قصه دو چراغ قرمز

روزهای کمی به پایان سال 1395 باقی ‌مانده است و بازارها در آرامشی هستند که هر لحظه امکان انفجار یا انجماد دارند. بیم و امید در سرتاسر بازار حس شده و دقیقاً بازارها در برزخی از صعود یا نزول قرار دارند. این وضعیت با چاشنی انتخابات ریاست‌جمهوری نیز همراه شده و هیجانات سال 1396 را دوچندان کرده است. در طرف دیگر ترامپ با رویکرد جالب خود بازارهای جهانی را در شوک فروبرده است و این وضعیت نیز در ایران به صورت شدیدتری برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی وجود دارد. در کل می‌توان اسم این وضعیت را بلاتکلیفی نامید. حال دو چراغ قرمز مهم در سال آینده بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

چراغ قرمز اول: ترامپ و رکود جهانی کالاها

در حال حاضر اقدامات رئیس‌جمهور منتخب جدید آمریکا شک و نا‌اطمینانی بسیار زیادی در بین کارگزاران اقتصادی ایجاد کرده است. اولین کانال که در حال حاضر بیشترین نگرانی را به خود جذب کرده است، ریسک‌های اقتصادی آمریکاست. سیاست‌های اقتصادی دولت جدید ایالات متحده می‌تواند بر رونق یا رکود این کشور به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان که 25 درصد از کیک اقتصاد جهان را در اختیار دارد، اثر بگذارد. و از این طریق اقتصاد کشورهای دیگر همچون شرکای کشورهای حوزه یورو را دستخوش تغییر کند. این اتفاق منجر به تغییر در وضعیت اقتصادی شرکای تجاری ایران می‌شود و از این طریق بر اقتصاد ما تاثیرگذار خواهد بود. از سوی دیگر بر قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه که بخش عمده‌ای از صادرات ما را شامل می‌شوند تاثیر می‌گذارند و از این طریق می‌تواند بر مخارج دولت ایران به عنوان یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی تاثیرگذار باشد. البته از آنجا که ترامپ به صراحت به بیان دیدگاه‌های اقتصادی خود نپرداخته است و سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی‌اش دقیقاً مشخص نیست نمی‌توان در مورد میزان تاثیرگذاری آن نظر قطعی داد ولی با توجه به مسائل کلی که او بیان کرده و این مسائل شباهت زیادی به سخنان و جنگ‌طلبی‌های جرج بوش دارد و با توجه به تجارب قبلی دولت‌های جمهوریخواه آمریکا انتظار می‌رود این تاثیر مثبت نباشد.
در واقع انتظار می‌رود بهبود اوضاع اقتصادی در انتظار آمریکا نباشد و از این طریق اقتصاد جهانی نیز دچار مشکلاتی شود. به گونه‌ای اقدامات اشتباه جرج بوش در زمینه اقتصادی برای ترامپ دور از دسترس نخواهد بود و او نیز این اشتباهات را تکرار خواهد کرد. وضع حال حاضر را می‌توان به سال 1387 و انتخابات 1388 تشبیه کرد. بحران مالی آمریکا در حال آغاز شدن بود و قیمت محصولات اساسی رو به کاهش، در این حالت، با وجود کاهش قیمت این کالاها و افزایش تنش‌های سیاسی، بورس تهران در اوایل فروردین 88 روند صعودی خود را آغاز کرد. این روند در آستانه انتخابات و افزایش نقدینگی اتفاق افتاد. این الگو در انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 نیز پیش‌بینی می‌شود. پس ریسک‌های اقتصادی مهم‌ترین عامل در بورس است. زیرا توانایی اقتصادی دولت و بازار وابسته به این کالاهاست. گروه‌های چراغ قرمز اول به‌طور قطع گروه‌های پتروپالایشی و فلزات اساسی خواهند بود. گروه‌هایی که حدود 50 درصد بازار را در اختیار دارند و به گونه‌ای در صورت بروز این رکود که در دوران نقاهت این گروه‌ها قرار می‌گیرد، بورس تهران درگیر بحران تمام‌عیاری خواهد شد.

چراغ قرمز دوم: برجام و انتخابات

اما کانال دومی که می‌تواند بر اقتصاد ایران اثرات بلندمدت داشته باشد سیاست خارجی ترامپ است. اینکه در قبال برجام و تحریم‌های ظالمانه علیه ایران چه سیاستی در پیش می‌گیرد می‌تواند اثرات مهمی بر اقتصاد ایران داشته باشد. اگر مواضع خود را تغییر ندهد و به وعده‌های خود در دوران تبلیغات عمل کند باید منتظر تغییر شرایط برجام یا حتی افزایش تحریم‌ها و درنتیجه از بین رفتن برجام باشیم. اتفاقی که می‌تواند آثار مختلف و زیادی بر اقتصاد ایران داشته باشد. البته فعلاً مشخص نیست که به چه میزان به وعده‌های انتخاباتی خود عمل می‌کند. از آنجا که آینده تحریم‌ها و برجام در گرو میزان عمل دولت جدید آمریکا به وعده‌های انتخاباتی است فعلاً نمی‌توان درباره آن قضاوت دقیقی کرد اما حداقل تاثیر آن، ایجاد نااطمینانی در اقتصاد ایران است. علاوه بر این سیاست خارجی آمریکا و رابطه آن با کشورهای همسایه و عرب‌های حوزه خلیج فارس نیز می‌تواند آثار بلندمدتی بر اقتصاد ایران داشته باشد. از طرف دیگر تهدید داخلی برجام را می‌توان نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری در سال آینده در صورتی که دولت حسن روحانی نتواند در انتخابات پیروز شود، دانست. از طرف دیگر غرب، خصوصاً رئیس‌جمهور تازه‌وارد ایالات متحده می‌تواند برجام را که مذاکرات آن برای دو سال تمام به‌عنوان مهم‌ترین ریسک سیستماتیک بازار سهام تلقی می‌شد، مورد تهدید قرار دهد. به گونه‌ای که در حال حاضر حضور شرکت‌های خارجی در ایران در سایه‌ای از ابهام قرار دارد.

متضرران بازار

به طور قطع تمام شرکت‌های بورس تهران جز گروه‌های دارویی و مواد غذایی از این نوسانات متضرر خواهند شد. بانکی‌ها و خودرویی‌ها شنوندگان اصلی اخبار این ریسک خواهند بود.