زهر مکرر

اقتصاد ایران در سال‌های بعد از انقلاب بارها طعم شوک‌های ارزی را چشیده است؛ شوک‌هایی که هر بار نارضایتی بزرگی در جامعه و حتی دولت و نهادهای حاکمیتی برجا گذاشته است. مردم از افزایش قیمت ارز و بالا رفتن هزینه زندگی‌شان که وابسته به ارز است، شکایت دارند و دولت و حاکمیت هم افزایش قیمت ارز را مساوی با از بین رفتن اعتبار و از دست رفتن قدرت‌شان می‌پندارند. تکرار این شوک‌ها باعث شده است که هر اقدامی که منجر به افزایش قیمت ارز شود، ولو اقدامات اصلاحی که در آینده نتایج مثبتی در بر خواهد داشت، در فهرست سیاه قرار گیرد و سیاستگذار از آن دوری کند. شوک‌های ارزی عوامل اقتصادی، سیاسی و ساختاری متفاوتی دارند؛ مانند کسری بودجه، تورم، وابستگی زیاد به درآمدهای نفتی، تحریم، تنش‌های بین‌المللی، تغییر سیاست‌ها، نظام چندنرخی ارز، چارچوب نهادی ضعیف و عقب‌ماندگی قوانین موجود که باعث می‌شود هر چند سال یکبار یک شوک ارزی در اقتصاد ایران رخ دهد.

از طرفی این مساله یک چرخه تشدیدشونده است و هر بار فاصله یک شوک تا شوک بعدی کمتر و شدت شوک و اثرگذاری آن بیشتر می‌شود. ولی‌الله سیف، رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی، در نوشتاری که در این بخش چاپ شده است به ریشه‌های بروز جهش‌های ارزی و اقداماتی که می‌توان برای مقابله آن به کار برد، پرداخته است. او تاکید زیادی بر استقلال بانک مرکزی دارد برای جلوگیری از این شوک‌ها دارد.