خطر بازگشت

سایه فتحی: بورس تهران همان‌قدر که غیرقابل پیش‌بینی شده و هر روز حجم عظیمی از پول‌های سرگردان وارد آن می‌شود و شاخص کل بورس رکوردهای رویایی و عجیب و غریبی به ثبت می‌رساند به همان میزان هم باعث نگرانی کارشناسان اقتصادی، تحلیلگران و حرفه‌ای‌های این بازار شده است. به همین خاطر این روزها با حجم انبوهی از داده و تحلیل‌ها مواجهیم که هریک سعی دارند با بررسی شاخص‌ها، متغیرهای اثرگذار و مدل‌های ارزشگذاری به این فرضیه پاسخ دهند که آیا رشد بازار سهام حبابی است؟ حبابی بودن یا نبودن بورس تهران این روزها موافقان و مخالفان بسیاری در بین تحلیلگران بازارهای مالی پیدا کرده است. یک دسته از تحلیلگران ارزش دلاری بورس تهران را ملاک مقایسه قرار داده‌اند و یک دسته دیگر نسبت P /E را مبنای تحلیل و اثبات یا عدم اثبات حبابی بودن رشد سهام شرکت‌های بورسی گذاشتند و برخی دیگر از تحلیل‌ها هم ارزش بازار سهام ایران به حجم نقدینگی یا GDP را با سایر کشورها قیاس کرده‌اند. اگرچه اغلب این تحلیل‌ها تاکید بر این دارند که نمی‌توان رشد کل بورس تهران را مشمول حباب دانست اما نسبت به رشد ناهمخوان و بیش از حد شرکت‌های کوچک بورسی و حتی برخی از شرکت‌های بزرگ هشدار داده‌اند که ممکن است در آینده نزدیک با توام شدن رفتارهای هیجانی خیل بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بورسی که آشنا به مکانیسم این بازار نیستند و این روزها به دعوت دولت و دیگر مقامات سیاسی وارد بورس شده‌اند یا وصف کسب سودهای هنگفت را شنیده‌اند و ترغیب شده‌اند کد بورسی بگیرند و سهام خرید و فروش کنند، وضعیت بغرنجی رقم بخورد. در این رابطه امیر کرمانی و مهدی حیدری در تحلیلی به بررسی فرضیه حباب در بورس تهران پرداخته‌اند و نسبت به شکل‌گیری پدیده مکانیسم فیدبک مثبت که گاهی از آن به چرخه مرگ در بازارهای مالی یاد می‌شود در بورس تهران، هشدار داده‌اند. به‌زعم نویسندگان این تحلیل ورود تعداد بسیار زیاد افراد ناآشنا با بازار سهام و تصور ادامه روندهای گذشته در میان بخش زیادی از سرمایه‌گذاران منجر به ایجاد حباب و افزایش نوسانات در بازار می‌شود. علاوه بر آن در چنین فضایی انگیزه برخی سوءاستفاده‌کنندگان برای ارائه اطلاعات غلط به سرمایه‌گذاران کمتر آشنا با دانش مالی افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه مجموع این عوامل منجر به مکانیسم فیدبک مثبتی می‌شود که توانایی ایجاد حباب در بازار را دارد. همچنین شرکت‌های کوچک‌تر به دلیل تاثیر گرفتن بیشتر قیمتشان از ورود و خروج سرمایه بیشترین تاثیرپذیری را از این اتفاق دارند. در بخش دیگری از این تحلیل نیز ارزش دلاری شرکت‌های کوچک مورد توجه قرار گرفته است که نشان می‌دهد از اسفندماه سال گذشته تاکنون رشد قیمت شرکت‌های کوچک هیچ تناسبی با واقعیت‌های اقتصادی ندارد و حتی در سال جاری این مساله گریبان‌گیر برخی از شرکت‌های بزرگ شده است. نویسندگان این تحلیل علاوه بر این نسبت به عواقب بروز اتفاقات بازار سهام چین در سال 2015 در بورس تهران نیز هشدار داده‌اند. چراکه بورس چین با رشد ورود خانوارها به بازار و همچنین خریدهای اعتباری و اهرم کردن سرمایه‌گذاری‌ها و مدیریت بازار توسط دولت چین در ابتدا، رشد بیش از صد درصد را تجربه کرد. رشدی که اتفاقاً برای شرکت‌های کوچک‌تر بیش از 200 درصد بود. اما در نهایت بخش عمده این افزایش قیمت شرکت‌های کوچک و بزرگ از بین رفت. به این بهانه در پرونده پیش رو به بررسی ابعاد این استدلال‌ها پرداخته‌ایم و اینکه چرا باید نگران حبابی شدن بورس تهران باشیم؟