نااطمینانی یا اطمینان
آیا بازار فلزات به ثبات می‌رسد؟
روزها و هفته‌های گذشته برای بازار انرژی بسیار خوشایند بود زیرا قیمت نفت با خبر کاهش تولیدات اوپک بالا رفت. این در حالی است که تاثیرات توفان سهمگین آمریکا همچنان بر گاز طبیعی دیده می‌شود و موجب افزایش قیمت این انرژی شده است و در نتیجه احتمال اینکه زغال‌سنگ در دهه‌های آینده به عنوان منبع اصلی انرژی قرار گیرد، سبب امیدواری سرمایه‌گذاران شد.
روزها و هفته‌های گذشته برای بازار انرژی بسیار خوشایند بود زیرا قیمت نفت با خبر کاهش تولیدات اوپک بالا رفت. این در حالی است که تاثیرات توفان سهمگین آمریکا همچنان بر گاز طبیعی دیده می‌شود و موجب افزایش قیمت این انرژی شده است و در نتیجه احتمال اینکه زغال‌سنگ در دهه‌های آینده به عنوان منبع اصلی انرژی قرار گیرد، سبب امیدواری سرمایه‌گذاران شد. در ماه سپتامبر فلزات پایه فراز و نشیب‌های زیادی داشتند که برخی از آنها در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت. افزایش میزان بهره توسط دلال‌ها روی فلزاتی مانند نیکل و مس و آلومینیوم تاثیرگذار بود. این عملکرد دلالان موجب کاهش قیمت نیکل و آلومینیوم و رشد قیمت مس شد. سرب و روی نیز با افزایش میزان تقاضا روند صعودی داشتند. نگاهی گذرا به تحلیل برخی روند قیمتی فلزات در بازارهای جهانی در ماه‌های گذشته تا ابتدای سپتامبر نشان می‌دهد که:
نیکل: با کاهش میزان بهره توسط دلال‌ها و به موجب آن کاهش تقاضا در بازار، قیمت نیکل در ماه سپتامبر 46 /0 درصد سقوط کرد. به همین دلیل بود که قیمت این محصول در ماه آگوست نیز ۴۴ درصد کاهش داشت.
سرب: به گفته تحلیلگران قیمت سرب در ماه جاری با روند صعودی تقاضا از جانب سازندگان باتری روبه‌رو شد و 33 /0 درصد افزایش یافت.
مس: افزایش میزان بهره از سوی دلالان روی مس نیز تاثیر داشت و قیمت آن را در ماه جاری 36 /0 درصد بالا برد. مبادلات این فلز در ماه نوامبر نیز 30 /0 درصد رشد قیمت داشته است.
آلومینیوم: قیمت این فلز 49 /0 درصد افزایش داشت. به همین دلیل دلال‌ها تلاش داشتند میزان تقاضای مصرف‌کنندگان را کاهش دهند و این موضوع موجب کاهش قیمت آلومینیوم در ماه سپتامبر شد.
روی: با افزایش اندک تقاضا از جانب مصرف‌کنندگان قیمت روی 33 /0 درصد افزایش یافت. این روند صعودی در تقاضا موجب رشد قیمت تا ماه سپتامبر شده است.
اما در ادامه این روندها قیمت هر تن فلز روی در روزهای پایانی سپتامبر 2017 با عبور از مرز 2 /3 هزار دلار به بیشترین میزان خود رسید. قیمت این فلز در ابتدای هفته گذشته در 25 سپتامبر، 3168 دلار در هر تن بود و تا 28 سپتامبر روند نزولی را طی کرد و با حدود 4 /0 درصد کاهش نسبت به ابتدای هفته به 3156 دلار به ازای هر تن رسید. اما در 29 سپتامبر با 9 /1 درصد رشد نسبت به روز قبل خود تا 3217 دلار در تن افزایش یافت.
