تعمیق بازار

 علی طهماسبی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف خاصی است که در ماده 11 قانون پولی و بانکی کشور بیان شده است. یکی از بندهای این ماده، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی نام‌برده شده است. در همین راستا یکی از اهداف یادشده بانک مرکزی که از اواخر دولت یازدهم شکل جدی‌تری به خود گرفته، یکسان‌سازی نرخ ارز است. اما این اتفاق، نیازمند پیش‌زمینه‌هایی است که معاونت ارزی بانک مرکزی با اقدامات متنوعی به دنبال تحقق آن است. یکی از مشکلات این راه که البته ناشی از دوره تحریم‌هاست، انتقال فرآیندهای ارزی تجارت، از بانک‌ها به صرافی‌ها بوده که به سبب آن دیگر بسیاری از واردات کشور از طریق گشایش اعتبار اسنادی انجام نشده است. در دوران پسابرجام نیز با وجود ریسک کمتر بروات و اعتبار اسنادی نسبت به حواله، عدم تمایل واردکنندگان و فروشندگان به صدور گشایش LC ادامه پیدا کرد و شیوه حواله از طریق صرافی‌ها همچنان بر عملیات ارزی بانک‌ها غلبه یافت. این در حالی است که به گفته معاون ارزی سابق بانک مرکزی، یکی از دلایل موفق بودن یکسان‌سازی نرخ ارز در سال 1381، تمرکز تجارت‌ها در بانک‌ها بوده است. در این راستا و به ‌منظور تقویت سیستم‌های ارتباطی ارزی بانک‌ها، چندی است که طراحی پروژه ایجاد درگاه اینترنتی معاملات ارزی در سیستم بانکی ایران کلید خورده است و نهایتاً در هفته گذشته، خبر از راه‌اندازی این سیستم معاملاتی با حضور ادارات ذی‌ربط بانک و معامله‌گران ارزی منتشر شد. لذا از این به بعد بانک‌های کشور می‌توانند در «سامانه معاملات الکترونیکی» (ETS) یا «رویترز داخلی» نسبت به انجام معاملات ارزی طی روزهای کاری بانکی با یکدیگر و با بانک مرکزی اقدام کنند. رویترز داخلی، نمونه وطنی سیستم رویترز است که یک سیستم مخابراتی و نرم‌افزاری به شمار می‌رود و ارتباط بین بانک‌ها را تسهیل می‌کند. تا پیش از راه‌اندازی   این سیستم، بانک‌ها از طریق تلفن با یکدیگر در ارتباط بوده و در صورت نیاز، مکاتبات مربوط به مشخصات معاملات و تاییدیه (Confirm) آن را از طریق ایمیل با یکدیگر مبادله می‌کردند. اشتباهات شنیداری ارتباط تلفنی، عدم توانایی اثبات برخی ادعاها در صورت ضبط نکردن مشخصات معامله و کندی این فرآیند از جمله اشکالات روش قدیم بوده است. در رویترز داخلی، بانک‌ها می‌توانند با وارد کردن کد بانک طرف معامله، امکان گفت‌وگوی نوشتاری را فراهم آورند که در انتها قابلیت چاپ و آرشیو شدن نیز داشته باشد. لذا در این روش، پیام‌ها با اطمینان و سرعت بیشتری ردوبدل شده و مشخصات معاملات شامل نرخ، تاریخ و... به درستی منتقل می‌شوند. همچنین در این روش، بانک مرکزی به ‌عنوان ناظر، قادر به رهیابی بهتر معاملات است و به شکل قوی‌تری به رصد معاملات می‌پردازد. از مزایای دیگر این سامانه ایجاد ثبات در بازار ارز، افزایش عمق بازار بین‌بانکی ارز، بالا بودن سرعت انجام معاملات و تسویه آن، تامین به ‌موقع کسری منابع بانک‌ها، مدیریت بهتر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی سیستم بانکی، بهبود مدیریت نقدینگی ارزی بانک‌های کشور، ثبات بیشتر بازار بین‌بانکی و... در نهایت انجام معاملات ارز به ارز در این بازار است.