پاداش هواخواهی

  عاطفه چوپان: پاسخ به این سوال که چرا حامی‌پروری در کشور رواج یافته و امروز بودجه بیش از آنکه زمینه تقسیم درآمدهای کشور برای مصارف عمومی باشد صحنه تقسیم غنائم بین چاکران و هواداران شده یک موضوع است، اینکه چطور وقتی همگام با کشورهای پیشرفته دنیا در مسیر حرکت به سمت شایسته‌سالاری قرار گرفته بودیم از آن برگشتیم، موضوع دیگری است. اگر از پاسخ ماهوی به سوال «اصلاً چرا نوچه‌پروری وجود دارد؟» عبور کنیم و آن را به ملازمات جوامع بدوی بسپاریم، باید اقرار کرد که قدرت و ثروت فساد می‌آورد و این موضوع اجتناب‌ناپذیر است، در این زمان قوانین پدید می‌آیند تا فارغ از آنکه چه کسی در چه جایگاهی تخلف می‌کند او را ملزم به حرکت در مسیر عدالت و شایسته‌سالاری کنند. در این صورت است که یک نظام سیاسی سالم شکل می‌گیرد و تداوم می‌یابد و مردم نیز در سایه چنین نظامی پیشرفت می‌کنند و طبیعتاً وقتی برای پیشرفت مردم مسیر درستی تعیین شده باشد پیشرفت کشور قریب‌الوقوع خواهد بود. در بستر چنین نظام سیاسی چرخ اقتصاد به حرکت درمی‌آید، بودجه بین نهادهای عمومی و مردمی تقسیم می‌شود، دخل‌وخرج دولت جور درمی‌آید و از برکات آن سایر حوزه‌ها نظیر آموزش، بهداشت و درمان،‌ فرهنگ و... نیز منتفع می‌شوند.

این تصویری است که کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته دنیا که تعدادشان زیاد هم نیست در حال حرکت به سمت آن هستند. اما برای کشور ما چه اتفاقی افتاد؟ در یک بررسی تاریخی می‌بینیم که تا دولت قاجار چاکری دربار بسیار رونق داشت و افراد زیادی از این راه جاه و مالی به هم زده بودند. دولت پهلوی البته با شیوه‌ای که انتقادهای زیادی به آن وارد است به سمت حکمرانی نوین حرکت کرد و البته که در این مسیر پراشتباه ظاهر شد. در اینجا بود که انقلاب اسلامی با شعار حمایت از همه اقشار جامعه و توجه ویژه به محرومان و مستضعفان روی کار آمد، از عدالت و برابری سخن گفت و زمام امور را به دست گرفت. نتیجه چه شد؟ در نیم‌نگاهی به بودجه به عنوان آینه تمام‌نمای رفتار دولت در مقابل مردم از یک‌سو و حامیان خود از دیگرسو در دوره‌های مختلف درمی‌یابیم که شعارهای انقلاب به تدریج به بیراهه رفت. اگر به مقدمه برگردیم دوباره به قانون می‌رسیم، قانونی که کارکرد آن این است که افراد را ملزم کند فارغ از جایگاهی که دارند آنچه درست است را انجام دهند. حال پاسخ قابل دسترس‌تر است، وقتی قوانین خود زمینه حامی‌پروری را فراهم کردند و برابری در آنها لحاظ نشد و وقتی هزار بند و تبصره برای فرار از قانون به وجود آمد فساد قوی‌تر از گذشته به اقتصاد برگشت.

 در این پرونده به این سوال پاسخ می‌دهیم که چرا در بودجه‌های سالانه سهم حامیان دولت بیشتر از مردم است؟