موانع صادراتی صنایع کاشی در گفت‌وگو با مدیرعامل صنایع کاشی و سرامیک سینا
بیشتر مشکلات درونی است
ایران در بخش کاشی و سرامیک با توجه به وجود ماشین‌آلات روز و ظرفیت بالا این پتانسیل را دارد که سومین تولیدکننده جهان باشد. ما در سال ۱۳۹۱ تا ۵۰۰ میلیون مترمربع در این بخش تولید کردیم اما سال گذشته عملاً میزان تولید کاشی به کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمربع رسید.
صنایع کاشی و سرامیک جزو آن دست صنایعی در داخل است که ظرفیت تولیدی و صادراتی بالایی دارد به طوری که انواع کاشی و سرامیک ایرانی تقریباً در بسیاری از کشورهای منطقه و حتی به برخی کشورهای اروپایی و آفریقایی صادر می‌شود و بر اساس آخرین آمارها ایران در رتبه چهارم صادرکنندگان این صنعت در دنیا قرار دارد و در عرصه بین‌المللی و بازارهای صادراتی با رقیبانی مثل ایتالیا و اسپانیا روبه‌رو است که از سرآمدان تولید و صادرات در این صنعت محسوب می‌شوند. رضا عزیزیان، مدیرعامل شرکت صنایع کاشی و سرامیک سینا که از شناخته‌شده‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان این صنایع در ایران است درباره چالش‌های صنعت کاشی و سرامیک ایران می‌گوید یکی از مشکلات اصلی این صنعت با وجود ظرفیت‌های فنی و تکنولوژیک این است که صنعت کاشی و سرامیک ایران به خوبی در دنیا معرفی نشده و از طرفی هم نظارت دقیقی بر محصولات کاشی و سرامیک صادراتی وجود ندارد.
برای شروع کمی درباره فعالیت اقتصادی و صادراتی‌تان توضیح دهید و بفرمایید تاکنون چند بار به عنوان صادرکننده نمونه انتخاب شده‌اید؟
صنایع کاشی و سرامیک سینا شرکتی است که بیش از دو دهه از فعالیت آن می‌گذرد و اکنون بیش از 10 سال است که محصولات این شرکت به بازارهای صادراتی ارسال می‌شود. شاید در گذشته بازارهای صادراتی ما محدودتر بوده اما امروز با توجه به فضای باز شده تعداد بازارهای ما نسبت به گذشته ارتقا یافته و توانسته‌ایم بازارهای بیشتری را پوشش دهیم. در خصوص بخش دوم سوالتان هم باید عرض کنم که ما تاکنون هفت دوره به عنوان صادرکننده نمونه ملی شناخته و انتخاب شده‌ایم و در حال حاضر هم استراتژی‌مان این است که همچنان در بازارهای صادراتی حضور داشته باشیم و این بازارها را رشد و توسعه دهیم.
چه میزان از موفقیت‌های سینا کاشی ناشی از برنامه‌ها و خلاقیت‌های درون‌سازمانی است و چه میزان به دلیل سیاست‌های صادراتی دولت؟
در بخش سیاستگذاری دولت، وضعیت برای همه شرکت‌ها مشابه بوده و این‌گونه نبوده است که دولت برای بعضی شرکت‌ها مزیت خاصی را در نظر بگیرد و برای شرکت‌های دیگر آن مزیت را لحاظ نکند. اگر امروز سینا کاشی در بخش صادرات به موفقیتی رسیده مرهون فعالیت منسجمی بوده که در خود شرکت انجام شده و حاصل تلاش دسته‌جمعی و کارگروهی بوده است. کار گروهی که در همه بخش‌های سازمان به آن اعتقاد داشتیم و خوشبختانه به نتیجه رسیده است، به گونه‌ای که اکنون بیش از 60 درصد محصولاتمان به کشورهای مختلف صادر می‌شود.
