بالانشین بازارها

در ایران بازارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که افراد می‌توانند با توجه به سودآوری و بازدهی هر کدام از آنها برای سرمایه‌گذاری اقدام کنند. از جمله این بازارها می‌توان به بازار ارز، املاک و مسکن، سکه و طلا، سپرده بانکی و بورس اوراق بهادار اشاره کرد. در سال‌های اخیر خصوصاً در دو سال گذشته به دلیل نوسانات قیمتی زیاد و عدم اطمینان از آینده، بازار ارز به عنوان یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها برای سرمایه‌گذاری در میان مردم شناخته شده است. اما باید در نظر داشت که ممکن است بازار ارز در ظاهر بازار مطلوبی باشد ولی به دلیل عدم شفافیت در معاملات دارای ریسک بالایی است و می‌تواند افراد را با مشکل مواجه کند. از طرف دیگر بازار ملک و مسکن در بلندمدت می‌تواند منبع خوبی برای سرمایه‌گذاری باشد و به همین دلیل همواره از اهمیت بالایی برخوردار است. باید در نظر داشت که سرعت نقدشوندگی مسکن و ملک پایین بوده و به همین دلیل نمی‌تواند در کوتاه‌مدت برای افراد سودآور باشد. اما در نهایت یکی از منابع مناسب سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود.

یکی از بازارهایی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است بازار سکه و طلاست. در دو سال اخیر سکه و طلا در راستای دلار افزایش سود و بازده داشته است. یکی از خاصیت‌های مهم این بازار این است که به راحتی می‌تواند نقد شود و سرعت نقدشوندگی بالایی  دارد. به همین دلیل توجه بسیاری را برای سرمایه‌گذاری جلب کرده است. بازار دیگری که در ایران مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است، سپرده‌گذاری در بانک است. این روش سرمایه‌گذاری مورد توجه افرادی بوده است که به دنبال سود ثابت و بدون ریسک بوده‌اند. بازار بورس اوراق بهادار یکی از اصلی‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در ایران برای عرضه و تقاضای سرمایه شناخته می‌شود. این بازار از شفافیت لازم برخوردار است و می‌توان آن را به عنوان یکی از امن‌ترین بازارها در ایران شناخت. یکی از بازارهایی که در ایران برخلاف سایر کشورها به عنوان بازار سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود، بازار خودرو است. در دو سال اخیر به دلیل افزایش قیمت خودرو و کاهش ارزش پول ملی، بسیاری به سرمایه‌گذاری در این بازار روی آوردند.

از آنجا که افراد همواره به دنبال سرمایه‌گذاری پربازده بوده‌اند، همواره این موضوع مطرح است که کدام بازار از دیگری پرسودتر بوده است. شاید در سال گذشته سرمایه‌گذاری در بازار ارز پرسودتر از سایر بازارها بوده باشد ولی با توجه به آمار ۹ماهه اخیر سال ۱۳۹۸ می‌توان دریافت که بازار ارز از ثبات نسبی برخوردار بوده و همچون سال گذشته پربازده نبوده است. سرمایه‌گذاری بر روی دلار در نیمه نخست سال جاری، بازدهی منفی ۱۱درصدی را برای سرمایه‌گذاران به دنبال داشته است. اما در 9ماهه امسال تا 26 آذر سال جاری به صفر درصد رسیده است. این روند برای بازار طلا و سکه نیز صدق می‌کند. طبق آمارها قیمت سکه بهار آزادی در ابتدای سال جاری نسبت به آذرماه سال جاری کمی بیشتر بوده است. طبق آمارها تغییر قیمت دلار همانند سکه در ابتدای سال جاری نسبت به امروز، تغییر محسوسی نداشته است و تنها در حدود 04 /0 درصد رشد داشته است.

