مجید تخت‌روانچی می‌گوید اصراری بر حضور آمریکایی‌ها در بازار ایران نداریم
میزان حسن نیت واشنگتن را در مذاکرات می‌سنجیم
در رابطه با موضوعات فنی ما هنوز در یکی، دو مورد اختلاف‌نظر داریم و در رابطه با موضوع تحریم‌ها هم نتوانسته‌ایم به اتفاق‌نظری دست پیدا کنیم. ما همواره تاکید کرده‌ایم که نباید به بحثتحریم‌ها به عنوان یک اهرم و سرمایه نگریسته شود.
«حقیقت این است که ما مذاکرات هسته‌ای را مبنایی برای سنجش میزان حسن نیت آمریکایی‌ها می‌دانیم. یعنی اگر در این مذاکرات زیاده‌خواهی نکنند و خارج از محدوده بحث‌های هسته‌ای خواسته‌ای را مطرح نکنند ما می‌توانیم به موضوعات دیگر نیز فکر کنیم.» این را مجید تخت‌روانچی می‌گوید، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده ایران که تاکنون چندین دور در مذاکرات دوجانبه با آمریکایی‌ها شرکت کرده است. وی با طرح این موضوع که مذاکرات فعلی ما با آمریکایی‌ها حول محور بحث‌های هسته‌ای است و در مورد بحث‌های دیگر مجاز به ورود نیستم، تاکید می‌کند: اگر کماکان فضا با موضوعاتی که تمایلی به طرح آنها ندارم ادامه پیدا کند قطعاً راهی برای ورود به بحث‌های دیگر باقی نمی‌ماند.
مناسبات ایران و اروپا را با بحث روابط تهران و لندن آغاز می‌کنم. روابطی که طی سال‌های اخیر به حداقل میزان خود تنزل پیدا کرده است هرچند که به نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت آقای روحانی انگلیسی‌ها مجدداً خواستار بازگشایی سفارتخانه‌شان در تهران شده‌اند. آیا همین تمایل در طرف ایرانی نیز وجود دارد؟
در حال حاضر روابط ما با انگلیس در وضعیت استقرار کاردارهای ترددی قرار دارد. یعنی دو کشور کاردارهایی را معین کرده‌اند که در پایتخت‌های ایران و انگلیس مستقر هستند اما در عین حال برای سرکشی بر کارها نیز به طور مداوم و پی‌درپی به رفت و آمد می‌پردازند. کاردار ترددی ما آقای حبیب‌الله‌زاده هم در اجرای همین سیاست بود که در روزهای پایانی سال به انگلیس رفت. هر چند که ما در غیاب ایشان نیز خدمات کنسولی مورد نظر را در اختیار ایرانیان عزیز ساکن انگلیس قرار می‌دهیم و درصدد هستیم تا در ماه‌های آتی نیز آن را متنوع سازیم. اما در رابطه با فعالیت‌های سفارت انگلیس در تهران نیز باید بگوییم کارکنان این سفارتخانه در تهران حضور دارند اما خدمات کنسولی را عرضه نمی‌کنند و این اقدام را به زمان دیگری موکول کرده‌اند.
اما در هر صورت هر دو کشور مایل به بازگشایی سفارتخانه‌هایشان هستند و آن را در زمان خود عملیاتی خواهند ساخت.
موعد آن چه زمانی است؟
ما نمی‌توانیم زمان قطعی را اعلام کنیم اما در حال رایزنی هستیم تا همان‌طور که گفتم آن را در زمان خود به سرانجام برسانیم. البته اشاره کردم که سفارتخانه ما در حال ارائه خدمات کنسولی مورد نظر به متقاضیان است و تنها به لحاظ سیاسی کاری را انجام نمی‌دهد. ما نمی‌خواهیم با عجله تصمیم به انجام کاری بگیریم یا در انجام امورمان تعجیل داشته باشیم. هر کاری باید در زمان مورد نظر و به وقت خود انجام شود.
دیگر نیازی به مصوبه مجلس وجود ندارد؟
ما برای اینکه بخواهیم سفارتخانه‌هایمان را باز کنیم نیازی به مصوبه جایی نداریم و وزارت خارجه می‌تواند راساً اقدام کند.
مناسبات فعلی ما با اتحادیه اروپا در چه سطحی است. از زمان روی کار آمدن دولت آقای روحانی چه تعداد از وزرای خارجه کشورهای اروپایی به ایران آمده‌اند.
