کو گوش شنوا
مداخله دولت چه بر سر بازار مسکن می‌آورد؟
سایه فتحی: تب و تاب بازار مسکن در حال اوج‌گیری است، به‌طوری که ماه گذشته متوسط قیمت هر متر خانه در تهران از 17 میلیون تومان گذشت. انتظارات تورمی، وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی و تحولات بازارهای موازی به ویژه بازار ارز نشان می‌دهد، قیمت مسکن بازهم پتانسیل افزایش دارد. از طرفی گزارش‌های میدانی هم از کاهش فروشنده‌های واقعی و عقب‌نشینی‌ها به امید افزایش بیشتر قیمت‌ها حکایت دارد و حتی گفته شده این بازار در تسلط سوداگران و سرمایه‌گذاران ملکی از ماه گذشته تاکنون قرار گرفته است. در چنین آشفته‌بازاری کمتر به تقاضای مصرفی پاسخ داده می‌شود، چراکه دیگر توان متقاضیان مصرفی به خرید خانه با توجه به افزایش سطح قیمت‌ها نمی‌رسد. علاوه بر خانه‌های کم‌متراژ خانه‌های قدیمی هم در این بازار با رشد قیمتی بی‌سابقه‌ای مواجه شدند. این شرایط تنها خاص پایتخت‌نشینان نیست بلکه بازار معاملات مسکن کل کشور نیز تحت‌تاثیر تقاضای سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. در این میان وزیر راه و شهرسازی در واکنش به قیمت مسکن گفته که «مردم نگران خرید خانه نباشند چراکه در سامانه طرح اقدام ملی دست همه را باز گذاشتیم تا هر کسی خواست ثبت‌نام کند و هیچ‌کس جا نماند». در حالی که تجربه‌های قبلی دولت در دخالت مستقیم در بازار مسکن که نمونه بارز آن مسکن مهر بوده، نشان داد این‌گونه دخالت‌ها چه تبعاتی دارد و چه هزینه سنگینی بر دوش اقتصاد با بالا بردن تورم بر جای گذاشت. حتی دخالت مستقیم دولت در ساخت‌وساز به تامین نیاز گروه‌های آسیب‌پذیر و کم‌درآمد منجر نشد علاوه بر این به اختلال در قواعد بازار، تحریک سوداگری، افزایش شدید قیمت‌ها، عدم تطابق عرضه و تقاضا، گسترش حاشیه‌نشینی و ساختمان‌سازی بی‌امکانات در حاشیه‌های شهر منجر شد. به‌زعم کارشناسان یکی از مشکلات ساختاری بخش مسکن در اقتصاد ایران دخالت‌های نابجای دولت در سال‌های گذشته بوده که با سیاست‌های نامناسب از نظر زمانی و مکانی در عمل باعث ایجاد نارسایی و ناکارآمدی در این بخش و به‌طور کلی اقتصاد ایران شده است. با این حال چرا دولت اصرار دارد با مداخله و ساخت‌وساز دولتی بازار مسکن را مدیریت کند و از تجارب گذشته درس عبرت نمی‌گیرد؟ در این‌باره سارا پورادبی تحلیلگر اقتصاد در این پرونده به بررسی آن پرداخته و عنوان کرده که مطرح کردن و ادعای اجرای سیاست‌های دولتی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و کنترل بازار در کاهش قیمت‌ها متاسفانه همواره موردپسند عوام و مورد نیاز سیاستگذار بوده است. از این‌رو حتی با وجود آگاهی سیاستگذار از عواقب اقتصادی، مسائل سیاسی و اجتماعی وجود این اقدامات و سیاست‌ها را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. وزیر راه و شهرسازی در بخش دیگری از سخنان اخیر خود گفته که بازار مسکن هم تابع عرضه و تقاضا نیست و اتفاقی که برای سایر کالاها می‌افتد متاثر از شرایط اقتصادی کشور است. این موضوع هم جای تعجب دارد چراکه عرضه و تقاضاست که قیمت را در بازارها تعیین می‌کند و بازار مسکن هم مانند سایر بازارها تحت تاثیر عرضه و تقاضا قرار دارد. در مجموع رویکرد سیاستگذار بخش مسکن نشان می‌دهد که درک و شناخت صحیحی از بازار مسکن ندارد و تنها با سیاست مداخله تلاش بر مدیریت بازار مسکن دارد. به این بهانه در پرونده پیش‌رو به بررسی ابعاد دخالت مستقیم در بازار مسکن پرداختیم.
