نگاهی به وضعیت صنعت چاپ در جهان و ایران
در حال‌وهوای نشر و چاپ
این نوشتار خلاصه‌ای است از یک پروژه تحقیقاتی صنعتی در حوزه چاپ، که توسط بخش پژوهشی موسسه بازدید در حال انجام است.
این نوشتار خلاصه‌ای است از یک پروژه تحقیقاتی صنعتی در حوزه چاپ، که توسط بخش پژوهشی موسسه بازدید در حال انجام است. هدف از اجرای این پروژه تحقیقاتی که برای اولین بار در این سطح توسط بخش غیردولتی انجام می‌شود احصا و تدوین اولویت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت چاپ (نشر، تبلیغات، بسته‌بندی) با جهت‌دهی توسعه پایدار است.
در بخش نگاه کلان این تحقیق به موارد زیر اشاره شده است:
هرساله کنگره ایالات متحده آمریکا شاهد گزارشی است از «انجمن صنایع چاپ آمریکا» به نام PIA که نکات جالب توجهی در آن به چشم می‌خورد. در متن یکی از این گزارش‌ها آمده است: «نمایندگان محترم اگر فکر می‌کنید صنایع اتومبیل‌سازی آمریکا بزرگ‌ترین صنعت کشور در تولید و اشتغال‌زایی است دچار اشتباه شده‌اید. صنایع چاپ آمریکا با بیش از یک میلیون کارگر و کارمند رقمی بیش از صنایع اتومبیل‌سازی آمریکا که بالغ بر 850 هزار نفر را در حال اشتغال دارند، اشتغال‌آفرینی کرده است.
صنایع چاپ ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین صنعت این کشور در اشتغال‌آفرینی است و رتبه اول در توسعه اشتغال و کاهش درصد بیکاری را دارد.»
شاید تصور آن مشکل باشد ولی صنایع چاپ آمریکا در رتبه‌بندی GVA (ارزش افزوده ناخالص ملی) و GDP (تولید ناخالص ملی) نیز رتبه و جایگاه قابل ملاحظه‌ای دارند و جزو 10 صنعت اول این کشور محسوب می‌شوند.
انجمن صنایع چاپ انگلستان BPIF در گزارشی رتبه صنایع چاپ این کشور را در رتبه‌بندی جدول ارزش افزوده داخلی در جایگاه دوم اعلام می‌کند. این گزارش نشان می‌دهد صنایع چاپ انگلستان پس از صنعت دارو در این کشور دارای ارزش افزوده‌ای بالغ بر 48 درصد Turn over هستند که خود توانایی بالای این صنعت را نشان می‌دهد.
تحلیل درآمد ناخالص ملی
درآمد ناخالص ملی یکی از شاخص‌های موثر بر تحلیل اقتصادی و وضعیت اقتصادی کشورهاست.
در آسیا کشورهای چین، ژاپن، هند، کره جنوبی، ترکیه، اندونزی، عربستان سعودی و تایوان نسبت به ایران در درجه بالاتری از جدول درآمد ناخالص ملی قرار دارند. کشورمان ایران در سال 2010 با 901/337 میلیون دلار جایگاه بیست و نهم را در جدول رتبه‌بندی درآمد ناخالص ملی داراست.
در این بین مقایسه درآمد ناخالص ملی کشورها با شاخص تقاضای بسته‌بندی در این کشورها نشان می‌دهد رشد صنعت چاپ خصوصاً بسته‌بندی در بالا رفتن شاخص درآمد ناخالص ملی تاثیر بسزایی دارد. توسعه صنعت بسته‌بندی در کشورهای برزیل و ترکیه درآمد ناخالص ملی را به صورت جهشی بالا برده است. رژیم اشغالگر قدس با سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این حوزه می‌کوشد خود را به رتبه اول صنعت چاپ و بسته‌بندی و چاپ‌های تجاری منطقه تبدیل کند تا از این‌رو GDP خود را نیز بهبود بخشد.
