در قلمرو فساد

در اوایل دهه 90 میلادی، فساد به عنوان یک تابو مطرح بود. بسیاری از شرکت‌ها به طور منظم برای فرارهای مالیاتی رشوه پرداخت می‌کردند و بسیاری از نمایندگان بین‌المللی در قبال این واقعیت که فساد ممکن است بسیاری از پروژه‌های توسعه را در سراسر جهان تضعیف کند، از سمت خود استعفا دادند. پیتر ایگن، مقام بازنشسته بانک جهانی، با مشاهده اثرات فساد در شرق آفریقا، با همکاری 9 تن از متحدانش، یک سازمان کوچک را برای شکستن این تابو تاسیس کرد. سازمان شفافیت بین‌المللی در سال 1993 با یک دبیرخانه در شهر برلین تاسیس شد و شروع به کار کرد. در سال 1995، شاخص ادراک فساد، به منظور اندازه‌گیری سطح ادراک‌شده فساد بخش دولتی 45 کشور ایجاد شد و کم‌کم این شاخص برای اغلب کشورهای دنیا محاسبه شد تا پراکندگی فساد در جهان به نوعی مشخص شود.

سازمان شفافیت بین‌المللی اخیراً، گزارش سال 2015 خود را از شاخص ادراک فساد منتشر کرده است. در این گزارش، همانند سال گذشته دانمارک پاک‌ترین و سومالی فاسدترین کشور دنیا از لحاظ ادراک فساد بخش دولتی انتخاب شدند. در این میان رتبه ایران در میان 168 کشور دنیا صد و سی‌ام گزارش شد. ایران امسال نیز همانند سال گذشته با بررسی شش منبع آماری امتیاز 27 از 100 را از آن خود کرد و این در حالی بود که رتبه سال گذشته ایران 136 در میان 175 کشور به ثبت رسیده بود.

سال 2015 نشان داد مردم در کنار یکدیگر می‌توانند در مبارزه علیه فساد موفق شوند. با وجود اینکه جهان مملو از فساد است، تعداد کشورهایی که در سال 2015 در کاهش فساد موفق بودند، بیش از آنهایی بوده که فساد در آنجا افزایش یافته است.

برخی کشورها در سال‌های اخیر با رشد چشمگیری در کاهش فساد مواجه شده‌اند. یونان، سنگال و بریتانیا از سال 2012 تاکنون بهترین عملکرد را در میان کشورهای دنیا در زمینه کاهش فساد از خود نشان دادند. برخلاف این کشورها، استرالیا، برزیل، لیبی، اسپانیا و ترکیه با فساد بیشتری در سال‌های اخیر مواجه شده‌اند.

در خصوص مسائل مربوط به فساد تثبیت‌شده، برزیل به خاطر رسوایی شرکت دولتی پتروبراس ضربه سختی خورده است. در این رسوایی گزارش شده است که سیاستمداران برای اعطای قراردادهای عمومی رشوه دریافت کرده‌اند. با ورود اقتصاد این کشور به بحران، میلیون‌ها برزیلی شغل خود را از دست داده‌اند. مردم عادی در این رسوایی نقشی نداشته‌اند ولی این رسوایی گریبانگیر همه شده است.

پنج کشور از 10 کشور فاسد در میان 10 کشور با حداقل صلح نیز قرار دارند. در افغانستان، میلیون‌ها دلار که باید صرف ساخت‌وساز می‌شد هدر رفته یا دزدیده شده است. در آنگولا 70 درصد از مردم با درآمد دو دلار در روز یا کمتر زندگی می‌کنند. از هر شش کودک آنگولایی یک نفر قبل از رسیدن به پنج سالگی از دنیا می‌رود و بیش از 150 هزار کودک سالانه در آنگولا می‌میرند. ولی همه از این فساد رنج نمی‌برند.

ایزابل دوس سانتوس، جوان‌ترین میلیاردر آفریقا، 4 /3 میلیارد دلار ثروت از کسب‌وکار ارتباطات راه دور و الماس ملی اندوخته است. جالب است بدانید او دختر رئیس‌جمهور آنگولاست.

با این حال اروپای شمالی منزلگاه پاک‌ترین کشورهای دنیاست. ولی اینکه این کشورها بخش دولتی پاکی دارند به این معنا نیست که فساد در این کشورها اصلاً وجود ندارد.