غافلگیری بازار با ارز تک‌‌نرخی

 مجید حیدری: هفته گذشته را می‌توان یک هفته تاریخی در بازار ارز دانست. در حالی که بسیاری از مسوولان شرایط را برای تک‌‌نرخی کردن مناسب نمی‌دانستند و معتقد بودند تک‌نرخی کردن ارز نیاز به کار کارشناسی ویژه دارد، نرخ دلار پس از جلسه ستاد اقتصادی دولت چهار هزار و 200 تومان قیمت‌‌گذاری شد. این در حالی بود که روزهای قبل از آن نرخ دلار از شش هزار تومان گذر کرده بود. در روزهای بعد، هرچند معاملاتی با این نرخ صورت نگرفت، اما این تصمیم تا حدودی انتظارات را در بازار کنترل کرد. روند بازار در هفته‌های آتی می‌تواند اثرات این تصمیم را در بازار به خوبی نمایان کند.

محو قیمت‌ها در بازار

دلار در ابتدای هفته گذشته و پیش از تصمیم دولت مبنی بر تک‌نرخی کردن دلار، روند صعودی را در پیش‌گرفته بود. در نخستین روز هفته، دلار نه‌تنها از کانال پنج هزار و ۱۰۰ تومانی عبور کرد، بلکه به سرعت از مرز پنج هزار و ۲۰۰ تومان نیز فراتر رفت. روز شنبه، شاخص بازار ارز با ۱۳۰ تومان افزایش به قیمت پنج هزار و ۲۲۰ تومان رسید. رشد سه‌رقمی دلار در شرایطی رقم خورد که تعداد و حجم معاملات در بازار بسیار محدود بود. فعالان بازار ارز عوامل متفاوتی را در رشد قیمت موثر دانستند؛ به‌گفته آنها، نبود اطمینان سیاسی نسبت به آینده، بالا رفتن نرخ حواله درهم، گسست در نظام توزیع ارز، نبود شفافیت در معاملات ارزی و گم‌شدن قیمت در بازار در کنار رفتار بازیگران آتی سکه، ازجمله متغیرهایی بودند که در افزایش قیمت شاخص ارزی اثر داشتند. در روزی که دلار دو مرز مقاومتی را شکست، سکه تمام بهار آزادی نیز از قافله عقب ننشست و با عبور از سطح یک میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، سه کانال دیگر نیز بالاتر رفت و با قیمت یک میلیون و ۷۸۰ هزار تومان به کار خود پایان داد.

روز یکشنبه فضای بازار امنیتی بود که احتیاط را در معاملات افزایش داد. در این فضا، معاملات به پشت خط‌های تلفن رفت. قیمت‌ها در گوش‌ها زمزمه شد و بدون معامله خاصی با قیمت‌های لفظی که لحظه‌به‌لحظه بالاتر می‌رفت، دلار از چند مرز مقاومتی عبور کرد. می‌توان گفت میزان شفافیت در بازار آزاد به کمترین مقدار خود در ماه‌های اخیر رسید و در این حالت، قیمت به‌راحتی با لفظ‌های متمادی صعود کرد. برخلاف معاملات دلار، فضای بازار سکه شفاف بود و این فلز گرانبها بیش از یکصد هزار تومان افزایش یافت. در ابتدای روز بدون اینکه معامله خاصی صورت بگیرد، قیمت به سوی مرز پنج هزار و ۴۰۰ تومان حرکت کرد. با بالا رفتن هرچه بیشتر قیمت‌های لفظی، برخی افراد هیجان‌زده شدند و تلاش کردند اقدام به خرید ارز کنند. در واقع اتفاق سوم روز یکشنبه آن بود که در اواخر روز بازار بیشتر از لاک احتیاطی فاصله گرفت و همزمان قیمت‌ها حالت رسمی‌تری به خود گرفتند. در این مقطع، وقوع چند معامله فیزیکی در بازار موجب شد که معامله‌گران محتاط بیشتر وارد بازار شوند. با این حال در مجموع در فضایی که بر بازار ارز حاکم بود، قیمت‌ها در بازار بیشتر حالت لفظی داشت و خرید و فروش ارز به‌ صورت فیزیکی بسیار کم صورت می‌گرفت. پس از این بازه زمانی نه‌تنها سرعت رشد قیمت بالاتر رفت، بلکه به‌واسطه فضای امنیتی دیگر شفافیتی نیز در معاملات ارزی وجود ندارد. نبود شفافیت فضای بیشتری را در اختیار نوسان‌گیران قرار می‌دهد که با جوسازی‌های روانی، پخش قیمت‌های اشتباه و معاملات صوری روند کلی قیمت و انتظارات را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. شکل دومی که بازارساز در مقاطع نوسانی گذشته بر آن تاکید کرد، عرضه ارز بوده است. روز دوشنبه، از شدت التهابات کاسته شد، اما برخی از گزارش‌های غیر‌رسمی نیز از عبور قیمت دلار از سطح شش هزار تومان خبر می‌داد. پیش از آغاز معاملات در بازار تهران، خرید و فروش‌ها در بازار مشهد کلید خورد. حدود ساعت ۱۰ صبح اولین قیمت معامله در مشهد پنج هزار و ۷۳۰ تومان اعلام شد. نیم ساعت از شروع معاملات دراین منطقه جغرافیایی نگذشته بود که قیمت‌ها به بالای پنج هزار و ۸۰۰ تومان رفت. نزدیکی ساعت ۱۲ بعدازظهر حتی قیمت دلار در بازار تهران به مرز پنج هزار و ۸۰۰تومان نرسیده بود. در این شرایط، چند خبرگزاری داخلی قیمت دلار را شش هزار تومان اعلام کردند. همزمان پس از اعلام مرزشکنی دلار، قیمت در بازار سیر صعودی به خود گرفت و نزدیک ساعت ۲ بعدازظهر به مرز شش هزار تومانی رسید.

