رویای رفتن

پیامدهای غیرقابل کنترل و جبران‌ناپذیر مهاجرت روستاییان به شهرها این روزها باعث شده تا در نظام اقتصادی و اجتماعی کشور و حتی در برنامه‌های اجرایی دولت تاثیرات ناهنجاری به وجود بیاید. به همین دلیل هفته گذشته علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در اجلاس شورای عالی استان‌ها به اهمیت این موضوع پرداخت و گفت که برای شکل‌گیری اقصاد مقاومتی توجه به توسعه همه‌جانبه کشور ضروری است لذا توجه به بخش‌های مهمی از کشور از جمله روستاها باید در دستورکار قرار گیرد. چرا که مهاجرت‌ از روستاها به شهرها بنا به وضعیت اقتصادی و اشتغال در روستاها افزایش یافته تا جایی که طبق آمار این نسبت 30 به 70 درصد شده است در حالی که پیش‌بینی دنیا در آینده وجود جمعیت 30‌درصدی در روستا و 70‌درصدی در شهرهاست. اما از نگاه سکاندار مجلس مشکل کنونی روستاها آب و برق و گاز نیست و این چرخه اقتصادی مطلوب در روستاهاست که سبب می‌شود روستاییان به شهرها مهاجرت کنند و از آنجا که وضعیت اقتصادی شهرها مورد نظر نیست در حاشیه شهرها ساکن می‌شوند که این امر سبب گسترش حاشیه‌نشینی، وجود معضلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و انواع آسیب‌های اجتماعی شده است.

اگرچه این اولین بار نیست که مجلس به اهمیت توسعه روستاهای کشور پرداخته است و چندی پیش هم مرکز پژوهش‌های مجلس در راستای جلوگیری از مهاجرت روستاییان چندین پیشنهاد به دولت برای رفع مشکلات روستاییان مطرح کرد، اما این بار رئیس مجلس اعلام کرده است که سازوکاری فراهم شده تا با کمک بخش خصوصی در روستاها بتوان سرمایه‌گذاری‌های خاص را توسعه داد چرا که تنها با کشاورزی نمی‌توان موجبات رونق روستاها را فراهم کرد بلکه با تعبیه سرمایه‌گذاری در صنایع تکمیلی کشاورزی، حوزه توریسم، صنعت و معدن می‌توان‌ این اهداف را برآورده کرد. اما به یاری طلبیدن بخش خصوصی برای توسعه روستاها این سوال را در ذهن به وجود می‌آورد که آیا می‌توان با یاری رساندن فعالان بخش خصوصی چرخه اقتصادی روستاها را تقویت کرد تا سرعت مهاجرت کاهش پیدا کند؟

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش جدیدی که شرایط کنونی روستاها را مورد بررسی قرار داده آورده است که در وهله اول باید بر تقویت بخش کشاورزی همت گمارد و توسعه سرمایه‌گذاری با ثبات در مشاغل کشاورزی و غیر‌کشاورزی مناطق روستایی برای ایجاد فرصت‌های معیشتی ضروری است. زیرا با توجه به نقش غیرقابل انکار کشاورزی در کاهش نابرابری‌های اقتصادی بین شهر و روستا و با توجه به اهمیت فعالیت‌های کشاورزی در تامین اقتصادی روستاها می‌توان با حمایت هر چه بیشتر از روستاییان بخش کشاورزی روستاها را گسترش داد و با استفاده از ابزارهای قیمتی و غیرقیمتی به افزایش انگیزه‌های اقتصادی برای روستاییان، در جهت توسعه فعالیت‌های کشاورزی یاری رساند. ضمن اینکه آخرین یافته‌های جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد در مساله مهاجرت از روستا به شهر باید همواره ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی زیست‌محیطی نیز مورد بررسی قرار گیرد که مساله تنش‌های آبی یکی از دغدغه‌های اصلی بخش زیست‌محیطی در روستاها به شمار می‌رود. از سویی مهم‌ترین عامل مهاجرت روستاییان، بیکاری و عدم درآمد کافی در روستاست، مدرنیزه شدن ابزارهای کشاورزی باعث کاهش اشتغال روستاییان و فقر روزافزون آنان شده و در نتیجه موجب مهاجرت روستاییان به شهرها شده است. از سوی دیگر به علت افزایش جمعیت و کمبود ظرفیت زمین در روستاهای ایران زراعت و دامداری نمی‌تواند اشتغال کافی و بهره‌وری در روستاها ایجاد کند. این در حالی است که برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند باید در روستاها اشتغال سودآور غیرزراعی ایجاد شود تا تفاوت درآمدی شهرنشینان و روستاییان افزایش نیابد و مهاجرت روستاییان به شهر کاهش یابد. اما آیا می‌توان با وجود جاذبه‌های شهری به طور کامل جلوی سیل عظیم مهاجرت روستاییان را به شهرهای بزرگ گرفت؟