دوده کم کن

جواد حیدریان: همزمان با خبرهای خوش از قهر ذرات معلق از آسمان تهران در بهار 98 توسط مرکز کنترل کیفیت هوای تهران و انتشار نشانه‌های بهبود کیفیت آلودگی هوا به ویژه در مورد آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از 5 /2 میکرون، رئیس سازمان محیط‌زیست، با ارسال گزارشی جامع به دستگاه‌های دولتی و شهرداری تهران، خواستار کاهش و حذف «دود دیزل» در کلانشهرها شد. آلودگی هوا در ایران طی یکی دو دهه گذشته به شکل فزاینده‌ای تبدیل به چالشی مهم شده است. مشکلی که از ابتدای دهه 40 شمسی از سوی کارشناسان محیط ‌زیست و اقلیم‌شناسانی لااقل در مورد تهران پیش‌بینی شد. این پیش‌بینی از این جهت واجد اهمیت بود که شامل افزایش جمعیت، افزایش خودروها و در نتیجه مصرف شتابناک سوخت، مصرف سوخت‌های نامتعارف و آلاینده و... می‌شد. از آن زمان تاکنون، تهران به دلیل اینکه پایتخت کشور بوده و مناسبات خاصی در آن جریان دارد، بیش از دیگر کلانشهرها مورد توجه واقع است اما عملاً مدیریت آلودگی هوای این کلانشهر ناکارآمد است. عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست حالا در تبیین گزارشی که به صورت جامع برای مدیریت آلودگی هوا تهیه شده تاکید کرده است؛ آلودگی در کلانشهر تهران در نیمه‌های شب به دلیل تردد کامیون‌ها و کامیونت‌ها و در طی روز به دلیل تردد وسایل حمل‌ونقل مانند اتوبوس‌های فرسوده و کامیونت‌های حمل مواد غذایی یا پسماند است که همگی دیزلی هستند. تحرک خودروهای دیزلی آلاینده در تهران به دلیل نداشتن تجهیزات کاهنده آلایندگی از جمله مباحث مورد نقد رئیس سازمان محیط زیست به عنوان یک نهاد حاکمیتی در مدیریت آلودگی هواست. این سازمان، الزام به نصب «فیلتر دوده» در اگزوز خودروهای در حال تردد را به عنوان یک سیاست اصلی برای کنترل آلایندگی وسایل نقلیه دیزلی از طریق مصوبه سال ۱۳۹۳ دولت، پیگیری می‌کند. بر اساس برآورد گزارش کارشناسان شورای شهر تهران، 78 درصد آلودگی هوای تهران مربوط به وسایل نقلیه دیزلی در حال تردد در شهر است. در همین رابطه و بر اساس تحقیقات به‌عمل‌آمده در شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، ذرات معلق کمتر از 5 /2 میکرون مهم‌ترین آلاینده شهر تهران بوده که کامیون‌ها و اتوبوس‌های در حال تردد در تهران، سهم 78درصدی دارند. با این حال نصب اجباری فیلتر دوده روی اتوبوس‌ها و کامیون‌ها گامی برای کاهش آلودگی هواست چراکه ذرات معلق موجود در هوای تهران سه تا چهار برابر بیش از حد مجاز جهانی است و راه کنترل چنین حجمی از آلاینده ناشی از سوخت‌های دیزلی نصب این قطعات است. اما تجربه نشان داده دولت‌ها در پاسکاری بین‌بخشی به دلیل ذی‌نفع بودن بخش‌های مختلف مساله محیط زیست و آلودگی هوا را در اولویت خود قرار نمی‌دهند، چنان‌که وحید حسینی رئیس کارگروه مبارزه با آلودگی هوای سازمان محیط زیست پیشتر به تجارت فردا گفته بود، به این دلیل که دولت طبق قانون نمی‌تواند از دولت شکایت کند، به طعنه این پاسکاری بین‌بخشی را از مهم‌ترین دلایل ناکامی مدیریت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران و از جمله در اجرای طرح‌های حذف دوده از تردد خودروها و کاهش هزینه‌های زندگی و سلامت در تهران و کلانشهرها عنوان کرده است. در این پرونده به بررسی ابعاد این درخواست سازمان محیط زیست و موانع پیش روی اجرای آن خواهیم پرداخت.