واکنش سیاستگذار اقتصادی

عبور نرخ دلار از شش هزار تومان باعث واکنش شدید سیاستگذار اقتصادی به بازار شد. با تصمیم ستاد اقتصادی دولت، نرخ ارز تک‌نرخی و چهار هزار و 200 تومان عنوان شد. این خبر را اسحاق جهانگیری پس از جلسه اعلام و تاکید کرد که هیچ نرخی به جز این نرخ را به رسمیت نمی‌شناسد. او با اعلام قیمت رسمی۴۲۰۰ تومان برای دلار به مردم اطمینان داد: با این رقم، ارز موردنیاز همه بخش‌ها از طریق بانک مرکزی و صرافی‌ها و بانک‌ها تحت نظارت بانک مرکزی تامین می‌شود و فعالان اقتصادی و مردم نباید دغدغه‌ای برای تامین ارز داشته باشند. به گفته جهانگیری، در روزهای اخیر اتفاقاتی در نرخ ارز روی داد که موجب نگرانی مردم و فعالان اقتصادی شد و از طرفی ثبات اقتصادی کشور به عنوان یکی از دستاوردهای اقتصادی دولت مورد تهدید قرار گرفت. معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به تلاش دشمنان و مخالفان و به‌خصوص آمریکایی‌ها بعد از توافق برجام و روی کار آمدن ترامپ برای متلاطم نشان دادن فضای اقتصادی کشور با هدف جلوگیری از تشویق دیگران به همکاری اقتصادی با ایران گفت: خوشبختانه با کار جدی که در عرصه بین‌المللی انجام گرفت، با دولت‌های مختلف میلیاردها دلار توافق کردیم که فاینانس به ایران اختصاص داده شود و بیش از ۳۰ میلیارد دلار حتی ضمانت‌نامه‌اش در سطح دولت به نام بانک‌های این کشور صادر شد.

بخشنامه‌های سه‌گانه بانک مرکزی

پس ‌از این صحبت‌ها بانک مرکزی در سه بخشنامه جزئیات تصمیم دولت را تشریح کرد و سیف نیز در یک مصاحبه تلویزیونی، دیگر شرایط را برای ارز تک‌نرخی توضیح داد. همچنین ولی‌الله سیف در برنامه تیتر امشب شبکه خبر در خصوص پیامدهای تصمیم جدید مبنی بر تک‌نرخی شدن بازار ارز و پیامدهای این تحول در آینده بازار گفت: این تصمیم بهترین تصمیمی بود که در شرایط فعلی می‌توان اتخاذ کرد؛ راهکاری که ما را در برابر التهاب‌ها و فضاسازی‌ها مصون می‌کند. در نهایت هم با این مدل، قدم آخر در روند ایجاد بازار تک‌نرخی ارز برداشته شد؛ هدفی که از مدت‌ها پیش دنبال می‌شد و در میان مطالبات مردم نیز قرار داشت. همچنین بانک مرکزی در نخستین اطلاعیه شروط و ضوابط یکسان‌سازی ارز را برای مخاطبان تشریح کرد، این بخشنامه به برخی ابهامات و سوالات ایجادشده می‌پردازد و اطلاعیه‌های تکمیلی نیز اطلاع‌رسانی خواهد شد. بانک مرکزی در دومین اطلاعیه خود، میزان ارز مسافرتی برای یک‌بار سفر در سال را هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزها عنوان کرد که این ارز در مرزهای خروجی پرداخت می‌شود. این نهاد در سومین بخشنامه نیز قیمت پیش‌فروش سکه را با سررسیدهای متفاوت از یک ماه تا 24 ماه تعیین کرد، تا گامی در راستای همسویی بازار سکه و ارز بردارد. پیشتر این نقد وجود داشت که قیمت تعادلی سکه و ارز در بازار همخوانی ندارد و این تصمیم در راستای هماهنگی نرخ این دو بازار گرفته‌ ‌شده است.

