باد منجیل با طعم سرب

فاضل موسوی/ دبیر پیشین مجمع نمایندگان استان زنجان

کارخانه سرب و روی زنجان در دهه اول انقلاب، در شهرستان زنجان ساخته شده است. این کارخانه از ابتدا نیز با اعتراضاتی مواجه بود. باور مردم زنجان این است که تولید محصول در این کارخانه، تاثیرات منفی روی حیات آنها می‌گذارد؛ از این رو اعتراضات مختلفی در این باب از سوی مردم مطرح می‌شود. در این خصوص طی یک سال اخیر بارها به مسوولان انتظامی و غیرانتظامی اعلام شده که چاره‌اندیشی لازم صورت گیرد.
بر اثر فعالیت این کارخانه، آلودگی‌هایی وارد شهرستان زنجان می‌شود که مردم را نسبت به سلامتی خود و خانواده‌شان نگران کرده است. در همین رابطه، روز شنبه جمعیت زیادی به نشان اعتراض به سمت مسجد جامع رفتند. مردم نه امروز بلکه سال‌های سال این موضوع را مطرح کرده‌اند.
این کارخانه در مکانی واقع شده که نزدیک به یکسری کوه‌ است که از این کوه‌ها باد منجیل و طارم می‌آید. در حقیقت می‌توان گفت مکان‌یابی‌ این کارخانه اشتباه است و همواره با وزش بادهای سنگین مواجه هستیم. همین امر باعث انتقال ذرات معلق در هوا می‌شود و آلودگی‌های زیست‌محیطی را به بار می‌آورد. به عنوان نخستین گام برای حل این مشکل، دولت و مسوولان می‌توانند مجموعه‌ای را تعیین کنند تا از این منطقه و مناطق اطراف نمونه‌برداری و آزمایش‌های لازم انجام شود. اگر این مشکل قابل حل بود، آن را حل کنند و اگر نبود، رسیدگی‌های لازم به مردم ساکن در آن منطقه صورت گیرد. در کشورهای توسعه‌یافته وقتی یک جمعیت صد نفری در اعتراض به موضوعی تجمع می‌کنند، مسوولان به سرعت نسبت به بررسی مشکلات و رفع آن اقدام می‌کنند. از سوی دیگر، هرچه کارشناسان بیان می‌کنند برای مردم قابل اعتماد است. در رابطه با این مشکل نیز باید کارشناسان دولت از یک سو و معتمدان مردم از سوی دیگر با هم به گفت‌و‌گو بپردازند تا اگر مورد زیان‌آوری وجود دارد مشخص و چاره‌ای برای آن اندیشیده شود و یا اگر نیست مردم را متقاعد کنند. به طور قطع، تعطیلی کارخانه باعث می‌شود تا عده کثیری از شهروندان از کار بیکار شوند اما ادامه فعالیت به بهای حیات مردم نیز جایز نیست چراکه کارخانه را می‌توان جابه‌جا کرد ولی حیات مردم را نمی‌توان به جای دیگر برد. اگر ما به دنبال تکنولوژی و صنعت هستیم، به عنوان نخستین اولویت باید از منابع درست بهره‌برداری کنیم نه به هر قیمتی. متاسفانه کارهای غیرکارشناسی که طی سال‌های متمادی انجام شده، آرام‌آرام اثرات منفی خود را نشان داده و همین امر موجب بروز مشکلات شده است. به عنوان مثال همواره کارخانه‌های فولاد در کنار دریا و یا مکانی که غنی از منابع آبی است ساخته می‌شود. این در حالی است که ما برای ساخت کارخانه فولاد یزد یا اصفهان را انتخاب می‌کنیم که به خودی خود با کمبود منابع آبی مواجهند. همین امر اثرات منفی خود را طی سالیان نشان می‌دهد. در حال حاضر شاهد آن هستیم که زاینده‌رود تامین منابع آب مصارف صنعتی را به دوش می‌کشد. در خصوص کارخانه سرب و روی زنجان نیز باید گفت تولید سرب و روی به خودی خود حرکتی مثبت است اما آیا دستیابی به این هدف باید به قیمت نگرانی و دغدغه مردم تمام شود؟ مردم ما فهیم هستند و می‌دانند که اگر مشکلی وجود دارد باید به صورت ریشه‌ای حل شود. به عنوان مثال عواملی که به حیات آنها آسیب می‌رساند به مکانی 50 یا 100 کیلومتر دورتر از جایی که مردم زندگی می‌کنند منتقل و فرآیند ساخت و استخراج آن در یک مسیر منطقی دنبال شود.
اگر ما می‌خواهیم ماده ارزشمندی تولید کنیم، باید بهای آن را بپردازیم. این درست نیست که سرب و روی در کشور تولید شود و بهای آن از سلامتی مردم پرداخت شود. نکته مهم دیگر ضرورت استفاده از فناوری‌های به روز و ماشین‌آلات مدرن است تا کمترین آسیب به حیات مردم وارد شود. در حوزه صنایع، ماشین‌آلات باید 10ساله اسقاط شوند این در حالی است که ما از ماشین‌آلات صنعتی با عمر 30ساله استفاده می‌کنیم. امروزه تولید این نوع کالا و فرآوری با ماشین‌آلات پیشرفته صورت می‌گیرد اما ما می‌خواهیم با ماشین‌آلات سه دهه پیش همین خروجی را داشته باشیم. قطعاً این مقوله نگرانی مردم را به همراه خواهد داشت.
در هر صورت تعطیلی این کارخانه نیز به صلاح نیست چراکه تعداد کثیری کار خود را از دست خواهند داد. در حقیقت باید یک راه‌حل میانه برای این معضل اندیشیده شود. باید یکسری کارشناس مستقل، متعهد و معتمد این موضوع را بررسی کنند و راه‌حلی بیندیشند. حداقل آسیبی که در این زمینه به مردم منطقه وارد می‌شود، تنش و استرسی است که در این خصوص متحمل می‌شوند. مردم حق دارند زندگی آرام و بدون تنشی داشته باشند و وجود چنین دغدغه‌هایی برای نظامی که مصلحت آن مردم‌سالاری دینی است، درست نیست.