از زمان روی کار آمدن دولت آقای روحانی بیش از 15 تن از وزرای خارجه کشورهای اروپایی به ایران سفر کرده‌اند. روابط ما با کشورهای اروپایی در سطح رفت و آمدهای مقامات سیاسی و اقتصادی این کشورها در جریان است. آقای دکتر ظریف هم سفرهایی را به پایتخت‌های برخی از کشورهای اروپایی داشته‌اند که در خلال این سفرها هم با وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه و هم با مسوولان اتحادیه اروپایی دیدار کرده‌اند. بنابراین می‌بینید که ما به لحاظ سیاسی روابط بسیار خوبی با اتحادیه اروپا داریم. به لحاظ اقتصادی هم در عین تداوم اجرای تحریم‌های ظالمانه علیه ایران شاهد افزایش سطح تبادلات تجاری با این کشورها هستیم؛ ما در سال 2014 جمعاً 5/ 7 میلیارد یورو مبادلات بازرگانی با اتحادیه اروپا داشته‌ایم که از این میزان حدود 1/ 1 میلیارد یورو متعلق به صادرات ایران و باقی آن به صادرات اتحادیه اروپا به تهران اختصاص دارد و نسبت به سال گذشته رشد 21درصدی داشت. این بدان معناست که ما از زمان
استقرار دولت آقای دکتر روحانی توانسته‌ایم افزایش تبادلات تجاری با اتحادیه اروپایی را افزایش دهیم و دوشادوش ارتقای مناسبات سیاسی برای مباحث اقتصادی نیز کاری انجام داده باشیم. البته باید بگوییم ما در وهله نخست نگاهمان رو به فعالیت‌های داخلی است یعنی ما فعالیت‌های تجاری کشورهای دیگر را مکمل اهداف تجار و بازرگانان داخلی تلقی می‌کنیم و نه یک فعالیت اصلی اقتصادی و تکیه‌ای بر آن نداریم. ما در وهله نخست به دنبال سر و سامان دادن به فعالیت‌های اقتصادی خودمان هستیم و معتقدیم می‌توانیم یک اقتصاد پویای داخلی را با توانمندی‌های خارجی گره زنیم. این دیدگاه که اقتصاد ما بدون حضور شرکت‌های خارجی قادر به ادامه حیات نیست بسیار اشتباه و دور از واقعیت است و بر همین اساس هم معتقدم ما باید ابتدا به هماهنگی بخش‌های اقتصادی خودمان بپردازیم و بعد خواهان جذب سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر باشیم؛ سرمایه خارجی و تجارت خارجی تنها می‌تواند به پویایی اقتصاد ما کمک کند و نه به ادامه حیات آن.
این تحلیل وجود دارد که حتی با تعلیق یا توقف تحریم‌ها هم ما نباید منتظر حضور شرکت‌های بزرگ اروپایی در ایران باشیم چرا که این شرکت‌ها هنوز اطمینانی نسبت به بازگشت آرامش به فضای سرمایه‌گذاری ایران ندارند.
در ابتدا باید عرض کنم ما در مذاکرات هسته‌ای بر لغو تحریم‌ها تاکید داریم و از آن هم کوتاه نمی‌آییم. معتقدیم با لغو دور باطل تحریم‌ها نیز دیگر منعی برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در ایران باقی نمی‌ماند. علاوه بر این ما نگاهمان به همکاری‌های اقتصادی با اروپا نیز دیگر بر پایه تجارت خرد و سنتی نیست. ما به شرکت‌های اروپایی خواهیم گفت همکاری‌های ما با آنها نیز بر پایه تجارت صنعتی و به صورت سرمایه‌گذاری در همکاری‌های درازمدت خواهد بود. برداشت‌مان هم این است که به دلیل ظرفیت‌های موجود در کشور، شرکت‌های اروپایی مشکلی از جهت سرمایه‌گذاری در ایران نخواهند داشت و ما نباید از موضع ضعف درخواست همکاری با آنها را مطرح کنیم. انتفاع سرمایه‌گذاری در ایران به اندازه‌ای زیاد است که این شرکت‌ها در زمان مورد نظر به سرعت خود را به ایران می‌رسانند و درخواست همکاری را مطرح می‌کنند. موانعی هم که به آن اشاره
می‌کنند تحریم‌های ناعادلانه‌ای است که از سوی مقامات همین کشورها اعمال شده است. اما در هر صورت اعتقاد دارم با لغو شدن تحریم‌ها این شرکت‌ها با شرط و شروطی که ما برایشان در نظر می‌گیریم به بازار ایران خواهند آمد و این‌طور نیست که ما اشتیاق بی‌حد و حصری برای حضور شرکت‌های اروپایی داشته باشیم و آنها با بی‌میلی در ایران سرمایه‌گذاری کنند.