بازار ارز پس از تصمیم دولت

در اولین روز کاری پس از اعلام قیمت چهار هزار و ۲۰۰ تومان، دلاری با این قیمت در بازار یافت نمی‌شد؛ در میان دلالان نیز معاملات به‌صورت پنهانی و در حاشیه بازار صورت می‌گرفت. با این حال آنچه مسلم است قیمت دلالان بسیار کمتر از روز دوشنبه بود. مشاهدات حاکی از آن بود که تمایل به فروش دلار در میان دلالان بالا بود و ارز در میان این دسته تا قیمت پنج هزار و ۴۰۰ تومان نیز پایین آمده بود. روز سه‌شنبه در بازار سکه نیز قیمت‌ها بیشتر راه نزول را در پیش گرفتند و این فلز گرانبها نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد. در این روز، برخی از فروشندگان قیمت سکه را یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تعیین کردند که ۱۸۴ هزار تومان پایین‌تر از روز دوشنبه بود. روز چهارشنبه، خیابان فردوسی خلوت بود و خبری از صف‌های ارزی نبود. معامله‌ای در بازار انجام نمی‌شد و دلالان نیز در بازار حضور نداشتند. بیشتر نیروهای انتظامی در جای جای خیابان فردوسی مشاهده می‌شدند که بعضاً از برخی مردم می‌خواستند، جلوی درب صرافی‌هایی که در این روز ارز عرضه می‌کردند، نایستند و متفرق شوند. رئیس پلیس پایتخت نیز از دستگیری ۱۲ نفر از اخلالگران بازار و همچنین پلمب ۱۶ واحد صرافی فاقد مجوز خبر داد و گفت: در بستر فضای مجازی نیز یک گروه که با اقدامات غیرقانونی موجب اخلال در بازار ارز شده بود، شناسایی و احضار شد. البته همچنان برخی دلالان کوچک در حاشیه بازار حضور داشتند که سعی می‌کردند، اقدام به خرید و فروش دلار کنند. برخی از آ‌نها دلار را با قیمت پنج هزار و 200 تومان عرضه می‌کردند و پنج هزار تومان می‌خریدند. در مجموع تا روز چهارشنبه هنوز اثری از خرید و فروش با نرخ چهار هزار و 200 تومان مشاهده نشد.

صعود نفت در سایه تنش‌ها

هفته گذشته، قیمت نفت در بازارهای جهانی صعودی شد. سه‌شنبه هفته گذشته هر بشکه نفت خام آمریکا به قیمت 1 /66 دلار معامله شد. احتمال اقدام نظامی آمریکا علیه سوریه پس از اتهام استفاده از سلاح شیمیایی توسط سوریه با تقویت ریسک ژئوپولتیک منطقه خاورمیانه در کنار افت شاخص دلار و کاهش نگرانی‌ها نسبت به جنگ تجاری، برنت را در ساعات پایانی معاملات سه‌شنبه به سقف سه ساله (34 /71 دلار) رساند. WTI نیز در سقف سه ماهه قرار گرفت. پس از اعلام شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین از ورود به فاز جدید «باز شدن اقتصاد» خوش‌بینی‌ها به توافق میان آمریکا و چین از طریق مذاکره تقویت شد. روز چهارشنبه نوسان آرام شاخص دلار در کنار تخمین موسسه نفت آمریکا (API) از افزایش 76 /1 میلیون بشکه موجودی نفت تجاری، بر‌خلاف پیش‌بینی کارشناسان از کاهش 2 /1 میلیون بشکه و رشد 25 درصدی تولیدات آمریکا از میانه 2016 فشار بر قیمت نفت را حفظ کرده است از سوی دیگر، اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرد تولید نفت این کشور در سال آینده با 750 هزار بشکه افزایش در روز به 11 میلیون و 440 هزار بشکه در روز خواهد رسید. هفته گذشته عراق با دارا بودن رتبه دوم تولید نفت در میان کشورهای عضو اوپک اعلام کرد بهای نفت این کشور در ماه ‌می تغییری نخواهد داشت. اما وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرد صادرات نفت این کشور پایین‌تر از هفت میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند و میزان ذخایر نفت نیز به سطوح نرمال خود بازخواهد گشت. همسو با بهای نفت قیمت طلا در بازارهای جهانی نیز رشد کرد و قیمت اونس در روز چهارشنبه به بیش از 1350 دلار رسید.

