سود طلایی

بازار طلای داخل از سه عامل اثر می‌پذیرد: 1- قیمت جهانی طلا 2- قیمت ارز داخلی 3- عرضه و تقاضای داخلی. در سال 1395 هر سه این عوامل در بازار طلا، به خصوص از آذرماه قدرت‌نمایی کردند و هنوز بازار طلا و به طور خاص بازار سکه را تحت تاثیر نگه‌ داشته‌اند. بنابراین در ادامه هر سه این عوامل بررسی شده‌اند.

بازار طلای جهانی

بازار طلا مانند بازارهای دیگر با روی کار آمدن ترامپ چهره جدیدی را تجربه کرد. در حقیقت قیمت طلا در این مدت، اسیر در برابر دونیروی متضاد بود. یک نیرو افزایش ارزش دلار بود که نیروی کاهنده قیمت طلاست. در حقیقت با ظهور ترامپ دلار به شدت تقویت شده است. یک دلیل این اتفاق حمایت صریح ترامپ از افزایش نرخ بهره و انتقاد شدید از تعلل فدرال‌رزرو در تسریع در این کار بوده است. این مساله تقریباً در تاریخ معاصر آمریکا سابقه نداشته است که کاندیدای ریاست جمهوری به این صراحت در امور بانک مرکزی آمریکا مداخله کند. این موضوع نافی استقلال بانک مرکزی آمریکاست و به همین دلیل انتقاداتی را برانگیخت. به هر حال اما اقدامات دیگر ترامپ از جمله حمایت از طرح کاهش مالیات و نیاز سیاست حمایتی او از اقتصاد آمریکا ممکن است به هجوم سرمایه به آمریکا در کوتاه‌مدت منجر شود. این هجوم سرمایه سبب افزایش تقاضا برای دلار و دارایی‌های دلاری خواهد شد که در نهایت نتیجه مسلم آن افزایش بیشتر ارزش دلار است.

در عین حال مولفه مهم دیگر، نرخ بهره آمریکاست. نرخ بهره آمریکا در ماه دسامبر 2016 مانند ماه دسامبر 2015 افزایش یافت. رفتار قیمت طلا به این شکل است که در ماه‌های منتهی به افزایش نرخ بهره به شدت قیمت آن افت می‌کند اما بعد از افزایش نرخ بهره، قیمت آن مجدد افزایش می‌یابد. در جلسه ماه دسامبر اخیر، رئیس بانک مرکزی آمریکا اظهار کرد که در سال آتی احتمال سه افزایش نرخ بهره وجود دارد که سیگنال مهمی برای تقویت دلار و کاهش ارزش طلاست. با وجود این، بعد از آخرین اعلام افزایش نرخ بهره در این جلسه، قیمت طلا دوباره افزایش یافت. برای دیدن افزایش واقعی قیمت طلا باید به یاد داشت که معمولاً ارزش دلار و قیمت طلا در جهت عکس هم حرکت می‌کنند. اما اتفاقی که اکنون افتاده این است که نه‌تنها ارزش دلار افزایش یافته است، بلکه قیمت طلا همزمان رشد را تجربه کرده است.

همان‌طور که در جدول دیده می‌شود در یک سال گذشته به دلیل افزایش ارزش دلار، افزایش قیمت طلا به ارزهای دیگر بیشتر از بازدهی قیمت طلا به دلار بوده است. مثلاً، بازدهی بیشتر طلا به یورو در راستای تضعیف یورو در برابر دلار در ماه‌های انتهایی سال 2016 بوده است. بخش عمده بازدهی طلا به پوند در این سال نیز به دلیل کاهش شدید ارزش پوند به دلیل برگزیت و در ادامه تقویت شاخص دلار آمریکا در بازارهای جهانی بوده است. این اعداد حاکی از آن است که نیروی قدرتمند تقاضای ناشی از ریسک در نقاط مختلف دنیا و حتی خود آمریکا یک نیروی افزایشی قیمت طلا بوده است اگرچه ارزش دلار این افزایش قیمت را تا حدود زیادی مهار کرده است.

نیروی متضاد افزایش ارزش دلار که کاهنده قیمت طلا بود، افزایش ریسک در بازارهای جهانی ناشی از نااطمینانی و عجیب بودن تصمیمات رئیس‌جمهور جدید آمریکاست. رئیس‌جمهوری که رفتار و عملکردش با تمامی روسای جمهور قبلی آمریکا تفاوت دارد و حتی برای بخش وسیعی از هم‌حزبی‌های خود نیز، رفتار و گفتارش پذیرفتنی نیست. فرمان محدودیت مهاجرت فقط بخش کوچکی از اقدامات او بوده است. ملغی کردن یا تحدید قراردادهای بین‌المللی آمریکا از جمله پیمان نفتا، ناتو و نیز دیگر پیمان‌های زیست‌محیطی از دیگر موارد تقابل او با دنیا و نیز کانون‌های قدرت در آمریکاست. اما تصمیمات ترامپ تصمیمات خلق‌الساعه و بعضاً بدون پشتوانه فکری و نظری هستند و به همین دلیل بسیاری اعتقاد دارند که تندی اعمال او به دلیل نیروهای محدودکننده اختیارات ریاست‌جمهوری آمریکا تداوم نخواهد داشت. این رفتارها هر چه که باشد اما یک تاثیر مهم بر بازارها دارد و آن افزایش نا‌یقینی است. افزایش نا‌یقینی مساوی با افزایش ریسک و افزایش ریسک مساوی با افزایش تقاضای طلاست که نیروی افزاینده قیمت طلا به حساب می‌آید.