میزان موجودی انبارهای روی بورس فلزات لندن نیز در هفته‌های گذشته روند نزولی را طی کرد و از 261 هزار و 625 تن در ابتدای هفته با حدود 5 /2 درصد کاهش به 255 هزار و 400 تن رسید. اگرچه تغییر موجودی انبارها عاملی در تغییر قیمت‌ها محسوب می‌شود اما سایر عوامل موثر بر بازار فلزات اساسی نظیر تغییر نرخ بهره دلار، تصمیمات دولت‌های بزرگ، تنش‌های سیاسی در دنیا، تغییر قیمت نفت و... اثرات بسیار بیشتری بر قیمت فلزات اساسی دارند. همین امر هم موجب می‌شود که در بسیاری مواقع مانند آنچه در نمودار مشاهده می‌شود، با وجود روند کاهشی انبارها، قیمت نیز کاهش یابد.
افزایش تنش‌های آمریکا و ایران، آزمایش‌های موشکی کره شمالی، تنش بین ترکیه و کردستان عراق و برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق، از جمله تنش‌های سیاسی چند روز گذشته بود که باعث افزایش قیمت طلا در دنیا و افت ارزش دلار در روزهای پایانی هفته گذشته بود. همچنین کمبود عرضه این فلز در بازارهای جهانی می‌تواند کاهش موجودی انبار بازارهای بورس دنیا را در هفته‌های آتی در پی داشته باشد.
شاخص ارزش دلار آمریکا در 25 سپتامبر 92 هزار و 648 واحد بود و تا روز 27 سپتامبر روندی صعودی را طی کرد و به 93 هزار و 361 واحد رسید که همین امر نیز یکی از مهم‌ترین دلایل عدم رشد قیمت روی بود. اما در روزهای 28 و 29 سپتامبر با کاهش روبه‌رو شد و تا 93 هزار و 670 واحد افت کرد. کاهش ارزش دلار در روز 28 سپتامبر اثر خود را با افزایش قیمت کامودیتی‌ها در 29 سپتامبر گذاشت.
از دیگر نکات هفته گذشته این بود که قیمت روی در بورس شانگهای از قیمت روی در بورس لندن بالاتر بود و این موجب افزایش آربیتراژ شد که زمینه را برای افزایش واردات این فلز به چین و به دنبال آن بالا رفتن قیمت این فلز فراهم خواهد کرد. به علاوه در هفته گذشته نیز دو موسسه مالی آمریکایی BofA و BMI گزارش خود از آینده قیمت فلز روی را اعلام کردند. موسسه BofA، با توجه به کاهش موجودی انبارهای دنیا از فلز روی، پیش‌بینی کرد قیمت روی برای سال‌های بعد نیز بیش از سه هزار دلار در تن خواهد ماند. اما موسسه BMI، قیمت بیش از 8 /2 هزار دلار در تن را برای این فلز در نظر گرفته است. گفتنی است هر دو موسسه به ادامه تداوم کسری عرضه روی برای سال‌های آتی، حداقل تا سال 2021 تاکید داشته‌اند.
در ماه سپتامبر و اولین هفته ماه اکتبر به دنبال تغییرات مثبت در بازار سهام، بازار طلا تحت تاثیر بازار سهام قرار گرفت. این تغییرات دلایل زیادی چون تغییرات نرخ ارز و رویدادهای سیاسی دارد. صرف‌نظر از تاثیرات رویدادهای سیاسی و قیمت ارز بر بازار طلا، برای درک بهتر تغییرات، نیاز به بررسی بازار سهام و بررسی تغییرات بازار سهام و بازار طلا به صورت متقابل است. روز جمعه و پس از پیشنهاد قانون مالیاتی جدید در آمریکا که مالیات شرکت‌ها را از نرخ 35 درصد فعلی به 20 درصد کاهش می‌دهد، بازار بورس کالای نیویورک با کاهش شاخص‌ها مواجه شد. روز 30 سپتامبر 2017، قیمت طلا برای قرارداد آتی تحویل در سپتامبر 2017 به عدد 7 /1282 دلار در هر اونس رسید. سپتامبر، بدترین ماه برای بازارهای آتی طلا در سال 2017 بود و طلا 7 /2 درصد در ماه سپتامبر افت کرد که بیشترین میزان افت در سال 2017 تاکنون است. نه‌تنها طلا که سایر فلزات قیمتی نیز با کاهش قیمت در سپتامبر روبه‌رو شدند. نقره 8 /4 درصد و پلاتینیوم با کاهش قیمت شدید 4 /9درصدی مواجه شد که بیشترین کاهش قیمت در میان فلزات قیمتی مربوط به پلاتینیوم بود. قیمت پالادیوم به نسبت سایر فلزات قیمتی کمتر و تنها 5 /0 درصد کاهش یافت.