اما اگر 1+5 لغو تحریم‌های مرتبط با حوزه‌های بانکی و نفتی را به مرحله آخر لغو تحریم‌ها موکول کند پرسش پیشین کماکان پابر جا خواهد بود. اینکه شرکت‌های بزرگ اروپایی از همان روزهای نخست به ایران می‌آیند یا خیر؟
ما در مذاکرات‌مان با 1+5 هیچ‌گاه بحث اینکه چه کسی (شرکتی) اول بیاید و چه کسی آخر را مطرح نکرده‌ایم. ما در این مذاکرات بر لغو کامل تحریم‌ها تاکید داریم؛ یعنی نه‌تنها مفاد توافق ژنو بلکه تمامی تحریم‌های غیرعادلانه‌ای را که علیه ایران به اجرا درآمده است نمی‌پذیریم و خواهان لغو آنها هستیم. تمامی تلاش‌های ما در جهت حل مساله پرونده هسته‌ای ایران است. این‌طور نیست که ما به صورت یکجانبه اقدامات اعتمادسازی را انجام دهیم اما طرف مقابل تعهدات خود را به صورت نصفه و نیمه محقق سازد.
این‌طور گفته می‌شود که بیش از 40 شرکت بزرگ خارجی برای حضور در میادین گازی ایران اعلام آمادگی کرده‌اند. آیا این تعداد شامل شرکت‌های بزرگی چون شل، توتال، انی و بریتیش پترولیوم هم می‌شود؟
جدای از اسامی و عنوان این شرکت‌ها باید تاکید کنم که ما از بعد از توافق موقت ژنو یعنی حدود یک سال و اندی پیش تاکنون با درخواست‌های فراوان شرکت‌های بزرگ اروپا به ویژه شرکت‌های نفتی برای سرمایه‌گذاری در ایران مواجه بوده‌ایم. اشتیاق شرکت‌های بزرگ برای حضور در ایران در میان صنایع مختلف وجود دارد و همان‌طور که از خبرها متوجه شدیم علاوه بر کشورهای اروپای غربی، از حوزه اروپای شمالی و شرقی نیز خواهان حضور در ایران شده‌اند.
شرکت‌های آمریکایی چطور؟
ما در مذاکرات این موضوع را مطرح کرده‌ایم که پروسه لغو تحریم‌ها باید شامل شرکت‌های آمریکایی نیز شود؛ یعنی تمامی تحریم‌هایی که بر اساس توافق ژنو بر آنها تاکید شده است. ما با شکل‌های متفاوتی از تحریم‌ها مواجه هستیم که در مذاکرات متعدد با طرف غربی خواستار لغو کلیه آنها شده‌ایم. یکسری از تحریم‌ها به اتحادیه اروپا تعلق دارد و بخش دیگر نیز شامل تحریم‌های سازمان ملل و آمریکا می‌شود که تحریم‌های آمریکا نیز خود بر دو بخش است. یک بخش از آن شامل تحریم‌هایی می‌شود که بر اساس دستورات اجرایی رئیس‌جمهور به مرحله اجرا درآمده است و بخش دیگر هم تحریم‌هایی است که از سوی کنگره مورد تصویب قرار گرفته است. مذاکرات ما در رابطه با این بخش از تحریم‌ها و تحریم‌هایی است که به بحث‌های هسته‌ای ایران مربوط می‌شود. ما معتقدیم تمامی این تحریم‌ها چه در قالب دستورات اجرایی رئیس‌جمهور و چه تحریم‌های کنگره باید لغو شود. البته علاوه بر این تحریم‌ها، محدودیت‌هایی نیز درباره مباحث دیگری وجود دارد که طی 30 سال گذشته به مرحله اجرا درآمده اما مذاکرات ما شامل این بخش از تحریم‌ها نمی‌شود. در مورد تحریم‌های
هسته‌ای باید گفت وقتی ایران و 1+5 بتوانند به توافقی جامع در مورد تمامی موارد اختلافی خود دست پیدا کنند قطعاً راه برای سرمایه‌گذاری تمامی شرکت‌های خارجی باز می‌شود و این تنها آمریکایی‌ها هستند که به واسطه اعمال تحریم‌های گذشته خود امکان حضور در بازار ایران را ندارند. که به اعتقاد ما این مشکل خودشان است و ما هم علاقه‌ای نداریم که قوانین‌شان را تغییر دهند. واقعیت صحنه این است که آنها خودشان و بر اساس قوانین‌شان امکان ورود به بازار ایران را ندارند.