بسیاری از گزارش‌های اقتصادی طبق آمارها بیان کرده‌اند که طی ۹ماه سال ۱۳۹۸ بازار سهام نسبت به سایر بازارها دارای سود بالاتر و بازده بیشتری بوده است. با توجه به آمار اقتصادی، بازار سهام از ابتدای سال تا 26 آذرماه سال جاری رشد حدود 92درصدی داشته است. شاخص کل بورس در آخرین روز زمستان ۹۷، عدد ۱۷۸ هزار و ۶۵۹ واحدی را به ثبت رساند، این عدد در هفدهم شهریورماه ۱۳۹۸ با رشدی ۶۶درصدی به ۲۹۶ هزار و ۷۳۱ واحد افزایش یافت. یعنی بورس برای سرمایه‌گذاران خود بازدهی ۶۶درصدی را در نیمه نخست سال ۹۸ ثبت کرده است که این رقم از ابتدای سال تاکنون با رشد 92درصدی بیش از ۱۶۰ هزار واحد افزایش یافت و در سطح ۳۳۹ هزار واحد قرار گرفت. بنابراین طبق این آمار بازار سهام طی ۹ماهه سال جاری رکوردهایی را شکست که باعث شد درصد بالایی از نقدینگی سرگردان وارد این بازار شود.

بازار طلا نیز نوسانات زیادی را داشته است که طی این ۹ ماه حدود 5‌درصد بازدهی داشته است. البته بازار طلا در نیمه نخست سال ۹۸ بازدهی منفی داشته است. در آخرین روز زمستان ۹۷ قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار بر تابلوی طلافروشان ۴۲۹ هزار و ۸۷۰ تومان به ثبت رسید، این رقم در هفدهمین روز شهریورماه سال جاری ۴۱۴ هزار و ۶۰۰ تومان ثبت شد. مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در بازار طلا در نیمه نخست سال جاری با رشد منفی چهاردرصدی روبه‌رو بوده است. قیمت دلار در کاهش قیمت طلا دخیل بوده است و با توجه به اینکه قیمت دلار در نیمه نخست سال جاری با افت شش‌درصدی روبه‌رو شد، قیمت هر سکه بهار آزادی در آخرین روز اسفندماه سال گذشته چهار میلیون و ۴۰۳ هزار تومان بود، در شش‌ماهه نخست سال جاری به چهار میلیون و ۱۲۶ هزار تومان کاهش یافت. بدین ترتیب بازدهی بازار سکه در نیمه نخست سال جاری منفی شش درصد به ثبت رسید اما در آذرماه این زمان افت کاهش پیدا کرد و در 26 آذرماه به حدود 2 درصد منفی رسید.

بازار مسکن و املاک که به عنوان بازار سرمایه‌گذاری از اهمیت برخوردار است نیز دارای نوساناتی بوده است. طبق آمار تعداد معاملات صورت‌گرفته در بازار املاک و مسکن طی ۹ماهه سال ۱۳۹۸، نسبت به مدت مشابه در سال گذشته حدود ۵۶ /۲ درصد کاهش داشته است و از طرفی هم قیمت هر واحد مسکونی معامله‌شده نسبت به دوره مشابه در سال قبل حدود ۷۴ /۱ درصد افزایش داشته است. جدول 1 معاملات انجام‌شده در شهر تهران در هشت‌ماهه بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ را نشان می‌دهد. بازار مسکن در 9ماهه امسال بازدهی 8 /12درصدی داشته است. نمودار ۱ نشان‌دهنده روند رشد قیمت مسکن و اجاره‌بهاست که همان‌طور که مشخص است، این روند در ۹ماهه اخیر در حال کاهش بوده است.

بازار پول نیز در این شرایط به نسبت سال گذشته توانسته بخشی از سرمایه‌ها را به سمت خود جذب کند و بازدهی این بازار با در نظر گرفتن نرخ 15 درصد سپرده بانکی در 9ماهه امسال حدود 11 درصد بوده است.

