محبوبیت رسانه‌های چاپی در عصر دیجیتال

رتبه‌بندی روزنامه‌ها مانند هر رتبه‌بندی دیگری کاری بسیار دشوار و پیچیده است. رتبه‌بندی در هر صنعتی از آنچه پیامدهای پرشماری برای اعضای درگیر در آن حوزه دارد همیشه با دقت پیگیری می‌شود و این مسوولیت نهاد پیگیر رتبه‌بندی را بسیار سنگین می‌کند. نگاه به گذشته صدها مورد از رتبه‌بندی‌هایی را به رخ می‌کشد که نه‌تنها با اعتراض مواجه شده‌اند، بلکه در نهایت به دلیل غیرحرفه‌ای بودن، غیردقیق بودن یا منصفانه نبودن به طور کامل کنار گذاشته شده‌اند.
مساله مهم در تهیه فهرستی از «بهترین» روزنامه‌ها این است که معیارها باید قابل سنجش باشند، آن هم معیارهایی که از سوی همه پذیرفته باشند. برای تعیین رتبه، معیارهای متفاوتی وجود دارد اما تقریباً هیچ معیاری وجود ندارد که بتواند مانند میزان تیراژ اثرگذار باشد. میزان تیراژ هم قابل اندازه‌گیری است، گرچه در این مورد باید میان قدرت رسانه‌های دولتی و خصوصی تفاوت‌ها را در نظر گرفت. در بررسی وضعیت صنعت رسانه‌های چاپی در جهان یک نکته در همان آغاز تحقیقات جلب توجه می‌کند و آن این است که تقریباً تمام رتبه‌بندی‌های روزنامه‌های جهان بر اساس میزان مخاطبان انجام می‌شوند. دلیل ساده این ‌روند این است که تقریباً هیچ معیار قابل اندازه‌گیری دیگری که درگیر استانداردهای دوگانه نشود، موجود نیست.
بر اساس قوانین حاکم بر بازار آزاد، پرفروش بودن رسانه‌های چاپی نشانه اقبال مخاطب به آنان است، حال آنکه معیارهایی مانند استقلال در رویه حرفه‌ای ممکن است با برداشت‌های گوناگونی روبه‌رو شود. البته به دلیل گسترش حوزه نفوذ اینترنت در سال‌های گذشته، بسیاری از رتبه‌بندی‌ها به میزان مخاطبان آنلاین رسانه‌ها نیز توجه دارند. تعداد بازدیدهای ثابت قابل توجه از پایگاه‌های اینترنتی روزنامه‌ها نیز نشانه پسندیده شدن محتویات آنها از سوی مخاطبان است.
رای گرفتن از خود رسانه‌ها باعث می‌شود دبیران و سردبیران بازتاب‌دهنده خرد جمعی آن رسانه‌ها باشند که می‌تواند عادلانه نباشد، به ویژه وقتی رقبای دولتی وجود دارند که حامی یکدیگر هستند. این تحقیقات در واقع چیز تازه‌ای را نشان نمی‌دهند که خود مردم ندانند، از این‌رو میزان فروش و بازدیدهای پایگاه‌های اینترنتی همیشه می‌تواند بهترین معیار رتبه‌بندی روزنامه‌ها باشد.
البته معیارهای دیگری نیز وجود دارد که تنها در صورت شفافیت قابل اعتنا هستند، مانند جوایز اعطا‌شده به روزنامه‌نگاران. اما در صورتی که جوایز از سوی نهادهای دولتی تنها یا بیشتر به رسانه‌های دولتی اعطا شود، باید در مورد رتبه‌بندی‌های متاثر از این جوایز بدبین بود. رتبه‌های کسب‌شده توسط روزنامه‌نگاران در صورت استقلال موسسه اعطاکننده جایزه می‌تواند مفید باشد؛ با این همه چنان که اشاره شد به دلیل احتمال دخالت‌های انجام‌شده، تیراژ همچنان بهترین کمک‌کننده به فهرست‌های تعیین رتبه است. البته در این زمینه نیز روزنامه‌های دولتی از مزیت‌های زیادی برخوردار هستند، اما روزنامه خصوصی با تیراژ بالا قطعاً مسیر درستی را پیموده که به چنان جایگاهی رسیده است. روزنامه‌های خصوصی‌ای را که تیراژ بالا و بازدیدکنندگان زیاد دارند می‌توان روزنامه‌های خوب در نظر گرفت چرا که در بازار رقابتی‌ای که از برخی از حمایت‌های خاص برخوردارند توانسته‌اند با اقبال مخاطبان مواجه شوند. اهمیت اقبال به پایگاه‌های اینترنتی روزنامه‌ها امری است که در چند سال گذشته تشدید شده است تا چنان که اشاره شد میزان مخاطبان روزنامه‌ها با استفاده از ترکیب میزان فروش چاپی و میزان بازدیدکنندگان ثابت پایگاه‌های اینترنتی تعیین و معلوم شود. میزان مخاطبان تا حدی در اهمیت یافتن روزنامه‌ها در این صنعت تاثیرگذار است که روزنامه‌هایی از چین و هند را هم در جمع روزنامه‌های تاثیرگذار جهان راه داده است. برای مثال روزنامه‌های «چاینا دیلی» و «تایمز آو ایندیا» روزنامه‌هایی هستند که به‌رغم داشتن محتویاتی با کیفیت به نسبت پایین‌تر از غول‌هایی چون گاردین و نیویورک‌تایمز، برای خود جای مهمی در صنعت رسانه‌های چاپی جهان دست و پا کرده‌اند و به همین میزان از مزایای مالی آن نیز بهره برده‌اند. در نتیجه آماری که برای روزنامه‌ها مهم در نظر گرفته می‌شود همان ترکیب میزان فروش نسخه‌های چاپی و فروش نسخه‌های دیجیتال یا دست کم بازدیدکنندگان ثابت از پایگاه‌های اینترنتی است. مثلاً روزنامه نیویورک‌تایمز بیشترین فروش نسخ‌ چاپی را در اختیار خود دارد، اما در صورتی که میزان خوانده شدن آن در فضای مجازی را در نظر بگیریم، روزنامه وال‌استریت ژورنال از آن پیشی می‌گیرد. در صنعت روزنامه یک مساله مهم این است که کسی برای اطلاعاتی که در جای دیگر به صورت رایگان فراهم است، پول پرداخت نمی‌کند. پس اگر افراد برای نسخه چاپی یا دیجیتال روزنامه‌ای پول پرداخت می‌کنند و جمعیت زیادی به طور ثابت به پایگاه اینترنتی یک روزنامه سر می‌زنند، واضح است که مطالب اختصاصی آن را در جای دیگری نمی‌یابند.