سردرگمی بورس پس از ارز تک‌نرخی

براساس گزارش بازار بورس اوراق بهادار، در هفته منتهی به 22 فروردین‌ماه سال جاری، شاخص بورس اوراق بهادار تهران با 864 واحد کاهش نسبت به هفته قبل، به سطح 96 هزار و 287 واحد رسید و بازدهی منفی 9 /0 درصدی را کسب کرد. شاخص فرابورس نیز در هفته مورد بررسی سه درصد کاهش را تجربه کرد و در سطح 1064 واحدی ایستاد. علاوه براین، شاخص کل هم وزن نیز با 571 واحد کاهش بازدهی منفی 3 /3 درصدی را به دست آورد. همچنین، براساس گزارش بازار بورس اوراق بهادار در هفته مورد بررسی ارزش کل معاملات 906 میلیارد تومان بوده است.

هفته گذشته علاوه بر تحولات بازار ارز که در نهایت به تک‌نرخی شدن دلار ختم شد، افزایش ریسک‌های سیستماتیک با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه به دلیل تهدید آمریکا برای حمله به سوریه، منجر به عقب‌نشینی معامله‌گران بازار سرمایه شد.

بازار سهام در هفته گذشته دو فاز متفاوت را تجربه کرد. در ابتدای هفته به دلیل تلاطم‌های ارزی، ارزش سهام برخی صنایع که وابستگی بیشتری به نرخ دلار دارند با استقبال روبه‌رو شد اما پس از اعلام نرخ دلار از سوی هیات دولت ارزش سهام گروه‌هایی که مستقیماً از رشد نرخ دلار سود می‌بردند با حجم فروش مواجه شدند. البته افزایش نرخ ارز مبادله‌ای از 3700 به 4200 تومان، قاعدتاً باید برخی گروه‌ها مانند گروه پالایشی را که جزو صنایع منتفع از این افزایش 11 درصدی هستند با استقبال روبه‌رو می‌کرد. اما نااطمینانی سهامداران نسبت به سیاست جدید دولت و افزایش ریسک سیستماتیک به دلیل تهدیدهای ترامپ برای حمله به سوریه و از همه مهم‌تر وقفه در ساختار گزارش‌دهی سهام این مجموعه نسبت به سایر بنگاه‌ها مانع از استقبال آنها شد. گروه خودرو نیز در هفته گذشته نوسانات زیادی را پشت سر گذاشت. در روزهای ابتدایی هفته به دلیل افزایش دلار به بالای شش هزارتومان شاهد فشار فروش بود، اما تعیین نرخ دلار تک‌نرخی سبب استقبال گسترده سهامداران در سهام این صنعت شد. البته این استقبال نیز چندان پایدار نبود و در آخرین روز هفته گذشته فشار فروش در این گروه افزایش پیدا کرد. به نظر می‌رسد ریسک‌های برجامی بر تقاضای خریداران در این صنعت تاثیر گذاشته است. گروه پتروشیمی نیز تاثیر دوگانه از افزایش نرخ ارز مبادله‌ای گرفت. در واقع به دلیل اینکه فروش شرکت‌های پتروشیمی بر مبنای دلار مبادله‌ای تسویه می‌شود (پتروشیمی فجر و مبین)، این گروه نیز پس از اعلام نرخ جدید برای دلار با رشد تقاضا روبه‌رو شد.

در عین حال، سهام شرکت‌هایی که از افت نرخ دلار بازار آزاد زیان می‌برند در آخرین روزهای هفته گذشته با افت سنگین قیمت مواجه شدند. از جمله این نمادها می‌توان به سهام شرکت‌های «شپدیس»، «زاگرس» و «شخارک» اشاره کرد. نماد معاملاتی «شخارک» که در روز سه‌شنبه به دلیل افشای اطلاعات متوقف شده بود بلافاصله پس از بازگشایی طی معاملات چهارشنبه ارزش سهامش حدود شش درصد سقوط کرد و در صدر فهرست نمادهای تاثیرگذار بر شاخص کل نشست. معاملات هلدینگ صنایع پتروشیمی فارس در کنار نمادهای «فولاد» و «جم» نیز از دیگر نمادهای تاثیرگذار بر شاخص کل بود.