تحولات ارزی داخل

بازار ارز دوران آرامی را از ابتدای سال 1395 تا اواخر آبان ماه این سال تجربه کرد. اما در این زمان دو اتفاق سبب افزایش نرخ ارز در بازار شد به طوری که قیمت ارز تا مرز 4150 تومان نیز رسید. در حقیقت این دو اتفاق عبارت بودند از افزایش نرخ ارز در بودجه از سه هزار تومان مصوب سال 1395 به 3300 تومان برای سال 1396 و نیز نتیجه غیرمنتظره انتخابات آمریکا که سبب شوک شدید سیاسی نه به ایران بلکه تمامی دنیا شد. ماحصل انتخابات آمریکا در ایران حتی اگرچه در ابتدا آنقدر که واقعیت نشان داد، منفی انگاشته نمی‌شد اما سبب افزایش نا‌یقینی در سرنوشت برجام و در ادامه بازار ارز به حساب می‌آمد. در ادامه اما پس از به دست گرفتن قدرت، ترامپ نشان داد که معامله‌های این تاجر و معامله‌گر با دشمنان ایران از جمله اسرائیل و اعراب حاشیه خلیج فارس شیرین‌تر از آن است که بخواهد به سمت بهبود رابطه با ایران حرکت کند. او حتی در حرکتی بحث‌برانگیز ورود ایرانیان را حتی آنها که ویزا داشته‌اند ممنوع کرد و در ضمن در برابر آزمایش موشکی ایران سعی کرد موضع‌گیری سختی داشته باشد. به هر حال با انتقادات از موج افزایش نرخ ارز، بانک مرکزی وارد شده و ظرف بیش از یک ماه توانست نرخ ارز را پایین بیاورد. البته این مساله با انتقاد تولیدکنندگان و صادرکنندگان مواجه شده است. اما تداوم قدرت و خواست دولت برای پایین نگه‌داشتن نرخ ارز مساله‌ای است که مهم‌ترین مولفه تعیین‌کننده نرخ ارز در این سال بود. همین موج افزایشی همراه با افزایش قیمت طلا سبب افزایش دو‌چندان قیمت واقعی طلا در ایران شد.

حباب سکه

همان‌طور که اشاره شد ظهور ترامپ افزایش نااطمینانی را در دنیا به همراه داشته است. در مورد ایران نیز صحبت‌های تند او نگرانی سرمایه‌گذاران را به دنبال داشت. به همین دلیل اقبال به طلا در این میان دور از انتظار نبود. درنتیجه افزایش تقاضا برای سکه در میانه افزایش انفجاری ارز در آذرماه و دی‌ماه، در بازار سکه نیز حباب قیمتی شکل گرفت که در مورد سکه تمام گاه به مرز 100 هزار تومان رسید. این حباب قیمتی بر خلاف جهت معکوس بازار ارز به دلیل تقاضای واقعی و سفته‌بازی با قدرت ادامه یافته است.

پیش‌بینی سال بعد

سال بعد در دو مقطع بازار ارز و به دنبال آن بازار طلا دچار تغییر روند خواهد شد. به نظر می‌رسد تا انتخابات ریاست‌جمهوری بازار ارز، با هر ابزاری آرام نگه‌ داشته شود تا تبعات سیاسی برای دولت حاکم نداشته باشد. پس از آن بنا به نوع نتیجه می‌توان سناریوهای مختلفی داشت. در سناریوی تداوم دولت فعلی، می‌توان افزایش مدیریت‌شده ارز را انتظار داشت. این یک راه‌حل برای تحریک تولید داخلی و خروج از رکود است. در عین حال می‌توان انتظار داشت تهدیدات خارجی ترامپ لااقل تا یک سال دیگر به خوبی مدیریت شود. در چنین حالتی بازدهی 10 تا 15‌درصدی بازار ارز تا دی‌ماه سال 1396 و 20 تا 25 درصد تا پایان سال 1396 قابل تصور است. با چشم‌انداز بازار طلای جهانی و نیز وضعیت بازار ارز داخلی، پیش‌بینی می‌شود بازار سکه در شرایط ثبات سیاسی در سال 1396، 15 درصد بازدهی بیشتر از بازار ارز داشته باشد. در عین حال بازار سکه می‌تواند تحت تاثیر نرخ بهره در آمریکا بازدهی محدود به بازار ارز را تجربه کند.