رویکرد بیمه به بورس

در جهان امروز که رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری جایگاه بین‌المللی آن را رقم می‌زند، کشورها برای آنکه بتوانند در عرصه بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشند درصدد برمی‌آیند تا شاخص‌های توسعه‌یافتگی خود را بهبود بخشند و از این طریق در چرخه بهبود وضعیت اقتصادی و بالطبع افزایش نقش موثر خود موجب تقویت اقتصاد و ایفای نقش تاثیر‌گذاری در صحنه جهانی شوند. صنعت بیمه به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی از سویی به عنوان یکی از عمده‌ترین نهادهای اقتصادی مطرح بوده و از دیگر‌سو فعالیت دیگر نهادها را پشتیبانی می‌کند. به عبارتی صنعت بیمه با گردآوری حق بیمه‌های دریافتی (premium) در توسعه اقتصادی دارای نقش است و از طرف دیگر با ایجاد امنیت و اطمینان برای فعالیت‌های خدماتی، تولیدی و... در جامعه روند سازندگی، پیشرفت و ترقی را تسهیل می‌کند.

بیمه در بازارهای مالی

بانک، بورس و بیمه نماد مجسم سه بازار پول، سرمایه و تامین اطمینان هستند. تامین اطمینان در بورس اوراق بهادار، با فراهم کردن محیطی مطمئن از دستاوردهای اصلی بورس دنیاست. تحولات اقتصادی و غیراقتصادی تاثیر بسزایی در بازارهای پول و سرمایه ایجاد می‌کند از این‌رو این مهم به دست می‌آید که این بازارها نیازمند ساز و کار مناسب برای توسعه ریسک‌پذیری هستند. در همین خصوص صنعت بیمه، تامین‌کننده این ساز و کار است. بیمه‌گر ضمن تعهد پرداخت خسارت، چون موقعیت مالی بیمه‌گذار را تثبیت می‌کند، به همین دلیل به طور غیرمستقیم، اعتبار او را در برابر افراد مورد معامله‌اش تقویت می‌کند. بنابراین با تامین اطمینان و کاهش خطراتی که سرمایه‌گذاری‌ها را تهدید می‌کند، موجبات ارتقای سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند.

با وجود این، نوسانات قیمتی که در بازار سرمایه وجود دارد، باعث ایجاد بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری در بورس می‌شود. بخش بیمه در این حوزه نیز باید تعاملی مثبت بین بازار مالی و بازار سرمایه ایجاد کند. حاصل این تعامل مطمئناً به نفع هر دو بازار مالی (بیمه) و سرمایه (بورس) است. زیرا توسعه فعالیت‌های بیمه‌ای، نیازمند بازار سرمایه کارآمد است و از طرف دیگر، رشد بازار سرمایه درگرو نقش فعال بیمه است. با توجه به مباحث مطرح‌شده، مشخص می‌شود که سرمایه‌گذاری در بورس به دلیل ریسک بالایی که برای سرمایه‌گذاران دارد، با نوسانات بسیاری مواجه است. بازار تامین اطمینان زمینه انتقال و توزیع ریسک سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کنند و می‌توانند ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار در بازار سرمایه را افزایش دهند. عمده موسسات فعال در این بازار عبارتند از: موسسات خرید دیون و اسناد دریافتنی، موسسات تامین استراتژی‌های تقلیل و توزیع ریسک، مانند شرکت‌های بیمه. بنابراین، می‌توان دریافت که شرکت‌های بیمه به عنوان یک بازار تامین اطمینان می‌توانند از ریسک سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار بکاهند.

برای اینکه سهامداران شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، با اطمینان کامل به فعالیت خود در بورس اوراق بهادار ادامه دهند باید شرکت‌هایشان در مقابل خسارت‌های احتمالی که مطمئناً سرمایه‌های تولیدی را تهدید می‌کند، تامین کافی داشته باشند. واضح است که ضرر حاصل از سوء مدیریت و نداشتن پوشش بیمه‌ای کافی در نهایت، عاید سهامداران و به‌خصوص کسانی می‌شود که بدون اطلاع از واقعیت‌ها به خرید سهام در بورس اقدام می‌کنند. در اینجاست که اهمیت بیمه در این شرکت‌ها به وسیله مسوولان بورس مشخص می‌شود. تحقیقات نشان داده است اکثریت سهامداران، تمایل به بیمه شدن سهام خود دارند و معتقدند بیمه شدن سهام می‌تواند سرمایه‌گذاری در بورس را افزایش دهد. به عبارتی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که یکی از مهم‌ترین دلایل عدم استقبال افراد از مشارکت در بازار سرمایه، وجود ریسک حاصل از نوسانات قیمت سهام و عدم تضمین کافی برای امنیت سرمایه و کسب سود مورد انتظار آنهاست.

ظرفیت‌های بیمه در بازار سرمایه

صنعت بیمه بخش مهمی از بازار مالی کشور را تشکیل می‌دهد که اهمیت آن بیش از نسبت حجم آن به کل بازار مالی است و همچون تمام دنیا نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور نیز دارد. تعاملات بیمه و بازار سهام را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد:

1- عینی‌ترین حضور بیمه در بورس عرضه، خرید و فروش سهام شرکت‌های بیمه‌ای است. با توجه به اینکه قریب به دو‌سوم صنعت بیمه کشور به نام بخش خصوصی ثبت شده است قطعاً سهام بیش از 20 شرکت بیمه در بورس باعث رونق و تکامل این بازار نیز شده است. تاکنون نیز سهام شرکت‌های بیمه عمدتاً وضعیت مطلوبی در بورس داشته‌اند. شرکت‌های بیمه‌ای چه به لحاظ منابع و ذخایر فنی و چه به لحاظ سرمایه‌های خود از جمله شرکت‌های ثروتمند در کشور هستند که چنانچه هر یک از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به مالکیت سهام این شرکت‌ها دست یابند می‌توانند به این منابع دسترسی پیدا کنند.

2- با توجه به اینکه بیمه تعهدات آتی را به فروش می‌رساند حفظ ارزش ذخایر و منابع حاصل از فروش اهمیت بسیار بالایی دارد و بورس از اصولی‌ترین زمینه‌های سرمایه‌گذاری برای بیمه است که می‌تواند تعهدات و بیمه‌گری خود را حفظ کند و از این طریق منابع زیادی وارد بورس شده و در رونق آن نقش داشته باشد.

3- از دغدغه‌های مهم هر جامعه‌ای نسبت به بازار سهام، جلب اعتماد عمومی به آن است، تا بتواند مطمئن‌ترین زمینه برای جذب پس‌اندازهای خرد، کلان و سرمایه‌های غیر‌سازمان‌یافته آحاد جامعه را فراهم کند. روش‌های بیمه‌ای و نیمه‌بیمه‌ای متعددی برای تحقق این امر وجود دارد که تفصیل آن در این بحث نمی‌گنجد. در این میان می‌توان به طراحی بیمه‌نامه‌هایی که سهامداران خرد را در مقابل ریسک‌های خارج از دامنه تحمل آنان ایمن می‌کند اشاره کرد، که البته در دامنه‌های محدود یا در موارد فراگیر و تحت شرایطی خاص بیمه صورت می‌پذیرد. بدیهی است در صورت گسترده‌تر شدن دامنه این پوشش از جمله بروز بحران در بازار و نوسانات فاجعه‌آور باید با تشکیل صندوق‌های ملی و با کمک دولت چنین پوشش‌هایی ارائه شود.

در رابطه با فعالان عمده بازار نیز ابزارهایی نظیر اوراق تبعی یا اختیار فروش و نظیر آن مورد استفاده قرار می‌گیرد که البته این اوراق مبتنی بر اعتبار صادرکننده آن و تضمین آن شرکت است که در این زمینه شرکت‌های بیمه می‌توانند در تعامل با صادرکننده اوراق اسباب جلب اعتماد را برای خریداران اوراق فراهم کرده و به رونق بازار کمک کنند.

1- قدرت و توان بیمه‌گری متکی به پشتوانه‌های مالی شرکت بیمه است که در وهله اول سرمایه و در مراحل بعد میزان ذخایر جمع‌شده و هرگونه توان مالی است که شرکت بتواند تجهیز کند و پشتوانه پذیرش ریسک قرار دهد.

ابزارهای مالی مناسبی قابل طراحی است که قدرت شرکت‌های بیمه را برای پوشش ریسک ملی و بزرگ افزایش می‌دهد. سرمایه‌هایی بزرگ نظیر پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، واحدهای صنعتی و مجتمع‌های بزرگ که در این حالت شرکت بیمه می‌تواند با طراحی اوراق اتکایی بیمه کرده و آنها را در بازارهای مالی نظیر بورس به عموم عرضه کند.

2- از بیمه‌های در حال توسعه در کشور بیمه عمر و بازنشستگی است و به دلیل بلندمدت بودن آنها حفظ ذخایر این بیمه‌ها بسیار مهم است. بیمه‌گران با طراحی صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی بر مبنای طلا، سهام، ساختمان و... آنها را برای بیمه‌گذاران جذاب‌تر کرده، به عبارتی آنها را در میزان بازده به تناسب ریسک‌پذیری سهیم می‌کنند که این امر توجه منابع جدید و توجه خریداران بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری را به بازار سهام بیشتر کند.

به طور کلی تکامل، تعمیق و ثبات بورس است که می‌تواند زمینه این فعالیت‌ها را گسترش دهد و هرچه بیشتر مورد اعتماد جامعه قرار گیرد و نقش پررنگ‌تری را در توسعه اقتصادی که کشور به شدت به آن نیاز دارد، ایفا کند و این در گرو

برنامه‌ریزی، مدیریت، حمایت مستمر و با‌ثبات سیاستگذاران کشور از آن است.