری آمریکا ورق افزایش قیمت در بازار ارز برگردد و به دنبال آن تمامی دارایی‌های سرمایه‌ای روند ادامه‌داری از کاهش قیمت را تجربه کنند. از آن زمان تاکنون قیمت دلار آمریکا به عنوان پرطرفدارترین ارز مورد معامله در بازار داخلی همچنان کاهشی بوده است. افت قیمت در شرایطی روی داده که سال گذشته فشار مداوم انتظارات تورمی در کنار افزایش حجم نقدینگی در عمل مسیری بی‌بازگشت را پیش‌روی متقاضیان بازار ارز قرار داده بود. این‌طور که به نظر می‌آید حالا با تغییر شرایط منفی شدن روند در حالی که نمی‌توان حجم نقدینگی را از میزان موجود کمتر کرد، انتظارات تورمی منفی همچون مسکن بر سر راه تورم ساختاری موجود عمل می‌کنند و در شرایط کنونی می‌توانند باعث افت قیمت ارز حتی به زیر ۲۰ هزار تومان شوند. این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان پایداری بلندمدت قیمت دلار آمریکا در محدوده زیر ۲۰ هزار تومان چندان میسر نیست و کاهش شدید آن به واسطه هیجانات ناشی از توافق احتمالی با آمریکا می‌تواند نهایتاً به ضرر تولید داخل تمام شود، ضرری که حجم صادرات غیرنفتی ایران را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و می‌تواند توسعه برخی صنایع داخلی مانند لوازم خانگی را که طی سال‌های تحریم سرمایه‌گذاری زیادی در آنها شده، با اخلال جدی مواجه کند. در صورت وقوع این امر مشخص نیست که تاثیر کاهش احتمالی بر روند سودآوری صنایعی از این دست چگونه باشد، با این حال چیزی که مشخص است، افزایش تقاضا برای کالاهایی است که به صورت قانونی یا غیرقانونی به بازار کشور وارد می‌شوند. عواملی از این دست در کنار نبود زیرساخت‌های لازم برای اعمال موفق نظام شناور ارزی برخی از صاحب‌نظران را مجاب کرده که شاید تثبیت قیمت ارز در محدوده 20 تا 22 هزار تومان عاملی باشد که به‌رغم مخاطرات احتمالی به نفع تقویت قدرت خرید، مقابله با نوسان غیرمعمول در انتظارات تورمی و ثبات چشم‌انداز اقتصادی در سال‌های نزدیک تمام می‌شود. با توجه به این مسائل در حالی که برخی از فعالان و کارشناسان بازار ارز بر این باورند که هیجان پیشگویانه موجود ممکن است به وقوع یک نوسان بی‌مورد در هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو بینجامد، برخی دیگر نیز نیاز دولت به تامین منابع را مورد توجه قرار می‌دهند و بر این باورند که اگر سیاست دولت تثبیت نرخ ارز در قیمت‌های پایین نباشد، عقبگرد قیمت‌ها در میان‌مدت می‌تواند سبب ایجاد فرصت خرید در بازار مربوطه شود و موقعیت مناسبی برای دولت در جهت جمع‌آوری ارز و مسکوکات نگهداری‌شده در خانه‌ها باشد. با توجه به این عوامل می‌توان گفت که شکست سطح روانی ۲۰ هزار تومان مهم‌ترین محک پیش‌روی قیمت دلار برای امکان‌سنجی رسیدن به قیمت دلار 15 هزارتومانی است.