در نمودار توزیع درآمد ناخالص ملی ایران در صنایع مختلف نمایش داده شده است. و یکی از مشکلات اساسی در رشد درآمدها در بخش کشاورزی فقدان صنایع تبدیلی، صنایع بسته‌بندی و توزیع، همچنین سرمایه‌گذاری متناسب در این بخش‌هاست.
نکته مهم در توسعه درآمدهای ملی و همچنین ارزش افزوده تولید ملی توجه سیاستگذاران به تاثیر مستقیم مقدار سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع چاپ و صنایع وابسته روی GDP است.
در صورت تولید موفق محصولات کشور و رشد درآمد ناخالص ملی، صنایع کشور ملزم به استفاده از تولیدات صنعت چاپ در جهت عرضه، تبلیغ و نشر محصولات خود هستند و در صورت عدم سرمایه‌گذاری موازی در صنایع چاپ و زیرمجموعه‌های آن، کل صنایع کشور با مشکل عرضه، حمل و تبلیغ محصولات خود مواجه خواهند شد.
با توجه به آمار ارائه‌شده می‌توان پیش‌بینی کرد که بازار تولید و مصرف صنایع مرتبط با چاپ در سال 2016 به چه میزان خواهد بود و رویکرد برنامه‌ریزی سیاستگذاران این حوزه چه باید باشد.
توسعه و نوسازی صنعت چاپ و پایش سطح سرمایه‌گذاری در آن از جهات زیر مورد توجه سیاستگذاران کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است:
1- تاثیر صنعت چاپ در چرخه تولید و زنجیره ارزش محصولات در حال تولید
2- تاثیر صنعت چاپ در ورود محصولات جدید به بازار
3- نقش صنعت چاپ به عنوان بخش سخت‌افزاری و سرمایه‌بر تولید محصولات فرهنگی
4- نقش صنعت چاپ در چرخه اطلاعات و دانش (کتب دانشگاهی، روزنامه و...)
5- تاثیر صنعت چاپ در تولید محصولات دارای بسته‌بندی و چرخه تولید آنها
6- نقش صنعت چاپ در حوزه تبلیغات و اطلاع‌رسانی تجاری (که خود یکی از اجزای چرخه تولید است و مرتبط با همه صنایع)
7- نقش صنعت چاپ در ارتقای تولید ناخالص ملی
8- نقش صنعت چاپ در ارزش افزوده ناخالص ملی
به دلیل نقش صنعت چاپ در چرخه تولید محصولات در چهار حوزه فرهنگ، نشر، بسته‌بندی و تبلیغات، سیاستگذاران هر کشور، سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه و نوآوری‌ها را در این صنعت مورد پایش قرار می‌دهند.
با نگاهی اجمالی به آمار می‌توان دریافت صنایع چاپ و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با آن می‌بایست در چه محدوده‌ای باشند تا برگشت سرمایه و توسعه پایدار میسر شود.
در صورت رشد صنایع و تولید بهینه و بیشتر، بخش صنایع و بخش کشاورزی احتیاج به بسته‌بندی و تبلیغات و نشر دانش خواهند داشت که زمینه تولید همه این موارد در واحد چاپی مستقر است و عدم رشد صحیح و متوازن صنعت چاپ به صورت مستقیم بر تولیدات بخش صنعت و کشاورزی تاثیرگذار خواهد بود. نبود ظرفیت‌های متناسب چاپی موجب فله‌فروشی می‌شود و نتیجه آن ارزش افزوده کمتر روی کلیه تولیدات و محصولات داخلی خواهد بود.
طی یک تحقیق نشان داده شده است که سطح شاخص وابستگی صنایع کشور به صنعت چاپ و بسته‌بندی از 10 درصد تا 70 درصد متغیر است. در این تحقیق درج شده است که صادرات برخی صنایع سطح شاخص وابستگی به چاپ 90 درصد را برای جذب و ماندگاری در بازار هدف خواهند داشت.