می‌توان گفت که بورس تهران در بازه زمانی دو سال گذشته یکی از سریع‌ترین رشدهای خود را به لحاظ تاریخی پشت سر گذاشته است. این رشد در شرایط تحریمی و نااطمینانی، یک دوره طلایی را برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آورده است. این رشد توجهات زیادی را به خود جلب کرده است و با توجه به وجود محدودیت سرمایه‌گذاری در بازار ارز و طلا و نیز با وجود رکود در بازار مسکن، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران حقیقی را در سال جاری برای بهره‌برداری، روانه بازار سرمایه کرده است. البته رشد سریع قیمت در بازار سهام به‌خصوص در بازار سهام کوچک‌تر موجب شده است که برخی کارشناسان اخطار وقوع شکل‌گیری حباب در برخی شرکت‌های بورس را بدهند.

با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته و با توجه به نظر کارشناسان اقتصادی، چشم‌انداز بازارها در آینده نیز می‌تواند مانند روند کنونی باشد. بدین صورت که بازار سرمایه ممکن است پیشتازی خود را نسبت به سایر بازارها حفظ کند زیرا چنانچه در بالا بدان اشاره شد، به دلیل رشد سریع کنونی، توانسته سرمایه‌گذاران جدیدی را به خود جذب کند. البته باید در نظر داشت به سایر عوامل که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم نیز بستگی دارد. در سایر بازارها از جمله ارز و سکه، بسیاری معتقدند به دلیل برخوردهای امنیتی و کنترل‌های شدید بانک مرکزی با نوسانات بسیار شدید مواجه نشود البته رشد قیمتی وجود خواهد داشت ولی این احتمال وجود دارد که همچون سال گذشته افزایش به شکل جهش نداشته باشد. در رابطه با بازار مسکن نیز بسیاری از کارشناسان معتقدند که در آینده کاهش قیمت‌ها وجود خواهد داشت، زیرا قیمت‌های کنونی با قدرت خرید افراد جامعه فاصله زیادی دارد. سه عامل مهمی که می‌تواند بر آینده بازار سرمایه تاثیر بگذارند عبارتند از:

1-  قیمت‌های جهانی کالا: بازار بورس تهران به عنوان یک بازار کالا پایه است زیرا که شرکت‌های سرمایه‌ای در بورس تهران به صنایعی همچون پتروشیمی، فلزات، معادن، تولیدات پالایشی اختصاص دارد که قیمت محصولات آنها به صورت مستقیم و غیرمستقیم از بازارهای جهانی تاثیر می‌پذیرد. به همین دلیل قیمت‌های جهانی این کالاها در روند رشد بورس تهران تاثیرگذار است.

 بر اساس تعبیر کارشناسان بازار بورس، وضعیت نامطمئن کنونی اقتصاد و تقویت چشم‌انداز رکود در سال ۲۰۲۰ و با ورود همزمان بانک‌های مرکزی به عرصه سیاست‌های تسهیل پولی و سیاست‌های انبساط پولی در عرصه اقتصاد جهانی قیمت مواد خام افزایش خواهد یافت و پس از دوره‌ای از نوسان حول این محدوده حمایتی بلندمدت بار دیگر به سمت سقف‌های محدوده نوسان اخیر (۹۰ واحد) حرکت خواهند کرد، وضعیتی که به معنای امکان رشد شاخص مزبور تا ۲۰ درصد در افق زمانی یک تا دوساله است. بنابراین، از منظر سرمایه‌گذاران بورس تهران، قیمت محصولات موثر بر سودآوری شرکت‌ها شامل فلزات اساسی، نفت و مواد معدنی در محدوده کنونی یا کمی پایین‌تر به کف می‌رسند و پس از آن دوره‌ای از رشد ملایم قیمتی را در پیش می‌گیرند، شرایطی که برآیند آن در صورت تحقق برای سهام شرکت‌های مرتبط مثبت ارزیابی می‌شود. یعنی بازار بورس می‌تواند همچنان دارای رشد باشد و برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب است.