اخبار صنایع

در گروه کانی غیر‌فلزی، شرکت مرجان‌کار مجوز افزایش سرمایه ۲۵۰ درصدی را از سازمان بورس گرفت. مرجان‌کار که ۲۴ خرداد سال گذشته مجوز افزایش سرمایه ۲۵۰ درصدی را از سازمان بورس اخذ کرده بود نتوانست طی ۶۰ روز، آن را اعمال کند. بر همین اساس، مجدداً با ابطال مجوز قبلی در سال گذشته درخواست افزایش سرمایه ۲۵۰ درصدی داد. تامین مالی «کمرجان» از محل مطالبات سهامداران و آورده نقدی با چهار هدف اصلاح ساختار مالی شرکت، تامین مالی، جلوگیری از خروج وجه نقد و جبران مخارج سرمایه‌ای صورت می‌پذیرد.

در هفته گذشته، کابل شهید قندی که سال گذشته از فسخ فروش ۷۵ میلیارد تومانی زمین و قرارداد ۲۸۴ میلیارد تومانی خبر داده بود، اقدام به تعدیل منفی ۲۱۹ درصدی کرد. شرکت کابل شهید قندی که سال گذشته از فسخ فروش زمین ۱۰ هکتاری به ارزش ۷۵ میلیارد تومان و انعقاد قرارداد ۲۸۴ میلیارد تومانی احداث مجموعه گردشگری، تجاری و تفریحی با شهرداری استان یزد خبر داده بود، با توقف نماد روبه‌رو شد. براساس این گزارش، «بکام» ۶۰ میلیارد تومانی پیش از این برای هر سهم سال مالی اسفند سال گذشته، ۹۸ ریال سود پیش‌بینی کرده بود اما این متغیر مهم را با تعدیل منفی ۲۱۹ درصدی به ۱۱۷ ریال زیان تبدیل کرد. علاوه براین، هفته گذشته، در گروه ساختمانی نیز شرکت فرابورسی سرمایه‌گذاری مسکن الوند، برنامه افزایش سرمایه ۶۷ درصدی از یک محل را اعلام کرد. «ثالوند» در صورت موافقت سازمان بورس، قصد دارد از محل مطالبات سهامداران و آورده نقدی سرمایه فعلی را به ۵۰ میلیارد تومان برساند. تامین مالی این شرکت که گروه سرمایه‌گذاری مسکن سهامدار 9 /83 درصدی آن محسوب می‌شود، با هدف اصلاح ساختار مالی صورت می‌پذیرد. در گروه بانکی بانک گردشگری زمان برگزاری مجمع سالانه را اعلام کرد. «وگردش» ۶۰۰ میلیارد تومانی ساعت ۱۰ روز پنجشنبه ۳۰ فروردین برای تصویب صورت‌های مالی به این مجمع می‌رود. بنابراین گزارش، شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری با 3 /6 درصد و تامین سرمایه نوین با پنج درصد سهم در ترکیب سهامداری این بانک فرابورسی حضور دارند. در گروه پلاستیک اعلام مزایده مجدد فروش ۱۶ هزار و ۸۳ متر زمین و هفت هزار و ۷۶۲ متر سوله منجر به توقف کوتاه‌مدت شرکت درخشان تهران شد. این شرکت ۱ / ۵ میلیارد تومانی مزایده فروش سایت در شهرک صنعتی کاسپین در قزوین را منتشر کرده است که نتیجه آن ۳۰ فروردین مشخص و اعلام خواهد شد.

روند صعودی ارز و سکه در بازار نقدی سبب شد معاملات بازار آتی سکه طی معاملات روز یکشنبه، با صف خرید همراه شود. بر این اساس نهاد ناظر، معاملات روز دوشنبه این بازار را متوقف کرد تا تصمیمی برای مهار نوسانات گرفته شود. مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالا در این خصوص عنوان کرد با توجه به وقوع نوسانات شدید در بازار سکه طلا و عدم شفافیت اطلاعاتی درخصوص بازار نقدی سکه طلا و مولفه‌های تاثیرگذار بر قیمت آن همچون نرخ دلار و در نتیجه وجود ابهام قیمتی شدید در بازار این دارایی که بر تصمیم سرمایه‌گذاران بازار آتی اثر گذاشته و مخاطرات بازار قراردادهای مشتقه را به‌شدت افزایش داده است، کمیته آتی در روز یکشنبه با توجه به احراز شرایط اضطراری تصمیم به توقف معاملات مشتقه سکه طلا در روز دوشنبه گرفت. قیمت هر سکه در قرارداد آتی بورس کالا برای سررسید دی‌ماه، روز یکشنبه رقمی بیش از دو میلیون تومان را ثبت کرد.