حواشی فیلتر «واتس‌آپ»

نگران در را باز کرد و به سمتم آمد. با حالتی مضطرب پرسید: «نه. واتس‌آپم کار می‌کنه، نه وایبر و نه اینستاگرام، اینارم فیلتر کردن؟» چرخی در اینترنت زدم، مشخص شد مشکل وایبر جهانی بوده و این شرکت روی توییترش از کاربران خود عذرخواهی کرده است. اینستاگرام هم روی بعضی از ارائه‌دهنده‌های سرویس‌های اینترنتی بالا می‌آمد و روی بعضی‌ها مشکل بارگذاری تصاویر را داشت. اما گویا بحث در مورد فیلترینگ واتس‌آپ جدی بود. چندی نگذشته بود که این خبر روی رسانه‌ها به سرعت انتشار پیدا کرد «فیلترینگ واتس‌آپ به تصویب رسید»، در این رابطه خرم‌آبادی که دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه است به رسانه‌ها اعلام کرد: فیلترینگ واتس‌آپ در اواخر سال گذشته تصویب و به وزارت ارتباطات اعلام شد، ولی هنوز از سوی وزارت ارتباطات اجرایی نشده است.
البته این اولین برنامه نیست که فیلترینگ دامنه فعالیتش را در ایران محدود کرده، پیش‌تر از این کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای به سراغ وی‌چت رفت و به دلیل وجود گزینه به نام People Nearby که کاربر به‌وسیله آن می‌توانست آدم‌های اطرافش را شناسایی و با آنها گفت‌وگو کند، این برنامه را فیلتر کرد.جالب اینجاست که این گزینه در برنامه واتس‌آپ وجود ندارد، در حقیقت این اپلیکیشن موبایل همانند وایبر، تانگو و برنامه‌هایی از این قبیل به کاربرانش سرویس پیام و تماس رایگان ارائه می‌کند. اما اگر کمی اخبار دنیای فناوری را دنبال کرده باشید متوجه خواهید شد که سال گذشته شرکت فیس‌بوک برنامه واتس‌آپ را از توسعه‌دهندگان آن خریداری کرد. به همین علت نیز یکی از دلایل تصویب فیلتر واتس‌آپ ارتباط با شبکه فیس‌بوک مطرح شده است. البته مساله فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به همین جا ختم نشد. در حالی که هنوز مشخص نبود تصمیم کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه درباره فیلترینگ «واتس‌آپ» به عنوان یکی از شبکه‌های اجتماعی مورد توجه در بین کاربران ایرانی اجرایی خواهد شد آیت‌الله علم‌الهدی امام جمعه مشهد به موضوع رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص فیس‌بوک واکنش نشان داد و و وزیر ارتباطات را مورد انتقاد قرار داد.
علم‌الهدی عنوان کرد: «وزیر متعهد ما که روزگار جوانی در وزارت امور خارجه به نظام خدمت می‌کرد امروز در سنین پیری و در حالی که پایش لب گور است بگوید می‌خواهم فیلترشکن فیس‌بوک شوم. با شکستن فیلترینگ فیس‌بوک غیر از اهانت به پیامبر و اهل‌بیت و برخورد با دین روی مغز جوانان ما سیل رها خواهد شد و آیا با این مساله می‌خواهید فرهنگ مقاومتی داشته باشید؟»
البته فردای آن روز وزارت ارتباطات متنی را در مورد صحبت‌های آیت‌الله علم‌الهدی منتشر کرد. در این متن آمده است: «دکتر واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص رفع فیلتر فیس‌بوک تاکنون هیچ‌گونه مصاحبه‌ای نداشته و این موضوع مربوط به حوزه کار کمیته تعیین مصادیق مجرمانه است به علاوه قطعاً حضرت آیت‌الله علم‌الهدی استحضار دارند اعلام مطلبی از تریبون نماز جمعه که بازتاب اجتماعی دارد نبایستی صرفاً بر اساس شنیده‌ها و اطلاعات نادرست باشد و بهتر بود در صورت ابهام نیز قبل از اعلام صحت‌وسقم مطلب اطلاع کامل حاصل می‌کردند.»
بعد از گذشت این اتفاقات وزیر ارتباطات اعلام کرد که بحث فیلترینگ واتس‌آپ توسط رئیس‌جمهور به شورای عالی فضای مجازی منتقل شده است. به گفته محمود واعظی بر اساس نظر رئیس‌جمهوری مقرر شده قبل از هر اقدام این مطلب و دیگر موضوعات شبکه‌های اجتماعی در کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی فضای مجازی مطرح و پس از بررسی پیشنهادهای اجرایی برای تصمیم‌گیری به این شورا اعلام شود.
پیش از این هم وزیر ارتباطات در خصوص فیلتر کردن واتس‌آپ گفته بود که ما بر این باوریم هیچ یک از شبکه‌های اجتماعی نباید به دلیل مسائل اقتصادی و تسهیلاتی که برای کاربران فراهم می‌کنند فیلتر شوند؛ مگر اینکه این شبکه‌ها مضرات دیگر یا بحث مشکلات اخلاقی را به دنبال داشته باشند.

توقف فیلترواتس‌آپ
در نهایت رئیس‌جمهور پرونده فیلترینگ واتس‌آپ را مختوم کرد. در این رابطه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته: دستور توقف فیلتر شبکه اجتماعی «واتس‌آپ» که از سوی کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام شده، توسط رئیس‌جمهور صادر شده است. او در مورد اینکه وظیفه کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ چیست، عنوان کرده: وظیفه دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، دبیری یک کارگروه است و وظیفه‌اش این نیست که برای شخص رئیس‌جمهور و برای شورای عالی فضای مجازی که هیچ ارتباطی با این کارگروه نداشته و یک مجموعه بالادستی است تعیین تکلیف کند. باید به این موضوع اشاره کرد که اعضای کمیته فیلترینگ در کشور در صورت رسیدن به یک جمع‌بندی واحد می‌توانند فیلتر بعضی از سایت‌های بزرگ را برطرف کنند. دادستان کل کشور (رئیس کارگروه)، وزیر یا نماینده وزیر اطلاعات، وزیر یا نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر یا نماینده وزیر دادگستری، وزیر یا نماینده وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر یا نماینده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر یا نماینده وزیر آموزش و پرورش، فرمانده نیروی انتظامی، یک نفر خبره در فناوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، یک نفر از نمایندگان عضو کمیسیون قضائی و حقوقی به انتخاب این کمیسیون به تایید مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس سازمان صداوسیما و نماینده دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی از اعضای کمیته فیلترینگ در کشور به حساب می‌آیند. با این اوصاف می‌توان گفت نیمی از این کابینه به دولت تعلق دارد و در صورت ایجاد هماهنگی بین اعضای این گروه می‌توان امیدوار بود که تصمیم‌گیری‌ها در زمینه فیلترینگ جنبه ایجابی داشته باشد تا نگاه سلبی در اولویت قرار گیرد. چراکه در برخی موارد شاهدیم تصمیم‌هایی که در درون کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای گرفته می‌شود با صحبت‌هایی که افراد بیرون آن می‌کنند، تفاوت دارد. برای مثال در رابطه با بحث فیلترینگ وی‌چت کمیته اعلام کرده بود تمامی افراد با فیلتر کردن این اپلیکیشن موبایل موافق هستند، اما چند روز بعد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد مخالف فیلتر کردن این برنامه موبایل بوده است.

فیلترینگ تاثیری ندارد
این اما و اگرها در حالی است که این روزها مساله برخورد ایجابی و سلبی با شبکه مجازی به موضوع مهمی تبدیل شده است. ظاهراً باید رویکرد در این زمینه تغییر کند و به سمت حاکم شدن نگاه ایجابی حرکت کرد. به طوری که چندی پیش آیت‌الله محمدتقی مصباح‌یزدی در اظهار نظری جالب توجه با اشاره به تهدیدات دشمن از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌های بیگانه و راهکارهای مقابله با آن گفته بود که «امروز دشمن با ماهواره‌ها و اینترنت و امثالهم در حال فعالیت است و هر چه هم فیلتر کنند و مقابله کنند به جایی نمی‌رسد. باید با کار ایجابی در مقابل اینها عمل کرد». البته کمی بعد از این صحبت‌ها ناصر سقای‌بی‌ریا سخنگوی جبهه پایداری جوابیه داد و اعلام کرد که «منظور آیت‌الله مصباح این نبوده که فیلترینگ نکنید بلکه این بوده که فیلتر جواب نمی‌دهد، ما باید کار مثبت در این حوزه انجام بدهیم».