دوری از خطر

خطر همیشه به عنوان یک مشکل تصور شده است و در اذهان عمومی قماربازان، چتربازان و به تازگی بانکدارانی را تداعی می‌کند که حقوق بالایی می‌گیرند اما اقتصاد جهانی را فلج کرده‌اند. با وجود این رشد دراز‌مدت اقتصادی بدون وجود افرادی که مایل باشند همه دارایی خود را برای راه‌اندازی تجارت، توسعه تجارت کنونی یا خلق فرصت‌های بهتر قربانی کنند، امکان‌پذیر نیست. در آمریکای کنونی این نوع خطرپذیری به طرز نگران‌کننده‌ای کمیاب شده است. شمار افراد خود‌اشتغال، خلق شغل در بنگاه‌های تازه‌تاسیس و مبالغ سرمایه‌گذاری‌شده در تجارت روندی نزولی داشته‌اند. اگرچه تغییر اشتها برای خطرپذیری کلید فراز و فرودهای اقتصادی است، اقتصاددانان هنوز نتوانسته‌اند مولفه‌های آن را تعیین کنند. آنها از اصطلاح «روحیه حیوانی» جان‌مینارد کینز استفاده می‌کنند. اما پیشرفت‌های اخیر در اقتصاد رفتاری اوضاع را دگرگون ساخته است. از مدت‌ها قبل اقتصاددانان می‌دانستند که افراد خطر‌گریز هستند. دانیل برنولی ریاضیدان سوئیسی مدت‌ها قبل به آن پی برده بود. این آزمون ساده را در نظر بگیرید: در صورتی که حق انتخاب داشته باشید، آیا ترجیح می‌دهید هدیه‌ای 50 دلاری دریافت کنید یا اینکه با احتمال 50 درصد برنده شدن برای 120 دلار خطرپذیری کنید؟ شاید انتخاب دوم منطقی به نظر برسد چرا که میانگین 60 دلاری احتمال هنوز از 50 دلار بیشتر است اما در عمل بیشتر مردم گزینه اول را انتخاب می‌کنند و ترجیح می‌دهند پول کمتر و مطمئن را به جای پول بیشتر اما نامطمئن دریافت کنند. با وجود این، اشتیاق برای خطرپذیری در طول زمان و در میان افراد مختلف متفاوت است. مقداری از این تنوع وراثتی است. مطالعه دوقلوها در سوئد نشان داد دو‌قلوهای همسان در مقایسه با غیر‌همسانان اشتیاق نزدیک‌تری برای سرمایه‌گذاری در سهام دارند. به این معنا که ژنتیک عامل یک‌سوم تفاوت‌ها در خطرپذیری است. تربیت، محیط و تجربه نیز نقش دارند. به عنوان مثال پژوهش‌ها نشان می‌دهند ثروتمندان و افراد تحصیل‌کرده دل و جرات بیشتری از نظر مالی دارند. به همین ترتیب جسارت مردان از زنان بیشتر است اما ژنتیک عامل آن نیست. مطالعات مشخص می‌کند که دختران نوجوان در مدارس تک‌جنسیتی در مقایسه با همتایان‌شان در مدارس دو‌جنسیتی کمتر خطر‌گریز هستند. این وضعیت ممکن است به دلیل فقدان هنجارها و باورهای فرهنگی درباره روش صحیح رفتار زنانه باشد. تاریخچه مالی مردم نیز می‌تواند تاثیر عمیقی بر خطرپذیری آنان داشته باشد. با بررسی نظر‌سنجی‌های مالی خانوارها در دوره 1960 تا 2007 محققان آمریکایی دریافتند افرادی که تجربه بازگشت بالای سرمایه در بازار سهام را در گذشته داشته‌اند در سال‌های بعد با احتمال زیاد تحمل بیشتری در مقابل خطر نشان می‌دهند. آنها به خرید سهام روی می‌آورند و درصد بیشتری از دارایی‌های خود را به این نوع سرمایه‌گذاری اختصاص می‌دهند. اما قرار گرفتن در معرض بحران اقتصادی باعث کاهش تمایل افراد به خطرپذیری می‌شود هر چند ممکن است آنها مشخصاً هیچ ضرر مالی متحمل نشده باشند. در اوایل دهه 1960 رکود شدید باعث افت10‌درصدی تولید ناخالص داخلی در فنلاند شد و بیکاری از 3 به 16 در‌صد رسید. با استفاده از داده‌های دقیق در مورد مالیات‌، اشتغال و نرخ پیوستن به ارتش، پژوهشگران توانستند گزینه‌های سرمایه‌گذاری افراد آسیب‌دیده از رکود عظیم فنلاند را تحلیل کنند. آنها با کنترل متغیر‌های سن، تحصیل، جنسیت و وضعیت تاهل به این نتیجه رسیدند که افرادی که در تجارت، صنعت یا منطقه خود دچار بیکاری شده بودند احتمال کمتری دارد تا یک دهه بعد به خرید سهام بپردازند. بدبیاری‌های فردی حداقل عامل 50 درصد دگرگونی‌ها در مالکیت سهام هستند. بقیه تفاوت‌ها از تغییر در باورها و ترجیحات ناشی می‌شوند که به‌سادگی قابل اندازه‌گیری نیستند. این نتایج با یافته‌های تعداد زیادی از پژوهش‌ها همخوانی دارد که تحمل اندک خطر را به ناراحتی‌های احساسی در گذشته مرتبط می‌دانند. به عنوان مثال مطالعات‌ نشان داده‌اند که فجایعی مانند سونامی جنوب شرق آسیا در سال 2004 و رویارویی‌های نظامی مانند جنگ کره باعث می‌شوند قربانیان‌شان تا سال‌ها بعد افرادی محتاط باشند. به نظر می‌رسد همین موضوع در مورد آسیب‌های مالی صادق باشد. پژوهشگران موسسه مالی و علوم اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های صدها مشتری در یک بانک بزرگ ایتالیایی را یک‌‌بار در سال 2007 و یک ‌بار دیگر در سال 2009 بررسی کردند (قبل و پس از رکود بورس‌های جهان). همچنین پژوهشگران نظرات مشتریان را در مورد خطرپذیری جویا شدند و از آنان خواستند در یک بازی شبیه‌سازی‌شده شرکت کنند. در این بازی آنها می‌توانستند یک جایزه حتمی اما اندک دریافت یا برای دریافت جایزه بزرگ‌تر قمار کنند. اندازه‌گیری‌ها نشان داد خطرگریزی پس از بحران به شدت افزایش یافته است حتی در میان سرمایه‌گذارانی که در طول بحران هیچ ضرری دریافت نکرده بودند. محققان چنین نتیجه گرفتند که واکنش در مقابل بحران‌ مالی شباهتی به پاسخ‌های نسبی در مقابل ضررها ندارد و بیشتر نوعی دستپاچگی قدیمی محسوب می‌شود.

داستان ترسناک
یافته‌های پژوهشگران در آزمون جداگانه دیگری که در میان صدها دانشجو انجام گرفت تایید شد. از حدود نیمی از آنان خواسته شد تا صحنه‌ای مشمئز‌کننده از شکنجه در یک فیلم ترسناک را تماشا کنند. سپس کل گروه همانند مشتریان بانک بزرگ به سوالاتی در مورد خطرپذیری پاسخ دادند. تماشای فیلم ترسناک توسط دانشجویان به همان اندازه تجربه بحران‌ مالی توسط مشتریان بانک باعث خطر‌گریزی افراد می‌شود هر چند این وضعیت در میان افرادی که ادعا می‌کنند فیلم ترسناک دوست دارند صادق نیست. این مطالعات بیان می‌کند که گستردگی و شدت رکودهای اخیر در آمریکا و اروپا به دامنه وسیعی از افراد آسیب می‌زند که صرفاً شامل افراد متضرر در بازارها نیست. احتمال دارد بحران مالی آنها را از هر نوع خطرپذیری که سال‌ها موتور اقتصاد را به گردش درآورده بود منصرف سازد. مقررات‌گذاران و سیاستگذاران باید در آینده نزدیک نگران کمبود خطرپذیری باشند نه اینکه به خاطر زیاده‌روی در آن تاسف بخورند.