خط فقر سلامتی کمرنگ شد

سازمان بیمه سلامت امسال برای اولین بار نسبت به صدور دفترچه بیمه برای کسانی که تا به حال تحت پوشش هیچ بیمه درمانی نبوده‌اند، اقدام کرد. این سازمان با دریافت بودجه 600 میلیاردتومانی از محل طرح تحول سلامت،‌ تاکنون بیش از هشت میلیون و 200 هزار نفر را بیمه کرده است. این موضوع،‌ مساله بسیار مهمی است چرا که دست‌کم 10 درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص می‌دهد که پیشتر تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نبوده‌اند. باید بگوییم هدف اصلی از تحت پوشش قرار دادن افراد برای اخذ خدمات درمانی، دادن اطمینان خاطر روانی به آنهاست تا به دور از پرداخت هزینه‌های کمرشکن،‌ امکان دریافت خدمات با هزینه‌های منطقی را داشته باشند. در شرایط فعلی، افراد به بهانه پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور بهداشتی درمانی دیگر از دریافت این خدمات محروم نخواهند ماند و بنابراین بیمه سلامت می‌تواند در بهبود سلامت جامعه نقش بسزایی داشته باشد. اما مساله مهم‌تر، تاثیر استفاده از خدمات و هزینه‌های آن روی معیشت روزانه و عادی خانوارهاست. بنابر آماری که پیشتر از سوی برخی نمایندگان مجلس و وزیر سابق بهداشت در دولت گذشته اعلام می‌شد،‌ سالانه بیش از سه میلیون نفر به دلیل پرداخت هزینه‌های سنگین بهداشتی درمانی زیر خط فقر می‌رفتند. برخی از این افراد تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نبودند، اما برخی از آنها با وجود اینکه تحت پوشش بیمه بودند هم به دلیل عدم پوشش مناسب در سطح (داروها و خدمات بیمارستانی) و عمق (هزینه‌ها) خدمات از سوی سازمان‌های بیمه‌گر با مشکل مواجه می‌شدند. به عنوان نمونه،‌ قرار بر این بود که 90 درصد خدمات بیمارستانی و 70 درصد خدمات سرپایی تحت پوشش بیمه باشند،‌ در حالی که مطالعات متعدد حاکی از عدم رعایت چنین تناسبی است. بیمه سلامت بسیار تاثیرگذار است و می‌تواند امکان پوشش مناسبی را برای خانوارها با اطمینان خاطر از دریافت خدمات درمانی ایجاد کند. اما نگرانی دیگری مبنی بر Over Use شدن یا مصرف بیش از حد خدمات وجود داشت؛ نگرانی از این جهت که افراد فاقد بیمه ممکن است در صورت تحت پوشش قرار گرفتن، به مصرف بیش از حد خدمات روی آورند. اما آمار 9‌ماهه اخیر نشان می‌دهد که نه‌تنها این اتفاق نیفتاده بلکه تنها منجر به افزایش پنج‌درصدی خدمات شده است. این بدان معناست که مردم هنگام نیاز به خدمات درمانی با هر هزینه‌ای که بوده،‌ آن را دریافت می‌کرده‌اند و خانواده از این جهت تحت تاثیر پرداخت هزینه‌های سنگین درمانی آسیب می‌دیده است. در طرح تحول سلامت، هم‌سطح و هم عمق دریافت خدمات گسترش یافته است. با توجه به منابعی که در حال حاضر در اختیار سازمان‌های بیمه‌گر و به‌خصوص سازمان بیمه سلامت قرار دارد،‌ برآورد می‌شود که پوشش خدمات سرپایی و بیمارستانی به‌طور متوسط بین 75 تا 80 درصد متغیر باشد. با وجود این، وزارت بهداشت در بیمارستان‌های دولتی، پوشش اضافه‌تری را از طریق منابع طرح تحول در نظر گرفته است. به عبارت دیگر، در شرایط کنونی بیماران کمتر از 10 درصد هزینه‌های خدمات درمانی را به‌طور مستقیم خودشان پرداخت می‌کنند. زمانی که هزینه‌های بیماران تا این اندازه کاهش پیدا می‌کند،‌ انتظار می‌رود جامعه به سطح بالاتری از شاخص‌های سلامت دست پیدا کند،‌ اما با وجود این،‌ ارائه عدد و رقم مشخص و ارزیابی دقیق این فرآیند هنوز زود است. به طور کلی پوشش خدمات بیمه‌ای، به واسطه ایجاد اطمینان برای بیماران نسبت به دریافت به موقع خدمات و تحت تاثیر هزینه‌های جانبی قرار نگرفتن، می‌تواند منجر به کاهش بیماری‌ها و مرگ‌ومیر در سطح جامعه شود. چرا که دسترسی و بهره‌مندی بیماران از خدمات درمانی افزایش یافته و در نتیجه شیوع و انتشار بیماری‌ها را در اجتماع پایین می‌آورد،‌ اما در این خصوص هم نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد که طی مدت محدود اجرای طرح بیمه سلامت تا چه میزان از مرگ‌ومیرها یا انتشار بیماری‌ها کاسته شده است. برای تحلیل این موضوع به زمان بیشتری نیاز است، اما روی هم رفته و به طور قطع می‌توان گفت در حال حاضر دریافت خدمات برای خانوارها راحت‌تر شده و تعداد خانواده‌های کمتری به دلیل تقبل هزینه‌های بهداشتی درمانی زیر خط فقر می‌روند.