کاهش قیمت فلزات قیمتی منجر به کاهش قیمت سهام شرکت‌های معدنی شد. در میان شرکت‌های معدنی که با کاهش قیمت مواجه شدند، شرکت‌هایی مانند پان‌آمریکن سیلور با شاخص PAAS با کاهش بیش از هفت درصد، آنگلو گلد آشانتی با شاخص AU با 7 /5 درصد کاهش و فرانکو نوادا با شاخص FNV با 5 /5 درصد کاهش، بیشترین کاهش را متحمل شدند. شاخص‌ها در دوشنبه 2 اکتبر تا 42 /0 درصد افزایش پیدا کردند. از طرف دیگر قیمت طلا با بهبود قیمت سهام، بیشترین کاهش را از آگوست مشاهده کرد. در بورس کالا، قیمت طلای تحویل دسامبر به 60 /1274 دلار در هر اونس رسید که کمترین قیمت بعد از 8 آگوست است. قیمت سایر فلزات قیمتی نیز رفتاری مشابه طلا دارند. در بازار فلزات اساسی، روی و زینک و به دنبال آن آلومینیوم و نیکل بیشترین افزایش قیمت را در چهار هفته اخیر تجربه کردند. وضعیت قیمتی بازار فلزات اساسی در چهار هفته اخیر به تفکیک فلزات در ادامه آمده است:
نیکل
قیمت قرارداد سه‌ماهه نیکل در بازار مبادله لندن یک درصد افزایش پیدا کرد و به 10 هزار و 725 دلار در هر تن رسید. این افزایش به دنبال گزارش ایان زد مبنی بر افزایش کمبود در فلز استفاده‌شده در ساخت باتری و استیل شدت گرفت. بخشی از این افزایش قیمت به دلیل نگرانی فعالان بازار از کاهش تامین فلزات به دنبال افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی در چین است.
آلومینیوم
در بازار مبادله فلزات در لندن، قیمت آلومینیوم نیز با پنج دلار افزایش به 2106 دلار در هر تن رسید. کاهش تولید فلزات در شرق چین به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی و بحران آلودگی هوا یکی از دلایل این افزایش قیمت است.
مس
قرارداد آتی سه‌ماهه مس، در بازار مبادله فلزات لندن به 6519 دلار در هر تن رسید اگرچه پیش‌بینی می‌شود مس به دنبال افزایش تنش‌ها بین دولت اندونزی و شرکت معدنی آمریکایی فری-پورت مک‌موران و تاثیر آن بر میزان و هزینه تولید قیمت مس افزایش یابد. همچنین بر اساس قانون مالیاتی جدید در اندونزی، شرکت‌های معدنی فعال در اندونزی باید بخشی از درآمد پس از مالیات خود را به عنوان مالیات به دولت محلی بدهند که می‌تواند بر قیمت فلزات اساسی و به خصوص مس تاثیر بگذارد اگرچه پیش‌بینی می‌شود نوسانات قیمت مس زیاد نباشد.