مناسبات ایران و آمریکا را بعد از چند دوره مذاکرات دوجانبه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ جدای از اینکه تلاش اوباما برای حل و فصل ابهامات پرونده هسته‌ای ایران تلاشی در راستای افزایش میزان مقبولیت دموکرات‌ها در جامعه آمریکا و برد این جریان در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده تلقی می‌شود اما با این حال این امید را نیز ایجاد کرده است که شاید این تلاش‌ها منجر به کاهش دیوار بی‌اعتمادی موجود شود؟
مذاکرات فعلی ما با آمریکایی‌ها که در حال حاضر حول محور بحث‌های هسته‌ای است و در مورد بحث‌های دیگر ما مجاز نیستیم و فکر هم نمی‌کنیم که به مصلحت باشد که ورود پیدا کنیم. در حال حاضر تمرکز ما تنها بر بحث‌های هسته‌ای است و موارد دیگر را شامل نمی‌شود؛ مذاکرات هسته‌ای هم آنقدر پیچیده است که اصلاً وقتی برای بحث‌های دیگر نمی‌ماند. اگر دقت کرده باشید مقامات آمریکایی هم تمایلی برای ورود به بحث‌های دیگر ندارند. چندی پیش یکی از مقامات آمریکایی در گفت‌وگویی عنوان کرد این مذاکرات تنها شامل بحث‌های هسته‌ای می‌شود و ما به بحث‌های دیگر نمی‌پردازیم. حقیقت مطلب این است که ما مذاکرات هسته‌ای را مبنایی برای سنجش میزان حسن نیت
آمریکایی‌ها می‌دانیم. یعنی اگر در این مذاکرات زیاده‌خواهی نکنند و خارج از محدوده بحث‌های هسته‌ای خواسته‌ای را مطرح نکنند ما می‌توانیم به موضوعات دیگر نیز فکر کنیم. ما می‌خواهیم در قبال حسن نیتی که داریم شاهد حسن نیت طرف مقابل نیز باشیم و ببینیم که در طرف مقابل نیز تلاشی برای سرانجام بخشیدن به روند مذاکرات هسته‌ای ایران در حال انجام است. اما اگر کماکان فضا با موضوعاتی که تمایلی به طرح آنها ندارم ادامه پیدا کند قطعاً راهی برای ورود به بحث‌های دیگر باقی نمی‌ماند. متاسفانه تاریخچه تلخی در مناسبات ایران و آمریکا وجود دارد و ما نمی‌توانیم نسبت به آنها بی‌تفاوت باشیم. بی‌اعتمادی‌های گذشته همچنان به قوت خود باقی است و نیاز به حسن نیت دارد. اگر حسن نیتی در طرف مقابل وجود داشته باشد مساله هسته‌ای نیز حل و فصل می‌شود و در غیر این صورت روند به همان شکل گذشته خود ادامه پیدا می‌کند.
این‌طور عنوان می‌شود که ایران و آمریکا در مذاکرات مونیخ به توافقاتی ضمنی درباره کلیت توافق دست پیدا کرده‌اند. اما هنوز در چند مورد اختلافاتی دارند. آقای نوبخت سخنگوی دولت هم اعلام کرده‌اند امکان دسترسی به توافق تا پایان ماه مارس وجود دارد.
مذاکرات در مرحله حساسی قرار دارد و ما در مذاکرات اخیرمان به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته‌ایم. حضور آقای دکتر صالحی هم در این مذاکرات فرصت بسیار مغتنمی را به وجود آورد که علاوه بر بحث‌های سیاسی به بحث‌های فنی نیز بپردازیم. مذاکرات به مرحله‌ای رسیده است که ما نیاز فراوانی برای برخورداری از دیدگاه‌های فنی ایشان داریم و با همین حضور بود که ما توانستیم مذاکرات فنی را در مرحله مورد نظرمان به پیش بریم. البته کار همچنان ادامه دارد و زمان دستیابی به توافق هم هنوز معلوم نیست. اعضای تیم مذاکره‌کننده ایران بر آن هستند تا در چارچوب خطوط قرمزی که برایشان ترسیم شده به توافق برسد و مایل نیستند هر توافقی را بپذیرند و برای هر توافقی هزینه دهند. به عبارت دیگر ما توافق به هر هزینه‌ای را نمی‌پذیریم اما نمی‌توانیم زمان دستیابی به توافق را نیز تعیین کنیم چرا که ما یک
طرف قضیه هستیم و بخش دیگر توافق نیز به عملکرد و حسن نیت طرف مقابل بستگی دارد.