پیش‌بینی می‌شود در جهان صنایع چاپ، نشر و بسته‌بندی با توجه به گستره تولیدات مختلفی که دارند دارای رشد و افت سرمایه و بازار طبق الگوی پیش‌رو باشند. چاپ بسته‌بندی و لیبل با رشد حدود 22 درصد بالاترین رشد در تولید را در صنایع چاپ خواهد داشت. چاپ کاتالوگ 9/18 درصد کاهش تولید، چاپ کتاب 1/11 درصد کاهش تولید و چاپ روزنامه 5/14 درصد کاهش تولید خواهد داشت و چاپ مجلات رشدی نخواهد داشت. در همین حین چاپ تجاری رشدی در حدود 5/5 درصد در تولید صنایع چاپ خواهد داشت.
دارندگان برندهای تجاری معتبر متقاضی بسته‌بندی‌های نوآورانه و دارای گرافیک تصویری بهتر خواهند بود تا در بازارها و قفسه‌های فروشگاهی به جذب مشتریان بپردازند.
محرک‌های جهانی صنعت چاپ تا سال 2016
(Global Print Drivers)
پیش‌بینی کارشناسان در مورد صنعت چاپ و انگیزه‌های مولدین بازار جهت استفاده از صنایع چاپ به صورت خلاصه در زیر آمده است:
1- کاهش زمان تولید
2- کاهش تیراژ اولیه
3- کاهش فشار هزینه‌های چاپی
4- ارتقای استانداردهای چاپی
5- انعطاف‌پذیری در تولید
6- انتشار محصولات شخصی، شخصی‌سازی و تولید با اطلاعات متغیر محصولات
7- ارتقای بازار چاپ از طریق سفارش‌گیری اینترنتی
8- ارتقای فناوری‌های چاپ
9- چاپ دیجیتال
چاپ دیجیتال با رشد 42 درصد، چاپ جوهرافشان با رشد 8/81 درصد و چاپ فلکسوگرافی با رشد 9/12 درصد بیشترین سهم رشد را در بازار خود خواهند داشت. 
چاپ افست با تلاطم و کاهش سهم بازار در سال‌های 2009 تا 2012 اکنون روند رو به رشدی دارد و در سال 2016 همانند سال 2011 سهم بازاری معادل 185 میلیارد دلار را دارد.
در حوزه چاپ رول (کلد ست) با کاهش 5/17 درصد سهم بازار مواجه هستیم. در حوزه چاپ رول هیت ست نیز با کاهش 3/11 درصد از سهم بازار مواجه خواهیم بود که به دلیل کاهش تیراژ در حوزه چاپ روزنامه است.
بازارهای جهانی اصلی چاپ در حال تغییر هستند. بزرگ‌ترین بازار جهانی چاپ در آسیاست و پتانسیل رو به رشدی دارد. این بازار با 3/18 درصد رشد بزرگ‌ترین بازار صنایع چاپ در سال 2016 خواهد بود.
آمریکای لاتین با 4/26 درصد رشد، بازار چاپ آفریقا با 5/28 درصد رشد، بازار چاپ خاورمیانه با 25 درصد رشد و همچنین بازار چاپ اروپای شرقی نیز با 24 درصد رشد بازارهای با رشد مثبتی هستند.
بازار اروپا و آمریکا در رکود
در سال 2016 بازارهای آمریکا و اروپای غربی که همیشه بزرگ‌ترین بخش بازار صنعت چاپ بودند با رکود مواجه خواهند بود و هر کدام به ترتیب با 4/3 درصد و 6 درصد کاهش و رکود مواجه خواهند بود.
ایران و شاخص وابستگی صنایع کشور به صنعت چاپ
شاخص وابستگی صنایع به یکدیگر یکی از مواردی است که برنامه‌ریزان ارشد کشور به‌طور مداوم در هر سال آن را بررسی کرده و در فرآیندها مورد نظر قرار می‌دهند. به صورت خلاصه تاثیر صنعت چاپ و شاخص وابستگی برخی صنایع را به صنعت چاپ مورد اشاره قرار می‌دهیم.
