گیر افتاده در میانه
اقتصاد جهان
آشفتگی بازارهای مالی به امری عادی در تابستان‌های اخیر تبدیل شده است.
آشفتگی بازارهای مالی به امری عادی در تابستان‌های اخیر تبدیل شده است. این تابستان نیز مستثنی نیست. کاهش غیرمنتظره ارزش یوان در این هفته به نگرانی‌ها درباره وضع اقتصاد چین دامن زد و سبب افت قیمت کالاها و ارزهای بازارهای نوظهور شد. بازارهای سهام اروپا و آمریکا تکان خورد. مس به پایین‌ترین حد خود در شش سال گذشته رسید؛ نفت به کمتر از 50 دلار در هر بشکه سقوط کرد؛ ارز مالزی به پایین سطح خود از زمان بحران آسیا در سال 1998 رسیده است. حتی کانادا نیز گرفتار رکود است.
هیچ فاکتوری نمی‌تواند آنچه را که در حال وقوع است توضیح دهد. اما دو کشور و روابط میان آنها چارچوب شناخت این حرکت‌ها را آشکار می‌کند. آمریکا همچنان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است و آهنگ نرخ بهره و ارزهای جهانی را تنظیم می‌کند. چین با فاصله زیاد بعد از آمریکا به سریع‌ترین اقتصاد در حال رشد جهان تبدیل شده است. این دو غول اقتصادی در دو جهت مخالف حرکت می‌کنند. بهبود اقتصاد آمریکا به تدریج سرعت می‌گیرد، در حالی که رشد اقتصاد چین به سرعت در حال کاهش است. این واگرایی به خصوص برای بازارهای نوظهوری که دوران خوش رونق سرمایه‌گذاری چین و سیل اعتبارات ارزان آمریکا را تجربه کرده‌اند مشکل‌ساز است.
این وضع از آمریکا آغاز شد که GDP آن بعد از گذراندن چهارماهه بی‌ثبات در ابتدای سال افزایش یافته و تمامی نشانه‌ها به رشد با‌ثبات‌تر اشاره دارد. کارفرمایان به استثنای کشاورزان تنها در ماه جولای 215 هزار نفر را به فهرست حقوق اضافه کردند که افزایشی بزرگ در راستای روند ماه اخیر بود. نرخ بیکاری دارد تا پنج درصد کاهش می‌یابد.
رشد سالم در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان خبری خوب است. اما دارد به لحظه‌ای نزدیک می‌شود که فدرال‌رزرو نرخ بهره را برای نخستین بار در تقریباً یک دهه افزایش می‌دهد که احتمالاً تا ماه سپتامبر اتفاق می‌افتد. این پیش‌بینی سبب افزایش قیمت دلار شده است که در دو سال گذشته تا 15 درصد در برابر شرکای تجاری خود افزایش یافته است. این امر به دو روش بر بازارهای نوظهور فشار وارد می‌کند. نخست اینکه سرمایه به جای رفتن به بخش مسکن به سمت دارایی‌های سودآورتر آمریکا سرازیر می‌شود؛ و دوم اینکه وام‌گیرندگان شرکتی در اقتصادهای در حال توسعه به دلیل انتشار 3 /1 تریلیون اوراق قرضه دلاری از سال 2010 تاکنون با ریسک ارز مواجه‌اند. بر طبق گزارش بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (Bank for International Settlements) سنگین‌ترین این وام‌گیرندگان از خود چین، برزیل، روسیه، مکزیک و کره جنوبی هستند.
همچنان که اقتصاد آمریکا قوت می‌گیرد، اقتصاد چین قوت خود را از دست می‌دهد. ارقام هشداردهنده که این هفته منتشر شد افت هشت‌درصدی صادرات چین در ماه جولای و افت 4 /5درصدی قیمت کالاها و مواد خام را نشان داد. بخشی از این کاهش سرعت اقتصاد چین هم اجتناب‌ناپذیر و هم خوشایند است که نشان‌دهنده گذار آن از اقتصادی سرمایه‌محور به سمت اقتصادی مصرف‌محور است. اما این امر برای بسیاری از بازارهای نوظهور دردناک است.
کاهش سرعت اقتصاد چین بیشترین تاثیر را بر تولیدکنندگان کالا از برزیل گرفته تا آفریقای جنوبی دارد. اما تنها محدود به این کشورها نیست. رشد GDP در سنگاپور که پیشاهنگ اقتصاد جهان است به کمتر از دو درصد کاهش یافته است که کمترین میزان آن در سه سال گذشته است. نظرسنجی از مدیران خرید نشان می‌دهد تولید کارخانه‌ها در تایوان و چین در حال کاهش است. حتی کشور هند که به تورم حساس است و نسبت به همسایگان خود وابستگی کمتری به چین دارد این فشار را احساس می‌کند. سازندگان فولاد در هند از هجوم واردات ارزان‌قیمت از چین می‌نالند. فشار بی‌امان برای کاهش قیمت کالاها و مواد خام در چین صنایع کشورهای همسایه را ناگزیر می‌سازد تا همین روند را دنبال کنند یا اینکه سهم بازار خود را از دست بدهند.
واگرایی میان آمریکا و چین رابطه بین آنها را نیز پیچیده کرده است. تا هفته پیش، پایه ضعیف یوان در برابر دلار بدان معنا بود که به‌رغم سقوط اقتصاد خود دارد از صعود دلار تقلید می‌کند: نرخ ارز تعدیلی تجاری چین از آغاز سال 2014 تا بیش از 10 درصد افزایش یافته است. بنابراین نگرانی از کاهش ارزش در این هفته مبین تلاش مصمم برای پایین آوردن ارزش یوان به نفع صادرکنندگان چین، و تحت فشار بیشتر قرار دادن تمام بازارهای نوظهور است.
این ترس‌ها به اوج خود رسیده است. دولت چین درصدد شروع جنگ ارزی نیست. کاهش دو‌درصدی آغازین یوان تنها ارزش ایجاد‌شده در 10 روز گذشته را در دوره‌های تعدیلی تجاری از بین برد. تغییرات ایجاد‌شده از سوی بانک مرکزی چین در سیستم نرخ ارز تا حدی به منظور تقویت نقش نیروهای بازار در تعیین ارزش یوان طراحی شد. ترس از خروج سرمایه، سیاستگذاران را نسبت به کاهش مستمر ارزش نگران می‌کند.
احساس اینکه چیزی درست نیست
به همین ترتیب، تعیین‌کنندگان نرخ در فدرال‌رزرو نمی‌خواهند واکنش ناگهانی نشان دهند. آنها به قدرت دلار اهمیت می‌دهند. سقوط یوان در این هفته سبب سقوط دیگر ارزهای آسیایی در برابر دلار شد. پس از آماده‌سازی بازارها برای افزایش امسال، اکنون عقبگرد برای فدرال‌رزرو دشوار است. اما آشوب این هفته به یقین سبب می‌شود مقامات تعیین ارز در فدرال‌رزرو تا حد امکان آرام حرکت کنند. این برای بازارهای نوظهور مایه آرامش خاطر است اما تاثیر آن چندان زیاد نیست. رهبران اقتصاد جهان دارند از هم جدا می‌شوند و مشکلات بیشتری به وجود می‌آورند.
منبع: اکونومیست
دیدگاه تان را بنویسید