دولت مستعجل دلار

به دنبال افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا ارزش دلار در بازار جهانی رشد کرد و این رشد باعث شد تا بازارهای مختلف عکس‌العمل نشان دهند. برخی این رشد را موقتی ارزیابی کردند و برخی دیگر اعلام کردند که رشد ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای جهانی پایدار و دائمی خواهد بود.

اما قبل از اینکه در مورد رشد ارزش دلار و پایدار بودن آن صحبت کنیم باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا رشد نرخ بهره باعث افزایش ارزش دلار می‌شود یا خیر؟ آیا مسائل دیگری در افزایش ارزش دلار دخیل است یا اینکه تنها به استناد اجرای این سیاست در فدرال‌رزرو می‌توان در مورد ارزش آینده دلار تصمیم‌گیری کرد؟ در واقع سوال اصلی این است که آیا رشد نرخ بهره تاثیر معنا‌داری روی ارزش دلار دارد؟

شوک ناشی از تصمیم فدرال‌رزرو

بدون شک افزایش ارزش دلار بعد از افزایش 25 /0درصدی نرخ بهره بانکی ناشی از شوکی بود که به اقتصاد وارد شد. شوکی که به دلیل یک تغییر در سیاست‌های اقتصادی حاصل شد و تاثیر آن روی ارزش دلار مانند دیگر شوک‌های اقتصادی پایدار نخواهد بود.

گلد‌من ساکس در این مورد نوشت: انتظار می‌رود با افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا، در کوتاه‌مدت ارزش دلاردر برابر دیگر ارزها رشد کند به خصوص که افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا در شرایطی اتفاق می‌افتد که هنوز در اروپا و ژاپن چنین تصمیمی اتخاذ نشده است و وضعیت اقتصادی در قاره اروپا و در کشور ژاپن چندان مساعد نیست.

افزایش ارزش دلار و تداوم روند افزایشی آن یک نگرانی مهم برای اقتصادهای در حال گذار است زیرا هم صاحبان کسب‌و‌کارها و هم دولت‌ها در این کشورها بدهی‌های دلاری زیادی دارند و افت ارزش پول این کشورها در برابر دلار (در نتیجه افزایش ارزش دلار در بازار جهانی) بحران اقتصادی بزرگی برای آنها

ایجاد می‌کند.

گاردین در این مورد نوشت: رشد نرخ بهره بانکی در یک کشور باعث افزایش ارزش پول کشور می‌شود و زمینه را برای جذب سرمایه‌های خارجی فراهم می‌کند. با افزایش ارزش پول کشور تقاضا برای آن زیادتر می‌شود و همین مساله زمینه را برای بیشتر کردن ارزش پول فراهم می‌کند. البته مولفه‌های دیگری هم در مورد نرخ مثبت بهره و ارزش پول کشور اثر دارند که از جمله آنها می‌توان به رشد تورم و رشد نرخ بهره بانکی اشاره کرد. اگر کشوری بتواند نرخ بهره بانکی را افزایش دهد ولی مانع از افزایش معنا‌دار نرخ تورم شود، می‌تواند بیشترین رشد را در ارزش پول داخلی تجربه کند.

رشد نرخ بهره به تنهایی اثر‌گذار نیست

بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش نرخ بهره بانکی به تنهایی نمی‌تواند باعث افزایش ارزش پول یک کشور شود بلکه دو عامل مهم دیگر در این رابطه اثر‌گذار هستند. البته به‌طور کلی مجموعه‌ای از عوامل هستند که تعیین می‌کنند ارزش پول یک کشور چقدراست ولی تاثیر برخی از عوامل بیش از عوامل دیگر است. یک عامل ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور است که باعث می‌شود تقاضا برای پول کشور در بازار جهانی و حتی در داخل افزایش داشته باشد و دومین مساله هم تقاضا برای کالاها و خدمات تولیدی کشور در بازارهای بین‌المللی است که می‌تواند جایگاه آن کشور را از نظر اقتصادی و تجاری در دنیا تعریف کند. مولفه‌هایی از قبیل تراز تجاری بین واردات و صادرات در تعیین ارزش پول یک کشور اهمیت بیشتری نسبت به نرخ بهره بانکی دارد. به تعبیر صحیح‌تر افزایش تقاضا برای کالاهای تولید‌شده در کشور به معنای افزایش تقاضا برای پول آن کشور است و هر‌چه صادرات یک کشور بیشتر باشد و مازاد تجاری بالاتری وجود داشته باشد می‌توان انتظار داشت ارزش پول هم بیشتر و اقتصاد پر‌رونق‌تر باشد. از طرف دیگر سطح بدهی‌های دولتی هم عاملی اثر‌گذار روی ارزش پول یک کشور است. هرچه سطح بدهی دولتی بیشتر باشد زمینه برای بیشتر‌شدن تورم فراهم می‌شود و ارزش پول ملی تنزل می‌یابد.

تشریح سه مولفه‌ اثر‌گذار روی ارزش پول

اما علاوه بر عوامل اثر‌گذار روی ارزش دلار که در بالا تشریح شد، می‌توانیم عواملی را که باعث عدم تاثیر افزایش نرخ بهره ‌روی ارزش دلار می‌شود هم بررسی کنیم. پژوهشگران حوزه پولی سه دلیل عمده را برای عدم تاثیر افزایش نرخ بهره بانکی آمریکا روی ارزش دلار عنوان می‌کنند.

اول: تفاوت سیاست‌های پولی استفاده‌شده در آمریکا و دیگر اقتصادهای صنعتی دنیا مساله‌ای ملموس است زیرا وضعیت اقتصادی آمریکا کاملاً متفاوت از دیگر کشورهاست. بنابراین تفاوت نرخ بهره بانکی بین آمریکا و کشورهای صنعتی دیگر باید با ارزش دلاری سنجیده شود به این معنا که با افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا در شرایطی که دیگر کشورها در این مسیر گام ننهاده‌اند سبب می‌شود تا ارزش دلار رشد کند ولی این رشد زمانی حاصل می‌شود که ما تنها به همین یک مولفه‌ اکتفا کنیم ولی از آنجا که عوامل زیادی اثر‌گذار است این رابطه نمی‌تواند معنا‌دار باشد.

دوم: سیاست‌های پولی به تنهایی روی ارزش پول کشور اثر‌گذار نیست. کسری و مازاد تجاری هم مهم است. از طرف دیگر بازار سهام و ارزش دارایی‌ها و املاک هم از مولفه‌های تاثیر‌گذار روی ارزش پول کشور هستند.

تحلیلگران تاثیر چرخه‌های اقتصادی، تورم و سودهای اقتصادی دوره‌ای را در ارزش پول یک کشور معنا‌دار ارزیابی می‌کنند. بررسی‌ها نشان داده است تا قبل از رکود اقتصادی سال ۲۰۰۷ میلادی دلار به عنوان یک واحد پولی قابل اعتماد و پر‌استفاده بود ولی در جریان بحران اقتصادی و کاهش ارزش آن در بازار جهانی دلار این جایگاه را از دست داد.

سوم: در بسیاری موارد رابطه سیاست‌های پولی و ارزش پول مطابق نظریه‌های علم اقتصاد نیست. در برخی موارد ارزش پول همسو با سیاست‌های پولی تغییر می‌کند. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۳ میلادی که بانک مرکزی ژاپن اقدام به کاهش نرخ بهره بانکی و تسهیل سیاست‌های پولی کرد، ارزش ین تنزل یافت. این در حالی است که اجرای همین سیاست در اروپا سبب شد تا ارزش یورو افزایش یابد. اما تاثیر این سیاست در آمریکا در طول سال‌ها و بسته به شرایط اقتصادی آمریکا متفاوت بوده است.

به عنوان مثال با سختگیرانه‌تر کردن سیاست‌های پولی و افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا در فوریه سال ۱۹۹۴ و ژوئن سال ۲۰۰۴ میلادی ارزش دلار افزایش یافت ولی ظرف شش ماه بعد از اجرای این سیاست ارزش دلار در بازار جهانی در برابر دیگر ارزها هشت درصد کاهش یافت و ظرف سه سال بعد از اجرای این سیاست‌ها ارزش دلار کمتر از ارزش آن در زمان آغاز سیاست افزایش نرخ بهره بود. البته در موارد دیگر رشد نرخ بهره بانکی زمینه‌ساز افزایش ارزش دلار هم شده است.

کاهش ارزش پول کشورهای در حال توسعه

بنابراین با استناد به تحولات دوره‌های قبل نمی‌توان در مورد تاثیر سیاست‌ها نظری کلی داد. اما می‌توان گفت که اگر بعد از افزایش نرخ بهره بانکی، افزایشی پایدار در ارزش دلار اتفاق بیفتد می‌توانیم شاهد خروج سریع سرمایه‌ها از بازارهای در حال گذار به سمت بازار آمریکا باشیم که ورود این سرمایه‌ها باعث رشد فرصت‌های شغلی و افزایش نرخ رشد اقتصادی در آمریکا می‌شود و به دنبال خود افت ارزش پول در کشورهای در حال توسعه آفریقا و آسیا و آمریکای لاتین را به همراه دارد و باعث افزایش فشار بدهی روی کشورهایی می‌شود که مبلغ مشخصی به دلار از سازمان‌های دولتی با بانک‌های آمریکا قرض گرفته بودند.