یکی از بخش‌هایی که سطح شاخص وابستگی آن 40 درصد معرفی شده است، صنعت شیرینی و شکلات است. تولیدکنندگان در این صنعت با تکیه بر توان تولید داخلی و تمرکز مناسب بر بازارهای هدف توانسته‌اند سهم خود را از درآمد ناخالص ملی چند برابر کنند. ولیکن آیا صنعت شیرینی و شکلات بدون توسعه صنعت بسته‌بندی و توسعه واحدهای چاپی می‌توانست به این هدف دست یابد؟
صادرات این بخش در سال 2010 بالغ بر 550 میلیون دلار بوده است و این حجم از صادرات در سال 2011 به 1050 میلیون دلار رسیده است. توسعه بازار و صادرات محصولات این صنعت بسیار وابسته به کیفیت بسته‌بندی آن و تبلیغات محصول است. گو اینکه مشتری پیش از خرید و آزمایش کیفیت محصول به بسته‌بندی و تبلیغات آن توجه می‌کند.
صنعت چاپ در تولید محصولات بخش شیرینی و شکلات سرمایه‌گذاری درست و متناسبی را صورت داده است. این سرمایه‌گذاری‌ها در دو بخش بیشتر انجام پذیرفته است:
1- تولید بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر
2- تولید بسته‌بندی‌های مقوایی
صنعت چاپ با به‌کارگیری دستگاه‌های پیشرفته توانسته است نیاز این بخش را تامین و به صادرات محصولات صنایع شیرینی و شکلات کمک کند. البته کمبودهایی نیز در حوزه زیر با توجه به عدم سرمایه‌گذاری متناسب وجود دارد:
1- بسته‌بندی‌های فلزی
2- بسته‌بندی‌های پلاستیکی چندلایه
همان‌طور که در بازار نیز مشهود است نیاز این بخش از کشورهای همسایه تامین می‌شود و بسته‌بندی‌های فلزی صنعت شیرینی و شکلات به دلیل عدم توانایی در کشور، در کشورهای چین و ترکیه تهیه می‌شود.
صنایع دارویی، زیرشاخه آرایشی و بهداشتی از صنایعی است که سطح شاخص وابستگی آن تا 60 درصد عنوان شده است. تا چندی پیش تیوب‌های خمیردندان به کشور وارد می‌شد و تولیدکنندگان بخش دارو تنها به تولید مواد داخل آن می‌پرداختند، سرمایه‌گذاری چند شرکت تولیدکننده روی بسته‌بندی تولیدات دارویی توانسته است بخشی از نیازهای کشور را تامین کند. شرکت فومن شیمی با سرمایه‌گذاری ماشین‌آلات چاپ لیبل به تولید تیوب خمیردندان می‌پردازد. سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش نامتناسب صورت پذیرفته است و تولیدکنندگان به همین دلیل بسیاری از ظرفیت‌های بخش تولید خود را که توانایی ایجاد ارزش افزوده بیشتری دارند به تولیدات ساده اختصاص می‌دهند. در این تحقیق اشاره شده است که خاورمیانه به عنوان بهشت تولیدات صنایع آرایشی بهداشتی مورد توجه تمام تولیدکنندگان جهانی است. ولی ایران به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در حوزه چاپ لیبل توانایی جذب این بازار را ندارد و خود نیز مصرف‌کننده بزرگی از این تولیدات است. سیاستگذاران اقتصادی ایران باید توجه داشته باشند، در صورت رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های تولیدی و عدم سرمایه‌گذاری در صنایع چاپ و وابسته در ابتدای یک چالش جدید قرار
خواهند گرفت و آن را می‌توان انباشت تولیدات غیر‌قابل عرضه دانست. مطمئناً در این صورت صنایع تولیدی کشور به واردات بسته‌بندی و مایحتاج خود از کشورهای توانمند در این حوزه اقدام خواهند کرد که این خود تراز تجاری ایران با سایر کشورها را به نفع رقبا سبک خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید