شیطان تورم
چگونه بی‌ثباتی اقتصاد کلان به بی‌اخلاقی جامعه دامن می‌زند؟
محمد ناظری: به نظر می‌رسد با ادامه روند فعلی بی‌ثباتی اقتصادی و تورم باید انتظار داشته باشیم کلماتی مانند «قرض» و اصطلاحاتی مثل «پولِ دستی گرفتن» از فرهنگ لغت ایرانیان حذف شود. با افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها و کاهش ارزش ریال عملی اخلاقی مانند قرض دادن ممکن است تبعات سنگینی برای فرد قرض‌دهنده داشته باشد و روزی که پول خود را پس می‌گیرد نتواند کالایی را که به آن نیاز دارد خریداری کند. این تنها یکی از مواردی است که رابطه تضعیف ارزش‌های اخلاقی و بی‌ثباتی اقتصادی را نشان می‌دهد. در همین روزها افزایش جرائم خرد بر اثر شیوع ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها، افزایش اختلافات خانوادگی و همسرآزاری، افزایش سرقت گوشی موبایل در ماه‌های اخیر بر اثر افزایش قیمت، تشدید اختلافات مالکان و مستاجران مسکن به دلیل افزایش شدید ملک و بالا بردن اجاره و... می‌تواند زنگ خطری باشد که پیامدهای غیرمستقیم مشکلات اقتصادی تا چه حد می‌توانند جامعه ما را تهدید کنند. هرچند آسیب‌های اجتماعی پدیده‌هایی چندوجهی هستند که نمی‌توان علت آنها را صرفاً در یک زمینه و آن هم اقتصادی دانست اما بی‌شک علاوه بر موارد مشهود در جامعه، برای تایید رابطه تضعیف اقتصاد و تضعیف ارزش‌های اخلاقی علت نظری وجود دارد. اخلاق پدیده‌ای شکل‌گرفته و در حال تحول در خلأ نیست و همان‌طور که بر پدیده‌های اقتصادی اثر می‌گذارد از آنها نیز اثر می‌پذیرد. علم اقتصاد امروز پذیرفته است که اخلاق به‌طور قطع در بهبود یا تضعیف عملکرد اقتصادی جوامع نقش دارد. انسان در مقابل دشواری‌ها و صدماتی که با آن روبه‌رو می‌شود، دارای آستانه‌ای از تحمل است و برای فراتر از آن به‌دنبال ابزاری برای حفاظت از خود است یا واکنش دفاعی دارد. در حالت کلی، بی‌ثباتی اقتصاد کلان هم سبب درد و رنجی می‌شود که انسان تا آستانه‌ای می‌تواند به آن بی‌تفاوت باشد و واکنشی دفاعی از خود نشان ندهد. درد و رنجی که بی‌ثباتی اقتصاد کلان بر انسان تحمیل می‌کند، زیان آشکار و ضمنی (یا به اصطلاح هزینه-فرصت) عدم واکنش به این بی‌ثباتی است. پس از افزایش فشار از این ناحیه ممکن است واکنش فرد خود را در اشکال مختلف از جمله تغییر رفتارهای اخلاقی در جامعه نشان دهد. بی‌شک یکی از دلایل اصلی یا شاید اصلی‌ترین دلیل ترویج فساد و بی‌اخلاقی در جامعه امروز ما بی‌ثباتی محیط اقتصاد کلان است. سیاستگذار شاید متوجه نیست که بی‌ثباتی اقتصاد کلان سبب می‌شود افراد یک جامعه برای پرهیز از زیان آشکار یا ضمنی ناشی از بی‌ثباتی اقتصاد کلان پایبندی به آنچه رفتاری اخلاقی توصیف می‌شود را، از دست بدهند و مرتکب خلاف آن شوند. برخی مطالعات اقتصادی نشان می‌دهند هرچه بی‌ثباتی اقتصاد کلان شدیدتر باشد و مدت بیشتری تداوم داشته باشد، به دلیل متضرر کردن مکرر افراد اثر آن در تخریب اخلاق نیز شدیدتر و پیامدهای زیان‌بار اقتصادی و اجتماعی آن نیز شدیدتر است. در این پرونده تلاش می‌کنیم رابطه بی‌ثباتی اقتصاد کلان و بی‌اخلاقی را تبیین کنیم و به این پرسش پاسخ بدهیم که تورم چگونه منجر به سقوط اخلاقی جامعه می‌شود؟