قلع
در بازار مبادله فلزات لندن، قیمت قلع نیز مانند روی افزایش قابل توجهی داشته و به 3288 دلار در هر تن رسید و اگر روند صعودی قلع ادامه داشته باشد، می‌تواند رکورد 10ساله قیمت خود را که 3292 دلار در هر تن است، بشکند. روند تغییرات قیمت قلع به صورت هفتگی در نمودار زیر ارائه شده است که روندی صعودی را جز یک کاهش قیمت در 12 سپتامبر نشان می‌دهد:
قرارداد سه‌ماهه آتی روی در بازار مبادله فلزات لندن با شش دلار افزایش به 2524 دلار در هر تن رسید. در خصوص قیمت روی نیز مانند نیکل و زینک، یکی از دلایل این افزایش قیمت نگرانی از کاهش تولید چین به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی است. در شکل زیر نمودار تغییرات قیمت هفتگی روی در چند هفته اخیر ارائه شده است که جز یک کاهش قیمت در 12 سپتامبر، قیمت روندی صعودی دارد.
همچنین در روزهای پیش رو، نظرات جنت یلن رئیس فدرال‌رزرو درباره نرخ بهره و گزارش وضعیت رشد مشاغل در آمریکا از جمله موارد موثر بر قیمت‌هاست.
اما در بعد داخلی اگر بخواهیم درباره نقش بورس کالا در بازار فلزات کشور و تاثیر آن بر قیمت‌گذاری آنها صحبت کنیم، باید گفت بورس کالا می‌تواند نقش تناوب و استمرار را در بازار ایفا کند. مثلاً اگر صنایع پایین‌دستی به دلیل رکود یا هر موضوع دیگر نمی‌خواهند خرید داشته باشند، حال چه کسی باید سمت خرید قرار گیرد؟ پیشنهاد در این‌باره آن است که صندوق‌های کالایی تشکیل شود. بعد از بحران ۲۰۰۸ که پایه آن اوراقی بود، دنیا به حوزه دارایی و کالا توجه کرد و اعلام شد اگر قرار است از این پس کالا یا اوراقی منتشر شود، باید پایه آن اوراق دارایی باشد. در حال حاضر صندوق‌های کالایی در حال رونق در دنیا هستند. صندوق‌های کالایی به مردم گواهی داده که چه مقدار پول گرفته و در ازای آن یک ورق بهادار به آنها می‌دهند. با جمع‌آوری و تجهیز کردن این پول‌ها، آنها را صرف خرید اوراق مبتنی بر کالا می‌کنند. اوراق مبتنی بر کالا گواهی سپرده است. گواهی سپرده به این مفهوم است که کالایی به انبار مورد پذیرش بورس رفته و دیپازیت شده و به جای آنکه آن کالا مورد معامله قرار گیرد، اسنادش جابه‌جا شود. در این زمان است که اشخاصی وارد بازار می‌شوند که دنبال تحویل گرفتن کالا نبوده اما به دنبال خرید و فروش آن هستند. در واقع به آنها واسطه‌های خوب گفته می‌شود. هدف از این کار استمرار و در اختیار داشتن بازیگر سمت عرضه و تقاضاست. بازیگر سمت تقاضا همیشه مصرف‌کنندگان نیستند. گاهی همین واسطه‌های مفید هستند که تحت نظارت برخی قوانین فعالیت می‌کنند.
همچنین یکی دیگر از کارایی‌های بورس کالا در کشور باید کارایی تخصیص باشد به این معنا که وقتی معاملات دوجانبه باشد، چه در عرصه صادراتی و چه معاملات داخلی، تخصیص کالا به صنایع پایین‌دستی مشخص نیست به چه صورت انجام می‌شود. اما وقتی معاملات در بستر بورس انجام می‌شود، کارایی تخصیص که ارتباطی با قیمت پیدا می‌کند، رخ می‌دهد. مهم آن است که وقتی می‌خواهیم کارایی قیمتی و کارایی تخصیص داشته باشیم، زمانی این کارایی به درستی محقق می‌شود که کل عرضه در مقابل تقاضا قرار می‌گیرد یعنی این کار باید در بازار داخلی انجام شود. البته بازارهای صادراتی مولفه‌های خاص خود را دارد. خیلی از تولیدکنندگان فلزات که کالای خود را در بورس عرضه می‌کردند، پس از کاهش قیمت‌ها در سال‌های قبل دیگر به سمت بورس نیامدند و ما در حال حاضر بعضاً کمبود عرضه‌کنندگان بزرگ را در بورس کالا شاهد هستیم.
مفهوم این موضوع این است که قسمتی از عرضه از سیکل بورس خارج شده و باعث می‌شود قیمتی که کشف می‌شود، کارایی لازم را نداشته باشد. متاسفانه برخی از موضوعات وجود دارد و شاید دلیل آن باشد که برخی به سازوکاری که قبلاً به آن فکر شده، توجه نمی‌کنند. بعضاً نیز به برخی قسمت‌های بورس اعتقاد داشته و به برخی قسمت‌ها اعتقاد ندارند یعنی در برخی صنایع پایین‌دستی نیز شاید متوجه نباشند که باید ساز و کاری مستمر برای عرضه کالا به آنها وجود داشته باشد. بحث استمرار عرضه یک موضوع مهم است که در سیاستگذاری‌ها و سازوکارهای اجرایی بورس کالا باید توسط متولیان امر حتماً مورد توجه جدی قرار گیرد.
در پایان می‌توان این‌گونه گفت که نااطمینانی نسبت به روند احیای اقتصاد جهانی در ماه‌های اخیر دلیلی بوده که همواره در رشد قیمت فلزات اساسی موثر واقع شده اما پیش‌بینی‌ها از قیمت این محصولات طی ماه‌ها و سال‌های آینده نیز نشان از ادامه این روند صعودی دارد. در واقع گزارش‌های اخیر نهادهای اقتصادی بین‌المللی در کنار گزارش‌هایی که ماه‌های قبل از بخش تولید کارخانه‌ای چین منتشر شد، ثابت می‌کند سرعت حرکت اقتصاد چین به سمت ثبات و رونق بیشتر شده است. اما این سوال مهم مطرح است که آیا واقعاً اقتصاد چین از لحاظ ساختاری وضعیت بهتری پیدا کرده و این روند ادامه پیدا خواهد کرد؟ واقعیت این است که پاسخ این سوال منفی است. رونق ایجاد‌شده در بخش‌های خدمات و تولید کارخانه‌ای چین حاصل تورم قیمتی یعنی رشد قیمت مواد خام و نیز حمایت‌های گسترده دولت است. کارشناسان معتقدند احتمالاً در سه‌ماهه کنونی اقتصاد چین ثبات و رونق خواهد داشت اما در سال آینده میلادی عواملی وجود دارد که بر اقتصاد فشار وارد خواهد کرد و این به معنای ضعف تقاضا برای فلزات اساسی است. در دو سال اخیر دولت چین تلاش کرده از وابستگی رشد اقتصاد به صادرات و سرمایه‌گذاری بکاهد اما ضعف اقتصاد جهان به کاهش مستمر صادرات این کشور منجر شده و در نتیجه دولت چین مجبور بوده برنامه‌های حمایتی خود را ادامه دهد. در ماه‌های آینده دو عامل یعنی احتمال تشکیل حباب در بخش ساخت‌وساز و میزان بالای بدهی‌های غیرقابل بازپرداخت، دولت چین را مجبور خواهد کرد رویه خود را تغییر دهد. در نتیجه اگر تسهیلات اعطایی دولت کاهش یابد و محدودیت‌هایی در بخش ساخت‌وساز اعمال شود، رونق در بازار فلزات اساسی کاهش خواهد یافت.
عامل دیگری که می‌تواند بر قیمت فلزات اساسی فشار وارد کند، رشد ارزش دلار است. ارزش دلار در اثر افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا بالا می‌رود و بر قیمت مواد خام فشار وارد می‌کند. اما میزان افزایش ارزش دلار زیاد نخواهد بود. سرمایه‌گذاران در بازار فلزات اساسی باید به این نکته توجه کنند که وضعیت اقتصاد چین و میزان عرضه، دو عامل اصلی موثر بر قیمت این فلزات است و تاثیر عوامل دیگر از جمله پیش‌بینی رشد مصرف فلزات اساسی در آمریکا و سفته‌بازی معامله‌گران، زودگذر هستند.