اصلی‌ترین مقاصد صادراتی‌تان کدام کشورها هستند؟
با توجه به اینکه محصولات کاشی و سرامیک جزو خانواده محصولات سنگین‌وزن محسوب می‌شوند و هزینه حمل و نقل بر روی قیمت تمام‌شده محصول صادراتی اثر زیادی دارد سعی کرده‌ایم در مرحله اول از بازارهای همجوار خودمان استفاده کنیم. البته زمانی که راجع به صادرات به کشورهای همجوار صحبت می‌کنیم دیدگاهی مطرح می‌شود که معتقد است صادر کردن به کشوری مثل عراق اهمیت چندانی ندارد اما غافل از اینکه تعداد زیادی از کشورهای واردکننده اصلی دنیا جزو کشورهای همجوار ما هستند. به عنوان مثال عراق سومین واردکننده کاشی و سرامیک در دنیا محسوب می‌شود. شرکت ما تاکنون به کشورهای همسایه از جمله عراق، روسیه، امارات، آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، گرجستان، پاکستان و در میان کشورهای اروپایی به آلمان صادرات داشته است و در میان کشورهای آفریقایی هم نیجریه، غنا و اوگاندا به لیست صادراتی‌مان اضافه شده است. در واقع در درجه اول کشورهای همجوار را برای صادرات در اولویت قرار دادیم و در مرحله بعد هم کشورهایی را که ظرفیت واردات محصولات سرامیکی را دارند مورد توجه
داشته‌ایم.
عمده‌ترین صادراتتان شامل چه محصولاتی است؟
شرکت کاشی و سرامیک سینا انواع محصولات سرامیکی را تولید می‌کند، تمام محصولات خانواده سرامیکی از انواع کاشی‌های دیواری سایز کوچک و بزرگ، انواع محصولات سرامیکی که در کف کار می‌شوند تحت عنوان سوپر سرامیک، محصولات پرسلانی که در نما کار می‌شوند به نام سوپر پرسلان و همچنین محصولات تزیینی که مکمل این محصولات هستند که به عنوان دکور کار می‌شود و همچنین محصولات چینی بهداشتی از جمله محصولات شرکت ما هستند. این تنوع سبد محصولات تقریباً در زمینه کاشی و سرامیک در کشور منحصر به فرد است و ما خوشبختانه موفق شده‌ایم امسال بیش از 60 درصد از محصولمان را صادر کنیم.
مهم‌ترین موانع در مسیر توسعه فعالیت صادراتی‌تان چیست؟
عمده‌ترین موانع که تا به امروز داشته‌ایم مساله عدم امکان نقل و انتقال پول یا گشایش ال‌سی بوده است. البته نقل و انتقال پول به تنهایی مطرح نیست. شما وقتی با یک مشتری صادراتی مذاکره می‌کنید از طرف مقابل شناختی ندارید و طرف مقابل هم بالطبع از شما شناختی ندارد. در گذشته وقتی ال‌سی باز می‌شد آن بانک چون ضمانت‌های بین هر دو طرف را ایجاد می‌کرد اطمینان حاصل می‌شد که بانک واسط است و کار انجام می‌گرفت ضمن اینکه خریدار تا زمان رسیدن کالا به مقصد ناگزیر از پرداخت وجه کالا نبود. اما امروز آن فضا وجود ندارد. انتظار ما این است که در آینده نزدیک این مشکل حل شود چون ما هنوز به طور عملی نتوانسته‌ایم هیچ ال‌سی باز کنیم فقط با توجه به امیدی که به وجود آمده است ما هم سعی می‌کنیم به مشتریانمان این امید را بدهیم و بگوییم که ما هم به زودی می‌توانیم از روش‌های مرسوم و متعارفی که در دنیا برای خرید و فروش و نقل و انتقال پول وجود دارد استفاده کنیم و محصولمان را به شما بفروشیم.
اصلی‌ترین رقبای خود را در بازارهای هدف کدام کشورها می‌دانید؟
اصلی‌ترین رقبای ما کشورهای ایتالیا و اسپانیا هستند که دلیلش هم خوشنامی است که این دو کشور در صنایع کاشی و سرامیک دارند مانند جایگاه فرش ایرانی در دنیا. در صنعت کاشی و سرامیک، ایتالیا و اسپانیا چون در ابتدا صاحب این تکنولوژی بوده‌اند از مزیت خوشنامی استفاده می‌کنند اگرچه چین هم در این صنعت فعال است اما کیفیت محصولات ما به گونه‌ای است که محصولات چینی رقیبی برای ما محسوب نمی‌شوند. ما به دلیل اینکه از تکنولوژی روز دنیا استفاده می‌کنیم و از مواد اولیه رقابتی بهره می‌بریم تولیداتمان هم به همان نسبت رقابتی است. اگر نخواهم بگویم محصول ما از محصولات ایتالیا و اسپانیا برتر است اما می‌توان گفت هم‌سطح تولیدات آنهاست برای همین است که بعضی صاحبان این صنعت در ایتالیا در بازار ما حضور پیدا می‌کنند تا ما این محصول را برای آنها تولید کنیم و آنها محصول ما را با بسته‌بندی خودشان در کل دنیا عرضه کنند.
با توجه به این ظرفیت بالا فکر می‌کنید ایران می‌تواند چه جایگاه و چه سهمی از گردش مالی این صنعت در سطح بین‌المللی داشته باشد؟
با توجه به میزان حجم صادرات، ایران به عنوان چهارمین صادرکننده دنیا در صنعت کاشی و سرامیک مطرح است. بر اساس آخرین اطلاعات در سال 2014 که از این صنعت به صورت رسمی و معتبر منتشر شده، ایران رتبه چهارم خود را با حدود 110 میلیون مترمربع صادرات در سال 2015 حفظ کرده است. پیش‌بینی می‌شود این میزان صادرات در سال 2016 رشد بیشتری داشته باشد.
با متوسط قیمت فروش فعلی اگر حجم صادرات را 150 میلیون مترمربع فرض کنیم در مجموع حدود 500 میلیون دلار به بالا میزان گردش نقدینگی حاصل از فروش محصولات کاشی و سرامیک ایران در بازار صادرات است. البته هنوز برخی مشکلات وجود دارد و رفع آنها نیاز به حمایت‌هایی دارد.
لطفاً درباره این مشکلات و موانع بیشتر توضیح دهید.
متاسفانه امروز در زمینه صادرات نظارتی وجود ندارد. در داخل به دلیل بعضی محدودیت‌ها از جمله رکودی که در صنعت ساختمان وجود دارد این زمینه فراهم شده است که بخشی از تولیدکنندگان داخلی به دلیل عدم نظارت لازم بدون در نظر گرفتن استانداردها و با هرگونه کیفیتی محصولشان را به بازارهای صادراتی عرضه می‌کنند، طرف‌های مقابل (خریدار) هم محصول ایرانی را با این کیفیت پایین می‌شناسند و تصور می‌کنند که همه کاشی‌های ایرانی هم از چنین کیفیت نازلی برخوردار هستند مانند نگاهی که امروز در ایران به کالاهای چینی وجود دارد. از سویی هم نیاز به حمایت‌هایی از طرف دولت وجود دارد، به عنوان مثال در سفارتخانه‌های ما رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی، به صورت محدود و کم از بخش صنعت پشتیبانی می‌کنند. همچنین بخشی دیگر یارانه‌هایی است که باید از سوی دولت پرداخت شود. طبیعتاً یک صادرکننده باید برای ورود به بازارهای صادراتی هزینه‌هایی انجام دهد و با توجه به مشکلات اقتصادی پیش رو نیازمند حمایت‌های دولت هستیم، البته نیازی نیست که همه حمایت‌ها نقدی و مادی باشد، می‌شود برای هزینه‌های حمل
و نقل که در زمینه صادرات وجود دارد رقم پایین‌تری به عنوان یارانه به بخش حمل و نقل پرداخت شود و به جای پرداخت یارانه به شکل مستقیم به تولیدکننده، با این روش هزینه‌های حمل و نقل برای صادرکننده کاهش پیدا کند.
مساله دیگر این است که ما در بخش دولتی با بعضی کشورها که روابط سیاسی خوبی با آنها داریم کار می‌کنیم اما این کشورها تعرفه‌های بسیار بالایی برای ورود کالای ما در نظر می‌گیرند به عنوان مثال اکنون اگر بخواهیم وارد بازار لبنان شویم باید تعرفه 20درصدی پرداخت کنیم در حالی که برای کشورهای اروپایی این تعرفه‌ها صفر است و در این شرایط ما باید با صادرکنندگان ایتالیایی و اسپانیایی رقابت کنیم و به طور طبیعی قیمت تمام‌شده کالای ما در مقایسه با آنها رقابتی نخواهد بود.
با توجه به نقدهایی که به شرایط صادرات کاشی و سرامیک کردید به عنوان یک صادرکننده نمونه مهم‌ترین مطالباتتان از دولت چیست؟
یکی از مهم‌ترین کارهای دولت حمایت از رایزن‌های بازرگانی و اقتصادی ما در سایر کشورهاست. سفیران و رایزنان ما نباید فقط سفیران سیاسی باشند بلکه نیاز است که رایزنان ما تجار کشورهای دیگر را شناسایی و فهرستی از آنها را در اختیار صادرکنندگان قرار دهند و پیش از اینکه شرکت‌هایی مثل ما بخواهند به بازارهای صادراتی ورود کنند تجار آنها برای ما شناسایی شده باشد. کاری که امروز توسط کشورهای دیگر در زمان ورود به بازار ایران انجام می‌شود. اگر به اطلاعیه‌های سازمان توسعه تجارت رجوع کنیم می‌بینیم تیم‌های بازرگانی که از کشورهای مختلف وارد ایران می‌شوند چه تعدادی هستند و در مقابل از کشور ما چند تیم برای مذاکره به کشورهای مختلف سفر می‌کنند و آنها با چه شناسایی وارد می‌شوند و ما با چه شناختی از آنها و بازارهایشان وارد کشورهای دیگر می‌شویم. در کشور ما آنقدری که امکانات برای واردات بسیج شده است برای صادرات وجود ندارد. از سوی دیگر هم بخشی که بسیار به حمایت نیاز دارد بخش حمل و نقل است، حمل و نقل
امروز مساله‌ای است که به غیر از صنعت کاشی و سرامیک سایر صنایع کشور هم با آن مواجه هستند و باعث افزایش قیمت تمام شده کالای صادراتی می‌شود. در زمینه خطوط کشتیرانی و خطوط ریلی شرایط مناسبی نداریم و این انتظار و ضرورت وجود دارد که دولت برای این بخش یارانه‌ای را برای کاهش هزینه‌ها در نظر بگیرد. همچنین اگر دولت شرکتی را به عنوان صادرکننده نمونه می‌شناسد با توجه به بالا بودن هزینه‌های اقتصادی، دولت می‌تواند تسهیلاتی را در اختیار صادرکنندگان قرار دهد تا با استفاده از آن بتوان در زمان معین و با مواد اولیه مطلوب محصول را تولید و در اختیار مصرف‌کننده قرار داد. موضوع مهم دیگر شرکت در نمایشگاه‌های خارجی است. ما برای معرفی محصولاتمان ناگزیریم که در نمایشگاه‌ها شرکت کنیم، امروز هزینه برقراری نمایشگاه‌ها بسیار سنگین است. حداقل متری 250 دلار تنها هزینه گرفتن یک مترمربع از زمین نمایشگاه است. یعنی اگر زمینی را حدود 100 متر در نظر بگیریم حدود 25 هزار دلار فقط هزینه آن خواهد شد. ما حداقل انتظارمان این است که دولت برای حضور صادرکنندگان در نمایشگاه‌ها یارانه‌ای را در نظر بگیرد که حمایتی برای تولیدکننده باشد چون الزام حضور در هر
نمایشگاهی به معنی برقرار شدن صادرات به آن کشور نیست چرا که برای برقراری ارتباط و انجام صادرات نیاز به بارها شرکت در نمایشگاه و معرفی دارد تا طرف مقابل از حضور مستمر یک صادرکننده اطمینان حاصل کند.
