کشت دستوری

  جواد حیدریان: بارش باران در سال زراعی 1401 مثل همه این سال‌ها با نوسان همراه است. پاییز خشک و کم‌بارش خود نشان از وضع آبی سال زراعی جاری دارد. اما خارج از تمرکز بر وضعیت آبی سال جاری، شرایط آبی ایران در یکی از بدترین زمان‌ها از منظر تاریخی است. سفره‌های زیرزمینی تخلیه شده، دشت‌ها دچار فرونشست هستند و بارش فصلی کم‌جان و ناپایدار است. دما در حال افزایش است و تغییرات اقلیمی در کنار سوءمدیریت و مصرف آب خود را در ایران نشان داده است. با این حال اما در جهت بهبود وضعیت مدیریت آب اقدامات کارشناسی و حرفه‌ای صورت نگرفته است. اگرچه بخشنامه وزارت کشاورزی برای الگوی کشت محصولات کشاورزی به استان‌ها ظاهراً در راستای مدیریت منابع آب صورت گرفته اما اجرای آن با ابهاماتی همراه است. 18 مهرماه یعنی تقریباً یک ماه بعد از شروع فصل کشت، وزارت جهاد کشاورزی از طرح «الگوی کشت محصولات کشاورزی» رونمایی کرد. بر اساس این طرح مقرر شد، کشاورزان از بین 133 محصول کشاورزی صرفاً روی 15 محصول متمرکز شوند. این 15 محصول همان 33 درصد اقلامی هستند که گفته شده، در سبد تولیدات کشاورزان قرار دارند. بر اساس این طرح وضعیت تولید غلات، یکی از مهم‌ترین گروه‌های سبد کشاورزان، نیز مشخص شده است. اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در حالی صورت می‌گیرد که ایران به همراه قطر، لبنان، لیبی، اردن، عربستان سعودی، کویت، امارات، بحرین، ترکمنستان، هند، پاکستان، عمان، بوتسوانا، اریتره و سن مارینو، در فهرست کشورهایی قرار دارد که دچار تنگنای شدید طبیعی آبی هستند. این در حالی است که با وجود استمرار خشکسالی، وزارت جهاد کشاورزی به بهانه خودکفایی در حال تحریک تقاضا برای آب بیشتر است. روند رو به افزایش تقاضاهای آبی به ویژه در بخش زراعی و صنعتی، ایران را در معرض تنش‌های شدید آبی قرار داده است. واکاوی این طرح نشان می‌دهد، در جریان کشت غلات، شش استان نیمکت‌نشین و هفت استان بازیگر اصلی هستند. استان خوزستان که تامین‌کننده اصلی انرژی کشور است، بزرگ‌ترین بازیگر این زمین نیز به حساب می‌آید. این استان باید دو میلیون و 195 هزار تن غلات تولید کند. بعد از آن استان فارس باید یک میلیون و 818 هزار تن غلات برداشت کند. پیش‌بینی شده به دنبال اجرای این طرح مازندران یک میلیون و 574 هزار تن، گلستان یک میلیون و 624 هزار تن و کرمانشاه یک میلیون و 235 هزار تن غلات تولید کنند. رتبه ششم و هفتم از آن خراسان رضوی و همدان است که هر کدام باید به ترتیب یک میلیون و 84 هزار تن و یک میلیون و سه هزار تن غلات تولید کنند. در این پرونده می‌خواهیم ابعاد کار وزارت جهاد کشاورزی را بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که اجبار کشاورزان به کاشت دستوری غلات چه عواقبی به دنبال دارد.