تاریخِ جُداسری

فرزین زندی: در سال 1351 «علی‌اکبر اعتماد»، رئیس وقت «سازمان انرژی اتمی ایران» به دربار فراخوانده و تهیه «طرح کامل برنامه اتمی کشور» بر عهده او گذاشته شد. سند 13صفحه‌ای پرهزینه‌ترین برنامه تمام ادوار تاریخ ایران به سرعت تهیه، تایید و ابلاغ شد. بسیاری از منتقدان از این طرح به عنوان «فریب امپریالیسم»  یاد می‌کردند که ایرانِ نفتی را چه به انرژی‌های نوین. غافل از اینکه چند دهه بعد، یکی از ستون‌های استراتژیک کشور بر همین انرژی هسته‌ای استوار شد تا جایی که قدرت‌های جهان، بیش از یک دهه بر سر آن با ایران به چانه‌زنی مشغول بودند. امروز اما در واپسین نفس‌های سده 14 خورشیدی، ایران ستون استراتژیک دیگری بنا نهاده است. اندکی پس از شکست‌های پی‌درپی در پرتاب دو ماهواره ظفر بود که مرد توئیتری آمریکا، دونالد ترامپ، تصویری طبقه‌بندی‌شده از انفجار سایت پرتاب ماهواره سمنان را با هدف تمسخر ایران در صفحه توئیتر خود افشا کرد. عکسی که نشان داد ایالات متحده به‌وسیله ماهواره‌ای موسوم به «USA 224» که به گفته «مارکو لنگبروک» از مشهورترین متخصصان رصد سامانه‌های ماهواره‌ای، «در اصل یک تلسکوپ بزرگ است که به تلسکوپ هابل چندان بی‌شباهت نیست، اما به جای آنکه به ستاره‌ها بنگرد، رو به زمین است و از تمام جزئیات عکس‌برداری می‌کند». لحظه‌لحظه فعالیت‌های ماهواره‌ای ایران را رصد و احتمالاً مختل می‌کند. این اتفاق احتمالاً جرقه‌ای بود تا سپاه پاسداران برای ضرب شست نشان‌دادن به اخلالگران خارجی و ایضاً رقبای داخلی، پروژه مخفی خود را بر مبنای یک پرتابگر ماهواره‌ای متحرک آغاز کند. پروژه‌ای که در نهایت، با موفقیت روبه‌رو شد و نشان‌داد ایران از این پس می‌تواند با اتکا به داده‌هایی دقیق، نه‌تنها سیطره اطلاعاتی-دیده‌بانی خود را بر منطقه گسترش دهد بلکه گام مهی در مسیر افزایش تصاعدی برد موشک‌های کشور به‌عنوان مهم‌ترین ابزار بازدارندگی بردارد. چنین دستاوردهای استراتژیک و تاریخ‌سازی که می‌تواند وزن سیاسی و ژئوپولتیک یک کشور را به‌کلی دگرگون کند، در ایران اما به دلایل گوناگون از جمله قطبی‌بودن فضای سیاسی و جهت‌گیری‌های جناحی از هر دو سر طیف، که ناشی از اهمیت منافع گروهی و واگرایی‌های ریشه‌دار و خطرناک است، کمتر مورد توجه خیل مردم به‌عنوان مساله‌ای «ملی» که مستقیماً بر سرنوشت آنها و کشور آثار مثبت و حیاتی می‌گذارد، قرار می‌گیرد؛ درست آنچه در مورد برنامه اتمی رخ داد.

پرتاب نور اگرچه با کج‌سلیقگی‌هایی همچون نبود استراتژی رسانه‌ای، سردرگمی در شیوه اطلاع‌رسانی و نمایش پرتاب تا ضبط تصاویر کم‌کیفیت با استفاده از دوربین‌های قدیمیِ نصب‌شده بر روی بدنه ماهواره‌بر در مسیر صعود و حتی تکنولوژی نه‌چندان پیشرفته دورسنجی همراه شد، اما بیش از هر چیز، این دستاورد بزرگ، کماکان تحت تاثیر بسیاری از رخدادهای داخلی از جمله کرونایاب پربحث مستعان-110 قرار گرفته است؛ با تمام سیاه و سفیدی‌ها اما، در این پرونده، فارغ از منافع جناحی این دستاورد، به ابعاد و پیامدهایی که بر سرنوشت و آتیه «ایران» اثرگذار است خواهیم پرداخت.