فضای بهاری بازارها

 مجید حیدری:‌ هفته گذشته در بازارهای داخلی فضای نوروزی حاکم و شدت فعالیت‌ها در بازارهای داخلی مانند ارز و بازار سرمایه به کمترین میزان رسیده بود، طبیعی است در این فضا نمی‌توان ارزیابی دقیقی از روند بازارها ارائه کرد. بازار سرمایه نسبت به انتهای سال قبل بازدهی 9 /0‌درصدی را ثبت کرد و قیمت دلار در بازار آزاد نیز بالاتر از سطح پنج هزارتومانی قرار گرفت. همچنین قیمت سکه بهار آزادی تا حد یک میلیون و 700 تومان رشد کرد. در بازارهای جهانی، بهای نفت طی دو هفته گذشته روند افزایشی را طی و قیمت طلای جهانی نیز تحت تاثیر تحولات جهانی رشد کرد.

ترمیم قیمتی نفت

سال گذشته در حالی به پایان رسید که بهای نفت برنت حدود 66 دلار بر بشکه معامله می‌شد، اما در دو هفته گذشته، مسیر نفت در بازارهای جهانی صعودی بود و شاخص برنت توانست در مقاطعی سطح 70‌دلاری را فتح کند. هرچند که در هفته گذشته از این سطح عقب‌نشینی کرد. ریسک‌های ژئوپولتیک به دنبال افزایش تنش میان ایران و عربستان و نگرانی از لغو برجام، در کنار مطرح شدن احتمال تمدید توافق اوپک در سال ۲۰۱۹ از سوی وزیر نفت عربستان سعودی و احتمال ائتلاف روسیه و عربستان برای کنترل بازار نفت طی ۲۰ سال آینده از اهرم‌های رشد قیمت نفت بودند. در مقابل عواملی چون افزایش موجودی انبارهای نفتی آمریکا و رشد تولیدات این کشور، در کنار نگرانی از وقوع جنگ تجاری بعد از اعمال تعرفه واردات فولاد در آمریکا از رشد بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کردند. شاید مهم‌ترین عامل اثرگذار در رشد قیمت‌ها در دو هفته اخیر افزایش ریسک‌های ژئوپولتیک بوده است. اول اینکه افزایش تنش‌ها بین یمن و عربستان سعودی که به پرتاب هفت موشک یمنی به خاک عربستان منجر شد، از سوی تحلیلگران و معامله‌گران بازار نفت به افزایش احتمال وقوع درگیری بین ایران و عربستان تعبیر می‌شود. عربستان و ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت اوپک هستند و در حال حاضر در مجموع نزدیک به ۱۴ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کنند. علاوه بر این، وقوع درگیری بین این دو کشور می‌تواند عبور نفت از تنگه هرمز را مخاطره‌آمیز کند. روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند.

اثر برجام در بازار نفت

ریسک دیگری که امنیت عرضه در بازار نفت را تهدید می‌کند و به رشد قیمت‌ها در هفته‌های اخیر منجر شده، احتمال خروج آمریکا از برجام است. ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از زمان روی کار آمدن در این کشور برجام را معامله‌ای شرم‌آور برای آمریکا خوانده و مدام تهدید کرده که قصد خروج از این معاهده بین‌المللی را دارد. اخیراً با تغییر حلقه یاران ترامپ این تهدیدها بیشتر به واقعیت نزدیک شده است. اخیراً نیز جان بولتون، تئوریسین آمریکایی که شهرتش در ضدیت با ایران است به‌عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ جایگزین مک‌مستر شد. مجموع این عوامل، فعالان بازار نفت را تقریباً به این اجماع رسانده که برجام لغو و به کاهش صادرات نفت ایران منجر خواهد شد. پیش‌بینی‌های اولیه نشان می‌دهد تا پایان سال ۲۰۱۸ و در صورت بازگشت تحریم‌های هسته‌ای، صادرات نفت ایران ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت. اوپک و متحدانش در دسامبر ۲۰۱۶ توافق کردند که در مجموع روزانه حدود ۸ / ۱ میلیون بشکه از تولیدات خود بکاهند. این توافق که تاکنون به خوبی اجرا و به کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD منجر شده است، تا پایان سال جاری میلادی تمدید شده است. با این حال اخیراً عربستان اعلام کرده در صورتی که سطح موجودی انبارهای نفتی به نقطه هدف نزدیک نشود، ائتلاف نفتی در سال ۲۰۱۹ نیز به کار خود ادامه خواهد داد. خالد الفالح، وزیر انرژی و معادن عربستان بار دیگر بر این موضع سعودی‌ها تاکید کرد. به گفته وی، اعضای اوپک در سال ۲۰۱۹ نیز به هماهنگی با روسیه و دیگر تولیدکنندگان غیراوپکی در زمینه محدود کردن عرضه نفت با هدف کاهش ذخایر جهانی نفت به سطوح مورد نظر ادامه خواهند داد. اما در این خصوص خبرگزاری ایسنا عنوان کرد که پس از سه ماه تولید ثابت، تولید نفت خام روسیه در مارس به‌دنبال اقدام تولیدکنندگان روسی به افزایش سطح تولید، به ۹۷ / ۱۰ میلیون بشکه در روز صعود کرد. به این ترتیب تولید روسیه در ماه میلادی گذشته به بالاترین میزان در ۱۱ ماه اخیر رسید و اندکی بالاتر از سقف تولید تعیین‌شده برای این کشور تحت پیمان کاهش تولید جهانی بود. این نخستین افزایش تولید روسیه از دسامبر و بالاترین میزان تولید از آوریل سال ۲۰۱۷ است که سطح تولید این کشور به ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده بود. تحت توافق میان تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک که از ابتدای سال ۲۰۱۷ به اجرا درآمد، مسکو متعهد شد تولیدش را به میزان ۳۰۰ هزار بشکه از سطح تولید ۲۴۷ / ۱۱ میلیون بشکه در اکتبر سال ۲۰۱۶ کاهش دهد.

