ادبیات اقتصادی چپ جان تازه‌ای گرفت
زنده باد مارکس؟
«…او در حالی مُرد که میلیون‌ها انقلابی و همرزم در اروپا و آمریکا، از معادن سیبری تا کالیفرنیا آثارش را می‌خوانند، دوستش دارند و سوگوارش هستند، و به جرات می‌توانم بگویم: او شاید مخالفان بسیاری داشت، اما شک دارم، که حتی یک دشمن شخصی داشته باشد. هم نام، و هم کارش جاویدان خواهد بود!»
«...او در حالی مُرد که میلیون‌ها انقلابی و همرزم در اروپا و آمریکا، از معادن سیبری تا کالیفرنیا آثارش را می‌خوانند، دوستش دارند و سوگوارش هستند، و به جرات می‌توانم بگویم: او شاید مخالفان بسیاری داشت، اما شک دارم، که حتی یک دشمن شخصی داشته باشد. هم نام، و هم کارش جاویدان خواهد بود!»
هفدهم مارس 1883 فردریش انگلس با این جملات، سخنرانی خود را در مراسم خاک‌سپاری کارل مارکس به پایان برد. اینکه تا چه اندازه گفته‌های انگلس در مورد مارکس به واقعیت پیوسته باشد بحثی مجزاست اما لااقل این بخش از سخنانش چه در همان زمان و چه اکنون واقعیت است که مارکس مخالفان زیادی داشت. با این همه نام و شهرت مارکس و تفکری که عرضه کرد همچنان در دنیا طرفدار دارد و زنده است. شاید از همین رو بود که توماس پیکتی اقتصاددان فرانسوی برای چاپ کتابی که بر مبنای تحقیقاتش در مورد حرکت سرمایه و افزایش نابرابری در جوامع مدرن، یک قرن بعد از مرگ مارکس نوشت، به دامان او چنگ زد و نام سرمایه را با فونت درشت روی جلد کتابش نوشت تا همگان فکر کنند مارکسی جدید زاده شده است. گرچه مقالات فراوانی نوشته شد که پیکتی مارکس نیست اما اینها هیچ‌کدام در فروش میلیون نسخه‌ای کتاب حجیم «سرمایه در قرن بیست و یکم» اثری نداشت.
با این همه انگار فقط ترجمه انگلیسی پیکتی نبود که مورد اقبال قرار گرفت و فارسی‌زبانان نیز با انتشار این کتاب و گسترش تب پیکتی -و در واقع تب مارکس- رو به ترجمه کتاب آوردند تا در مدت زمان نسبتاً کوتاهی دو ترجمه کامل و یک ترجمه-تلخیص از کتاب پیکتی وارد بازار ایران شود. در حالی که هر ناشر (یا مترجم) ترجمه خود را بهتر و دقیق‌تر و وفادارتر بداند. آوازه فروش کتاب پیکتی در دنیا و پیش کشیدن بحث برخاستن بدیل مارکس این بار از فرانسه، باعث اقبال نسبتاً قابل توجه به این کتاب در ایران شد. در کنار دو ترجمه کامل که انتشارات فرهنگ و آمه و خلاصه‌ای که نشر کلاغ به بازار فرستاده‌اند، احتمالاً انتشارات دنیای اقتصاد نیز تا چندی دیگر البته با تامل فراوان، ترجمه‌ای دیگر از این کتاب روانه بازار کند. البته انتشارات دنیای اقتصاد کتاب دیگری با عنوان «سرمایه مالی» وارد بازار نشر کرده است که مارکسیست‌های مشهور آن را تکمله آثار مارکس و حتی جلدی دیگر از کتاب سرمایه مارکس خوانده‌اند. گویی اقبال به زبان و نوشته‌های مارکس تشدید شده است. آیا شرایط نامساعد اقتصادی در ایران به گسترش ادبیات چپ اقتصادی کمک کرده است؟ آیا شاهد اقبال بیشتر به
کتاب‌هایی نزدیک به تفکر مارکسیستی خواهیم بود؟ آیا ادبیات اقتصادی چپ جانی دوباره گرفته است؟ و آیا این تفکر می‌تواند در نظام کنونی اقتصادی حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد؟ آیا باید بگوییم مارکس مُرد، زنده‌باد مارکس؟
دیدگاه تان را بنویسید