2- نرخ ارز:  در سال ۱۳۹۷ ارزش دلار آمریکا در برابر ریال جهش سه برابری را داشت، که در سال جاری مسیری متفاوت را پیمود و تاکنون ارزش آن ثابت مانده و گاهی همراه با افزایش خفیف بوده است. پس از فراز و فرود شدید قیمت دلار در دو سال گذشته، ارزش کل نقدینگی کشور به دلار به میانگین بلندمدت تاریخی (۲۲۶ میلیارد دلار) کمی نزدیک‌تر شده است. این موضوع بیانگر آن است که در حال حاضر میزان نقدینگی موجود در سیستم پس از تبدیل به ارز، در سطح متعادلی قرار دارد. با وجود این، بسیاری از متغیرها از جمله تشدید تحریم‌های اقتصادی، محدودیت ورود درآمدهای نفتی و تداوم رشد نقدینگی موجب می‌شود در امکان تقویت بیشتر ریال در نیمه دوم سال تردیدهایی به وجود بیاید. در صورت بازگشت التهابات قیمت دلار، قیمت‌ها فاصله زیادی با سقف خود ندارند یعنی سقف تاریخی مهرماه ۹۷ (محدوده 18 هزار تومان) همچنان به عنوان سقف دلار باقی خواهد ماند. عامل قیمت دلار بر بورس تهران با توجه به اتکای بخش مهمی از شرکت‌های بورسی و نرخ تبدیل درآمدهای صادرکنندگان بر نرخ دلار در بورس کالا، می‌تواند تاثیر نرخ ارز بر بازار بورس را نشان دهد و با توجه به عدم اطمینان از آینده نرخ دلار، می‌توان انتظار افزایش با شیب ملایم در افق شش ماه آتی را داشت. در این میان می‌توان انتظار داشت که شرکت‌های بورسی هم در صورت افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد از رشد متناظر در سامانه نیما و بورس کالا منتفع شوند.

3- نسبت‌های ارزشگذاری: نسبت‌های مقایسه‌ای به‌منظور بررسی وضعیت کلی بازارها در مقایسه با شرایط تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌منظور حذف اثر نوسانات پردامنه ریال در بازار ایران و به منظور ارزیابی ارزش واقعی سهام، لازم است که محاسبه نسبت‌های مقایسه‌ای بر پایه نرخ ارز صورت گیرد. در سال جاری نیز این اتفاق مشهود است که با جهش ۴۵درصدی شاخص قیمت از ابتدای سال و تقویت نسبی ارزش ریال، ارزش بازار به بالاتر از سطح میانگین بلندمدت رفته است. از طرفی هم بازدهی سرمایه‌گذاران بورس تهران در سطح شاخص کل در دو سال گذشته اکنون به محدوده‌ای رسیده است که بازدهی مثبت ارزی را نصیب سرمایه‌گذاران کرده است.

بنابراین، با توجه به اثرات سه عامل فوق می‌توان دریافت که بورس تهران هم‌اکنون در شرایطی است که تا حد زیادی ارزش ذاتی سهام را در قیمت‌ها منعکس کرده است و در صورت ثبات متغیرهایی همچون نرخ ارز و قیمت‌های جهانی به منظور ادامه رشد با چالش‌هایی مواجه است. بدین منظور با بروز هرگونه چشم‌انداز مثبت در بازار جهانی کالا یا نرخ ارز این امکان وجود خواهد داشت که با یک فاز تاخیر زمانی فضای بورس تهران را به نحو مثبتی تحت تاثیر قرار دهد.

بازارهای سرمایه‌گذاری ایران شامل بازار سرمایه، ارز، مسکن و سکه و طلا می‌شود که هر کدام از آنها در دو سال اخیر با نوساناتی مواجه بوده‌اند. بررسی نوسانات گذشته و دلایلی که منجر به وقوع این نوسانات شده می‌تواند ما را در بررسی چشم‌انداز هر کدام از این بازارها در آینده کمک کند. در ۹ماهه اخیر سال ۱۳۹۸، بازار ارز و طلا دارای نوسان نسبی بوده و مسکن نیز با رکود و کاهش قیمت مواجه بوده است. اما با بررسی بورس تهران می‌توان دریافت که این بازار از رشد خوبی برخوردار و پربازده‌ترین بازار در ایران در ۹ماهه اخیر بوده است. این روند بر اساس عوامل مختلف که در بالا ذکر شد، می‌تواند متفاوت یا یکسان باشد.