 با این حال، در هفته‌های گذشته فشار کاهشی نیز در بازار وجود دارد. آمار هفتگی صنعت نفت آمریکا از دیگر عوامل اثرگذار بر نوسان قیمت نفت بود. ادامه رشد تولیدات آمریکا و رشد سطح موجودی انبارهای نفتی این کشور از عواملی بود که مانع از رشد بیشتر قیمت‌ها شد. میزان تولید نفت این کشور در دو هفته گذشته مانند ماه‌های اخیر به رشد خود ادامه داد. بر اساس آخرین آمار منتشرشده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت این کشور طی دو هفته بیش از ۵۰ هزار بشکه رشد کرده و در هفته منتهی به ۲۳ مارس به ۴۳ /10‌ میلیون بشکه در روز رسیده است. سطح موجودی انبارهای نفتی این کشور نیز هرچند در هفته منتهی به ۱۶ مارس بیش از ۵ / ۲ میلیون بشکه کاهش یافته اما در هفته منتهی به ۲۳ مارس مجدداً ۶ /‌۱ میلیون بشکه افزایش یافته است. آمار هفتگی تولید و سطح موجودی انبارهای نفتی آمریکا چهارشنبه هر هفته منتشر می‌شود و در حال حاضر آخرین آمار به ۲۳ مارس مصادف با ۳ فروردین اختصاص دارد. اما در مقابل این عوامل، کاهش تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا روز جمعه گذشته از رشد قیمت‌ها حمایت کرد. بر اساس آمار منتشرشده از سوی بیکرهیوز، تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا هفته گذشته برای اولین بار ظرف سه هفته کاهش یافته و تعداد آنها با هفت مورد کاهش به ۷۹۷ عدد رسید. تعداد دکل‌های حفاری آمریکا از ژوئن ۲۰۱۶ تاکنون ۱۵۰ درصد رشد کرده که نشان از افزایش فعالیت‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا به دنبال رشد قیمت‌ها دارد.

تداوم سیاست‌های انقباضی

هفته گذشته فدرال‌رزرو آمریکا در آخرین نشست خود نرخ بهره هدف را 25 /0 درصد افزایش داد تا این نرخ به ۷۵ /‌۱ درصد برسد. پیش‌بینی‌ها از افزایش میل انقباضی اعضای کمیته بازار آزاد در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی حکایت دارند. کمیته سیاستگذاری فدرال‌رزرو برای سال جاری میلادی سه نوبت افزایش نرخ بهره را تایید کرده است. در بیانیه پایانی این نشست چشم‌انداز اقتصادی ایالات‌متحده طی ماه‌های اخیر تقویت شد و این امر مسیر افزایش نرخ بهره در دو سال آتی را از سوی سیاستگذاران پولی انقباضی‌تر نشان می‌دهد. انتظار افزایش رشد اقتصادی با توجه به آغاز اثرگذاری اجرای قانون کاهش نرخ مالیات‌ها بیش از پیش با خوش‌بینی همراه شده است. به همین دلیل، طی نشست ماه مارس کمیته بازار آزاد، هر هشت عضو حاضر به افزایش 25 /0 درصدی نرخ بهره رای دادند. آخرین نمودار پیش‌بینی نرخ بهره آتی که با ثبت نظرات تمام اعضای فدرال‌رزرو گزارش شده از اختلاف نظر مشهود میان سیاستگذاران حکایت دارد. از مجموع بانکداران، هفت تن از نیاز به چهار نوبت افزایش نرخ بهره در سال جاری میلادی حمایت کرده‌اند و در مقابل، هشت سیاستگذار سه نوبت انقباضی را برای امسال کافی می‌دانند؛ بنابراین تحقق نرخ بهره حداقل ۲۵ /‌۲‌درصدی تا پایان سال محرز است. نرخ بهره هدف صندوق فدرال بر اساس آرای اعضای فدرال‌رزرو تا پایان سال ۲۰۱۹ میلادی به ۹ /‌۲ درصد خواهد رسید که سیگنال سه نوبت رشد نرخ بهره در سال آینده را مخابره می‌کند. این نرخ برای پایان سال ۲۰۲۰ بیش از ۴ /‌۳ درصد گزارش شده که 3 /0 درصد از گزارش سه‌ماهه قبل بیشتر است. پس از انتشار بیانیه فدرال‌رزرو، شاخص‌های وال‌استریت و نرخ بازدهی اوراق خزانه با سررسید ۱۰‌ساله تقویت شدند؛ اما شاخص دلار پس از انتشار نتایج نشست نزول کرد. یکی دیگر از موارد پراهمیت نشست کمیته بازار آزاد به خوش‌بینی بانکداران نسبت به رشد تورم معیار مربوط می‌شد. آنها تحقق هدف تورمی دو‌درصدی با معیار PCE را در سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی کرده و این نرخ را برای سال ۲۰۲۰ بیشتر از دو درصد معرفی کردند. وضعیت بازار کار از نظر سیاستگذاران پولی سالم و متعادل توصیف شد. همچنین رشد اقتصادی پایدار، باثبات و بیش از ۵ /‌۲ درصد برای سه‌ سال پیش‌رو در نظر گرفته شده است.

نااطمینانی در فضای تجارت بین‌الملل و عدم تقویت شاخص دلار به‌رغم افزایش نرخ بهره، طلا را به صعود واداشت. افزایش نرخ بهره به‌طور معمول منجر به تقویت ارزش فلز زرد می‌شود؛ اما رشد ربع‌درصدی نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو برای شاخص دلار قانع‌کننده نبود تا فضا برای مانور طلا فراهم شود. طلا که از تنش‌های تجاری میان چین و ایالات‌متحده سود می‌برد، رشد نرخ بهره طبق برنامه‌ریزی پیشین را مانع رشد ندید و تا ۱۳۵۷ دلار صعود کرد. البته تقویت ارزش فلز گرانبها از هفته گذشته متوقف شد و پس از آن حتی به کانال کاهشی ورود کرد که قیمت ۱۳۲۵ دلاری را در هفته پایانی ماه مارس رقم زد.

ارزیابی عملکرد بانک مرکزی ژاپن

بانک مرکزی در هفته گذشته به نقل از بلومبرگ، اخباری در خصوص فاصله بانک مرکزی ژاپن با نرخ تورم هدفگذاری‌شده منتشر کرد. با افزایش شاخص کلیدی تورم ژاپن در ماه فوریه، بانک مرکزی این کشور در نیمه راه دستیابی به نرخ تورم هدفگذاری‌شده (دو درصد) قرار گرفت. تقویت ارزش ین و تهدید بروز جنگ تجاری جهانی، همچنان آسیب‌پذیری بانک مرکزی ژاپن در برابر بازارها و رویدادهای جهانی را تصریح می‌کند.

به‌رغم افزایش نرخ تورم ژاپن، این نرخ همچنان با نرخ هدف بانک مرکزی این کشور فاصله دارد. این در حالی است که تقویت هفت‌درصدی ارزش ین در سال جاری ریسک توقف روند رشد قیمت‌ها را افزایش داده است. حتی کاهش ملایم قیمت نفت نیز علیه اهداف بانک مرکزی ژاپن عمل خواهد کرد. به اعتقاد این بانک، کاهش قیمت نفت در سال 2014 در شکست تلاش‌های بانک مذکور برای افزایش نرخ تورم موثر بود. با توجه به اقتصاد در حال رشد ژاپن و افزایش ملایم نرخ تورم این کشور، هاروهیکو کورودا، رئیس‌کل بانک مرکزی ژاپن، با سوالاتی پیرامون زمان آغاز عادی‌سازی سیاست پولی این بانک روبه‌رو شده است. کورودا در ماه جاری بر این نکته تاکید کرد که حتی با وجود تداوم سیاست پولی انقباضی از سوی سایر بانک‌های مرکزی دنیا، این بانک همچنان به اجرای سیاست پولی انبساطی قوی ادامه خواهد داد.