اما به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور آمریکا هم از سوی سناتورهای آمریکایی برای توافق با ایران تحت فشار باشد؛ دموکرات‌های کنگره هم اوباما را تهدید کرده‌اند که اگر تا پایان مارس به توافق با ایران نرسند طرح تشدید تحریم‌های ایران را در دستور کار قرار می‌دهند. بر همین اساس هم شاید دستیابی به توافق دور از دسترس نباشد.
اینکه چه کسی و در کجا تحت فشار است به ما ارتباطی ندارد. ما در مذاکرات خیلی به این موضوعات توجه نمی‌کنیم. آمریکایی‌ها باید در عمل نشان دهند که به چه میزان خواهان دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران هستند. خیلی‌ها در کلام خیلی حرف‌ها را می‌زنند اما در عمل اهتمامی برای اجرای آن ندارند. ما منتظر حسن نیت آمریکایی‌ها در پای میز توافق هستیم و‌الا بیان دیدگاه‌ها و اعلام مواضع که دردی را دوا نمی‌کند.
یعنی الان این حسن نیت در طرف مقابل دیده نمی‌شود.
ما در مذاکرات در عین حال که از ادبیات دیپلماتیک استفاده می‌کنیم اما نظرات خودمان را هم به صورت صریح بیان می‌کنیم و در چارچوبی که برایمان تعریف شده به موضع‌گیری می‌پردازیم. دیدگاه بنده هم این بود که نیاز است آنها در صحنه عمل هم به آنچه می‌گویند پایبند باشند و‌الا صرف شعار دادن دردی را دوا نمی‌کند.
ما و آمریکایی‌ها در چه مواردی هنوز نتوانسته‌ایم به توافق برسیم؟
در رابطه با موضوعات فنی ما هنوز در یکی، دو مورد اختلاف نظر داریم و درباره موضوع تحریم‌ها هم نتوانسته‌ایم به اتفاق نظری دست پیدا کنیم. ما همواره تاکید کرده‌ایم نباید به بحث تحریم‌ها به عنوان یک اهرم و سرمایه نگریسته شود. اگر خواهان تغییر فضای حاکم بر مذاکرات هستند باید آن را همین حالا نشان دهند. اکنون زمان تغییر است. ما و 1+5 در رابطه با بحث تحقیق و توسعه نیز اختلافاتی داریم. ما در مذاکرات تاکید کرده‌ایم این بحث از جمله موارد اصلی خواسته‌هایمان است و هیچ محدودیتی را هم برای آن نمی‌پذیریم؛ اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بر این باور هستند که پروسه تحقیق و توسعه به پیشرفت فرآیند هسته‌ای کشور ارتباط دارد و نباید متوقف شود.
اگر قرار بر اعمال محدودیت بر پروسه فعالیت‌های حوزه تحقیق و توسعه ایران باشد غنی‌سازی صنعتی کشور چه سرانجامی پیدا می‌کند.
برنامه غنی‌سازی صنعتی ایران نیز از جمله مواردی است که در روند مذاکرات بر آن تاکید شده است. ما خواهان خودکفایی در تولید سوخت هسته‌ای هستیم و به شدت نیز آن را دنبال می‌کنیم.
در مورد بازه زمانی هم روی 10 تا 12 سال توافق کرده‌اید؟
هنوز هیچ زمانی نهایی نشده است. ما در چندین دوره مذاکرات در مورد همه موارد بحث کرده‌ایم از جمله بازه زمانی اما هنوز نتوانسته‌ایم به قطعیتی در مورد زمان مورد نظرمان دست پیدا کنیم.
آقای روانچی امکان تکرار خلاقیت‌های مذاکرات اخیر ایران و آمریکا در تکرار پیاده‌روی‌های دیپلماتیک وجود دارد.
خلاقیت و نوآوری در کار نبود چرا که اساساً برنامه از قبل تنظیم‌شده‌ای نبود و نباید برداشت برنامه‌ریزی یا حرکاتی از پیش تعیین‌شده را از آن داشت. بالاخره در هر مذاکره‌ای یکسری اتفاقات فی‌البداهه صورت می‌گیرد که تماماً در لحظه برای انجام آن تصمیم‌گیری می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید