آشوب ترکیه

پوستر‌های بزرگی از رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه بر روی بیلبوردهای سراسر کشور ظاهر شده است که بر روی آن شعار «عزم راسخ» خودنمایی می‌کند. پیامی که قبل از انتخابات محلی اواخر ماه مارس باید به گوش همگان برسد این است: آقای اردوغان مسوولیت همه چیز را بر عهده می‌گیرد. اما سوالی که رای‌دهندگان ممکن است بپرسند این است: این مسوولیت به چه بهایی برای اقتصاد کشور، آزادی و اعتبار اروپایی آن تمام خواهد شد؟ از ماه دسامبر و افشای رسوایی و فسادی که وزرای اردوغان در حزب عدالت و توسعه را در بر گرفت، نمی‌توان روزی را بدون تغییر و تحول در نیروی پلیس یا قوه‌ قضائیه متصور شد. حدود 96 دادستان و قاضی جابه‌جا شدند. دولت در حال تدوین قوانین مستبدانه‌ای است که به آن کنترل بیشتری بر قوه قضائیه و اختیار بیشتری در پایش ارتباطات تلفنی و اینترنتی می‌دهد. علاوه بر این، دولت جریمه مالیاتی سنگینی را برای گروه کوک در نظر گرفته و مصطفی ساری‌گل نامزد مخالف شهرداری استانبول را به اتهام عدم باز‌پرداخت وامی که 15 سال پیش گرفته بود، تحت تعقیب قرار داده است. مخالفان می‌گویند تمام این اقدامات با هدف پوشاندن رسوایی اخیر و جلوگیری از تحقیقات تازه‌تر صورت می‌گیرد. با وجود این اتهامات تازه‌تر و سنگین‌تر مرتب مطرح -‌ و البته دوباره سرکوب -‌ می‌شوند. آقای اردوغان هنوز ادعا می‌کند که نیروهای تاریک وابسته به فتح‌الله گولن روحانی ستیزه‌جو و تاثیرگذار ساکن در پنسیلوانیا تلاش دارند با کمک حامیان خود در پلیس و قوه قضائیه کودتایی علیه دولت را مهندسی کنند. اردوغان در مبارزه خود علیه طرفداران گولن تلاش دارد دو گروه دیگر را نیز به فهرست اضافه کند: ارتش، از طریق باز کردن مجدد پرونده صدها افسری که هم‌اکنون در زندان به سر می‌برند و کردهایی که به آقای گولن بی‌اعتمادند و مایلند گفت‌وگوهای صلح ادامه یابد. اما با وجود اینکه مخالفان نخست‌وزیر متفرق و ضعیف هستند و بازرسی‌های اندکی از قدرت و اختیارات او به عمل می‌آید به سه دلیل جایگاه اردوغان هنوز ایمن نیست. اقتصاد مهم‌ترین دلیل است. یکی از دلایل اصلی روی آوردن رای‌دهندگان به حزب اعتدال و توسعه افزایش سریع استانداردهای زندگی در ترکیه بود. اما رشد اقتصادی به شدت کند شده و افزایش آشوب‌ها ارزش لیر ترکیه را به میزان زیادی پایین آورده است که به نوبه خود می‌تواند به افزایش نرخ‌های بهره منجر شود. حتی رای‌دهندگانی که نگران اخبار مرتبط با فساد نیستند ممکن است به خاطر شغل و وام‌های مصرف‌کننده دچار دغدغه خاطر شوند. نگرانی بزرگ دوم برای آقای اردوغان در خارج از کشور است. دیگر کسی باور نمی‌کند که ترکیه بتواند راهی به اتحادیه اروپا پیدا کند. اگرچه انتقادهای رسمی از نخست‌وزیر در هنگام دیدارش از بروکسل زیاد نبود برخی ترک‌ها هنوز نگران آن هستند که کشورشان از مقصد اروپایی دموکراتیک خود دور شده است. سوریه نیز به مشکلات دامن می‌زند. افزایش شمار پناهندگان و از سر گرفتن ادعاهای مربوط به حمایت مخفیانه و غیر‌مستقیم دولت از گروه‌های مرتبط با القاعده که با رژیم بشار اسد در نبرد هستند باعث شده است تا مردم ترکیه سیاست اردوغان را در منطقه زیر سوال ببرند. مشکل سوم اردوغان حزب اوست. او با انتقادهای شدیدی از جانب وزیران سابق خود مواجه شده است که در میان آنها می‌توان به اردوغان بایراکتار وزیر سابق مسکن اشاره کرد. هنگامی که از او خواسته شد استعفا دهد اعلام کرد طرح‌های ساخت‌وساز مورد تحقیقات و بازرسی‌ها با اجازه نخست‌وزیر تدوین شده‌اند، بنابراین نخست‌وزیر باید استعفا دهد. همچنین برخی عقیده دارند که عبدالله گل رئیس‌جمهور ترکیه از قوانین جدید دولت ناراضی است. او هنوز در مورد امضای تازه‌ترین قانون در مورد قوه قضائیه اعلام نظر نکرده است. آقای گل که در تاسیس حزب عدالت و توسعه با اردوغان همکاری کرده بود به عنوان چهره‌ای آشتی‌طلب معرفی شده است. اردوغان هنوز از حمایت زیادی برخوردار است. برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد هنوز 40 درصد آرا متعلق به حزب عدالت و توسعه است. بسیاری از مردم ترکیه نگران بازگشت نا‌امنی‌های اقتصادی دهه 1990 هستند و از ساخت ساختمان‌ها و جاده‌های جدید توسط حزب عدالت و توسعه استقبال می‌کنند. پروفسور جنی ‌وایت از موسسه مطالعات ترکیه در دانشگاه استکهلم سوئد عقیده دارد اعتراضات سال گذشته در پارک گزی استانبول و مبارزه علیه طرفداران گولن در برخی این باور را ایجاد کرده است که با نخست‌وزیر همراه شوند و بپذیرند ترکیه نیازمند شخصیتی قدرتمند و میهن‌پرست است تا بتواند در مقابل بد‌خواهان از شهروندان ترکیه محافظت کند. اما در مقایسه با گذشته دیگر نمی‌توان مطمئن بود که آقای اردوغان بتواند تابستان امسال ریاست‌جمهوری را از آقای گل بگیرد. یا اینکه حزب عدالت و توسعه بتواند به سادگی هم در انتخابات محلی و هم انتخابات عمومی سال آینده پیروز شود.