رشد دلار و سکه

در هفته گذشته، بازار ارز و طلا در فضای بهاری قرار داشتند و هنوز فضای جدی به خود نگرفته است. در این فضا، قیمت دلار در سطح بالای پنج هزار تومان نوسان می‌کرد و قیمت سکه تا یک میلیون و 700 هزار تومان افزایش یافت. عبور قیمت شاخص ارزی در شرایطی رخ داد که حجم معاملات در بازار بسیار پایین بود. به گفته فعالان، روز یکشنبه پنجم فروردین، قیمت دلار در ابتدای روز در حوالی محدوده چهار هزار و ۹۳۰ تومان قرار داشت و کمتر کسی تمایلی به خرید و فروش داشت. به گفته چند تن از فعالان، اولین معامله سال جدید در حجم 20 هزارتایی بود و با قیمت چهار هزار و ۹۳۵ تومان صورت گرفت. پس از این معامله قیمت به سرعت در مسیر افزایشی قرار گرفت و شاید با کمتر از ۱۰ معامله به آستانه مرز پنج هزارتومانی رسید. با رسیدن به این مرز، قیمت در ساعات انتهایی روز با عبور از مرز پنج هزارتومانی به قیمت پنج هزار و ۲۰ تومان رسید. در ادامه روزهای کم‌معامله فروردین‌ماه، قیمت دلار در کانال پنج هزارتومانی باقی ماند و بعضاً با جوسازی معامله‌گران تا آستانه سطح پنج هزار و ۱۰۰ تومانی نیز بالا رفت. روز پنجشنبه نهم فروردین‌ماه، دلار با قیمت پنج هزار و ۹۰ تومان به کار خود پایان داد و این قیمت تا روز 15 فروردین‌ماه در سطح زیر پنج هزار و 100 تومان نوسان می‌کرد. قیمت دلار در تعطیلات سال جاری نزدیک به ۳۰۰ تومان نسبت به انتهای اسفند ۹۶ گران شد. این روند افزایشی بهای سکه را نیز تحت تاثیر قرار داد و موجب رشد بهای آن شد.

بی‌رمقی بازار سرمایه

در هفته منتهی به 15 فروردین‌ماه سال جاری، شاخص بورس تهران به سطح 97 هزار و 150 واحد رسید که به نسبت آخرین روز سال گذشته 9 /0 درصد رشد داشته است. شاخص کل فرابورس نیز در مدت مورد بررسی با رشد 46 /9 واحدی به سطح 7 /1106 واحد رسید و رشد 9 /0‌درصدی را ثبت کرد. شاخص کل هم‌وزن نیز در مدت مشابه، 4 /0 درصد رشد داشت. اگرچه بازار شروع سبزی در سال 97 داشته است اما ارزش معاملات بسیار پایین است به‌طوری‌که میانگین ارزش معاملات در شش روز معاملاتی سال 97 کمتر از 52 میلیارد تومان بوده است.