در حال حاضر دولت چه میزان از صادرکنندگان نمونه حمایت می‌کند؟ تفاوت شما به عنوان صادرکننده نمونه با دیگر صادرکنندگان دیگر در این حمایت‌های دولتی چیست؟
تا این لحظه هیچ تفاوت محسوسی بین یک صادرکننده نمونه و یک صادرکننده معمولی وجود نداشته و احساس نشده است و فقط خود آن شرکتی که به عنوان صادرکننده نمونه معرفی می‌شود تلاش می‌کند تا حجم بیشتری کالا به کشورهای هدفش صادر کند اما عملاً تفاوتی وجود ندارد.
برای حفظ و جایگاه خودتان در بازارهای هدف فعلی چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کنید؟
نگاه ما به بخش صادرات در شرکت کاشی و سرامیک سینا نتیجه مطالعه و برنامه‌ریزی مدونی بوده است که در آغاز تاسیس به این مقوله داشته‌ایم. ما در آغاز فعالیتمان و به مدت یک دهه 40 درصد محصولاتمان را صادر می‌کردیم و امروز این مقدار به بیش از 60 درصد رسیده است. استراتژی تعریف‌شده سینا کاشی حفظ و توسعه بازارهای صادراتی است و از طرفی هم در تلاش هستیم تا این بازارها را گسترش داده و به کشورهای جدید از جمله اروپا ورود کنیم. به طور کلی استراتژی ما بر مبنای رشد و استمرار صادرات است که در سطوح مختلف سازمانی‌مان در حال اجراست. استراتژی‌ای که ما در شرکت دنبال می‌کنیم دارای اجزایی مثل شناسایی بازار و شناسایی نیازمندی مشتری، حفظ کیفیت، تولید محصول متناسب با درخواست مشتری و بهره‌گیری از تکنولوژی روز است، چون زمانی که از تکنولوژی روز استفاده شود می‌توان کالایی متناسب با سلایق جدید به بازار عرضه کرد. در مجموع در بخش ماشین‌آلات باید گفت کارخانه‌های ما تا 70 درصد از تکنولوژی روز استفاده می‌کنند. البته نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است
که تنها بخشی از کار تکنولوژی است. موضوع دیگر استفاده از مهارت‌های انسانی است. سعی ما این بوده که از نیروهای متخصص و صاحب فن استفاده کنیم.
پس به اعتقاد شما مشکل کارخانه‌های ما در بخش تکنولوژی نیست؟
به اعتقاد بنده مشکل در بخش تکنولوژی نیست. مساله رعایت استانداردهای لازم برای صادرات است، وقتی یک محصول صادر می‌شود نباید صرفاً به حداقل استانداردها اکتفا کرد چون آن محصول نام کشور را نیز با خود به همراه دارد و ممکن است اعتبار کالای ایرانی را خدشه‌دار کند. جایی که محصول خوب و باکیفیت ما صادر نشده همیشه این تصور باقی خواهد ماند که سایر محصولات هم مشابه همان محصول بی‌کیفیت قبلی است، یعنی باعث بدنامی و توقف صادرات می‌شود؛ بنابراین ما باید از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنیم. از سوی دیگر امروز قیمت‌شکنی (نبود حداقل قیمت فروش) در محصولات کاشی و سرامیک بسیار اتفاق می‌افتد، به عنوان نمونه متوسط فروش قیمت کاشی و سرامیک برای کشور ترکیه شش دلار است در حالی که برای ایران سه دلار به پایین است بنابراین به دلیل رقابت منفی در داخل و عدم نظارت، خودمان دشمن هم شده‌ایم و باعث شدیم صادراتمان با نرخ نازل انجام شود. به همین دلایل معتقدم بیشتر مشکلات ما در صنعت کاشی و سرامیک درونی هستند.
برخی پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها حاکی از خروج مسکن از رکود در شش ماه دوم سال جاری است، به عنوان یک فعال اقتصادی در این عرصه چقدر امیدوار هستید که بخش مسکن در شش ماه دوم سال 1395 از رکود خارج شود؟
اخیراً دولت وامی را تصویب کرد و از طریق بانک مسکن در اختیار گذاشت تا بخشی از مشکلات این حوزه پوشش داده شود اما واقعیت این است که در هر صورت یک وام 150 میلیون‌تومانی برای مسکن یک دوره بازپرداخت خود را خواهد داشت. ابتدا باید حساب کرد که با چه حقوق و درآمدی می‌توان اقساط آن وام 150 میلیون‌تومانی را برگرداند. برای همین از آنجا که اقشاری که می‌توانند از این وام استفاده کنند بسیار محدود هستند این مدل وام‌ها نمی‌تواند تاثیر چشمگیری برای خروج از رکود داشته باشد چون درصد افرادی که بتوانند از این وام‌ها استفاده کنند بسیار محدود است. اما این موضوع مشخص است که برای خروج از رکود نیاز به تحولی در صنعت ساختمان است چون بخش اعظمی از مشاغل به نوعی درگیر صنعت ساختمان هستند ضمن آنکه در این صنعت سرمایه‌گذاری زیادی اتفاق افتاده است. ایران در بخش کاشی و سرامیک با توجه به وجود ماشین‌آلات روز و ظرفیت بالا این پتانسیل را
دارد که سومین تولیدکننده جهان باشد. ما در سال 1391 تا 500 میلیون مترمربع در این بخش تولید کردیم اما سال گذشته عملاً میزان تولید کاشی به کمتر از 200 میلیون مترمربع رسید. ظرفیت بالا در صنعت کاشی ما وجود دارد اما به دلیل رکود در سنوات گذشته از این ظرفیت استفاده نشد و آمارها هم نشان می‌دهد که میزان مصرف کاشی در کشور کاهش پیدا کرده است.
در مجموع با توجه به تمامی ظرفیت‌ها در حوزه تولید و صادرات خدمات فنی و مهندسی و از سوی دیگر با وجود چالش‌ها و موانع موجود در این بخش چقدر انتظار بهبود و جهش صادرات را دارید؟
در حال حاضر بیش از 700 نفر پرسنل در شرکت سینا کاشی در دپارتمان‌های گوناگون مشغول به فعالیت هستند بنابراین اگر امیدی به آینده وجود نداشته باشد در برنامه‌ریزی‌ها و تدوین فعالیت‌ها و استراتژی‌هایمان با مشکل مواجه می‌شویم، پس اعتقادمان این است که فردا بهتر از امروز خواهد بود و همیشه با این امید و شعار به تولید و فعالیت ادامه می‌دهیم.برای مثال امروز که تحریم‌ها برداشته شده است اگر ما به عنوان یک صادرکننده نمونه بخواهیم وارد بازار کاشی و سرامیک آلمان بشویم ابتدا باید بازار آن کشور را از وجود چنین محصول ایرانی با تمام شرایط و ظرفیت‌های تولیدی‌اش آگاه سازیم تا بعدها بتوانیم آن را به فروش برسانیم. پس باید خود را تبلیغ و معرفی کنیم. این معرفی کردن نیاز به هزینه داشته آن هم در شرایطی که درآمد زیادی وجود ندارد و از طرفی هم ممکن است معرفی اولیه منجر به نتیجه نشود. تبلیغ و معرفی مستمر باید ادامه پیدا کند تا به مرور زمان باعث شناخت
کاشی و سرامیک تولیدی ما شود. واقعاً اگر این فعالیت متوقف شود عملاً کار هم متوقف خواهد شد.
ما با امید به کار ادامه می‌دهیم و نگاه‌مان هم این خواهد بود که در آینده نزدیک مشکلات مرتفع خواهد شد و می‌توانیم فعالیتمان را هم رشد و ارتقا دهیم، کاری که به لطف یزدان نزدیک به دو دهه فعالیت، موفق به انجام دادنش شده‌ایم.
دیدگاه تان را بنویسید