بر اساس آمار منتشرشده روی سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران، از میان 38 صنعت فعال بازار سرمایه از ابتدای سال تا نیمه فروردین‌ماه سال جاری، شاخص 17 صنعت مثبت، 19 صنعت منفی و شاخص دو صنعت نیز بدون تغییر بوده است. افزایش نرخ ارز اثرات متفاوتی را بر صنایع بورسی گذاشته است. اگر شرکتی برای تامین مواد اولیه خود نیازمند واردات کالا باشد به تغییرات نرخ ارز وابسته بوده و در نتیجه افزایش نرخ ارز می‌تواند هزینه‌های تولید این بنگاه‌ها را افزایش داده و بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این‌گونه بنگاه‌ها را با تغییراتی همراه کند. از سوی دیگر، افزایش نرخ ارز برای شرکت‌های صادرات‌محور اثر مثبتی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نمادهای فعال در گروه کالایی‌های بازار سرمایه شامل پتروشیمی‌ها، فلزی‌ها، معدنی‌ها، پالایشی‌ها، سیمانی‌ها و دیگر صنایع کامودیتی از افزایش نرخ ارز تاثیر مثبت می‌گیرند. علاوه براین، هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذار که سهام این شرکت‌ها را در پرتفوی خود دارند نیز با رشد نرخ ارز سوددهی بیشتری را تجربه می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ابتدای سال تاکنون که شامل شش روز معاملاتی است، بیشترین رشد در میان صنایع کالایی به دو گروه فلزی و معدنی اختصاص داشته است. گروه کاشی و سرامیک با دارا بودن سهم 1 /0‌درصدی در بورس تهران و هفت شرکت زیرمجموعه به صورت میانگین رشد حدود شش‌درصدی را از ابتدای سال 97 به ثبت رسانده است و در صدر صنایع پربازده بورسی در این بازه زمانی قرار گرفته است. گروه استخراج نفت و گاز، سایر معادن، محصولات فلزی، قند و شکر و انبوه‌سازی‌ها از دیگر صنایع کوچک بورسی (با سهم کمتر از یک درصد از کل ارزش بازار سهام) هستند که بازده مثبتی را در شش روز معاملاتی اخیر تجربه کرده‌اند.

از سوی دیگر برخی صنایع بیشترین تاثیر را از ریسک‌های سیاسی که در حال حاضر احتمال خروج ایالات متحده از برجام است، پذیرا هستند. در این میان خودرویی‌ها از ابتدای سال تاکنون بازدهی منفی 3 /3 درصد را کسب کرده است. کارشناسان، ریسک خروج آمریکا از برجام و آینده مبهم قراردادهای خودرویی را عاملی در جهت افزایش فشار عرضه بر نمادهای خودرویی عنوان می‌کنند.

اخبار شرکت‌ها

هفته گذشته در گروه غذایی شرکت مارگارین پیرو اتمام دوره مالی منتهی به آذر سال گذشته، زمان برگزاری مجمع سالانه را اعلام کرد. در این راستا، «غمارگ» ساعت ۹ روز دوشنبه ۲۷ فروردین در پژوهشگاه صنعت نفت به مجمع می‌رود. در گروه فلزی کالسیمین گزارش مناسبی را به نمایش گذاشت. این شرکت با اعلام فروش سهام زنگان توانست ۱۴ درصد تعدیل مثبت را اعلام کند. در این گروه نمادهای فولادساز نیز گزارش‌های خوبی را راهی کدال کردند. علاوه براین، فولاد کاوه کیش با تحقق رقم فروش هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بیش از بودجه هزار و ۷۰۰ میلیاردتومانی خود در سال ۹۶ عمل کرده است.

در گروه فلزی در هفته گذشته ذوب‌آهن اصفهان به دلیل انتشار گزارش رشد فروش با رشد قیمت مواجه شد. ذوب‌آهن در گزارش ۱۲‌ماهه خود ۱۰۶ درصد فروش پیش‌بینی‌شده برای سال ۹۶ را محقق کرد. بر اساس این گزارش، «ذوب» طی اسفندماه قادر به فروش ۷۵۲ میلیارد‌تومانی انواع محصول شده است. در مجموع نیز سال گذشته را با فروش بیش از چهار هزار و ۴۶۷ میلیارد‌تومانی به پایان رسانده است.

علاوه براین بر اساس اطلاعات منتشرشده روی سایت کدال، شرکت ملی صنایع مس با نماد معاملاتی «فملی» در 12 ماهه منتهی به اسفند 96، حدود 108 درصد از مقدار تولید و 100 درصد از مقدار فروش بودجه‌شده خود را محقق کرده است. این میزان تولید و فروش به میزان 9128 میلیارد تومان درآمد به همراه داشته است که معادل 111 درصد از مبلغ فروش پیش‌بینی شده بوده است. رشد چشمگیر نرخ فروش محصولات این شرکت در اسفندماه نسبت به مدت مشابه سال گذشته و فروش بیش از دو هزار میلیارد‌تومانی در اسفندماه، نکته قابل توجه گزارش این شرکت بوده است.

سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی که زیرمجموعه بانک ملی است در راستای خروج از بنگاهداری بانک‌ها در سال 96 توانست بخشی از دارایی‌های خود را واگذار کند. یکی از بزرگ‌ترین واگذاری‌های این مجموعه واگذاری شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی با عایدی 1240 میلیارد تومان برای این شرکت بوده است که در سال مالی آینده در صورت‌های مالی این شرکت لحاظ خواهد شد. این شرکت برنامه واگذاری مجموعه‌های دیگری را نیز در برنامه خود دارد.