مادر نوآوری
جین مارست چگونه شیمی و اقتصاد را عمومی کرد؟
جین مارست (1858-1769) نویسنده و مربی انگلیسی بود که نقش مهمی در رواج آموزش علوم و دفاع از حقوق زنان داشت. جین در لندن، انگلستان، از پدر و مادری سوئیسی به دنیا آمد و به شخصیتی تاثیرگذار در زمینه ارتباطات علمی تبدیل شد. شناخته‌شده‌ترین اثر او «مکالمات در مورد شیمی» (1805) است که یکی از اولین کتاب‌های درسی علوم پایه بود. در این کتاب، مارست (جین) در قالب مکالمات داستانی بین یک معلم و دو دانش‌آموز دختر، درس‌های شیمی را تدریس می‌کرد. هدف این کتاب این است که مفاهیم علمی را برای مخاطبان وسیع‌تری از جمله زنان در دسترس قرار دهد. رویکرد نوآورانه مارست در آموزش علوم به شکستن موانع کمک کرد و افراد بیشتری به ویژه زنان را تشویق کرد تا با ایده‌های علمی درگیر شوند. مشارکت‌های او فراتر از شیمی بود، زیرا او همچنین در مورد موضوعات مختلف دیگر از جمله اقتصاد سیاسی نوشت. میراث جین مارست در توانایی او برای پر کردن شکاف میان دانش علمی و درک روزمره نمایان است و موضوعات پیچیده را برای خوانندگان با هر زمینه‌ای قابل دسترس‌تر می‌کند. کار او با تاکید بر اهمیت توضیحات روشن و جذاب در انتشار دانش، راه را برای ارتباطات دانش‌آموزان و مربیان علوم آینده هموار کرد.
جین مارست کیست؟
جین مارست در 1 ژانویه 1769 در لندن به دنیا آمد، او یکی از دوازده فرزند یک تاجر و بانکدار ثروتمند اهل ژنو، آنتونی فرانسیس هالدیمند (1817-1740)، و همسرش مارست (درگذشته 1785) بود. او در خانه نزد برادرانش تحصیل کرد. مطالعات او شامل زبان لاتین (ضروری برای علوم)، شیمی، زیست‌شناسی و تاریخ، و موضوعات معمول‌تر برای خانم‌های جوان در انگلستان بود. جین در 15سالگی، پس از مرگ مادرش، اداره خانواده را بر عهده گرفت. او خانه را اداره می‌کرد و به تربیت خواهر و برادر کوچک‌ترش کمک می‌کرد. برادر کوچک‌ترش ویلیام هالدیمند (1862-1784) مدیر بانک و عضو پارلمان انگلستان شد. او همچنین در مهمانی‌های مکرری که پدرش برگزار می‌کرد و مهمانان آن افراد فرهیخته با سواد علمی و ادبی بالا بودند به عنوان میزبان ایفای نقش می‌کرد. جین در سفر به ایتالیا با پدرش در سال 1796 به نقاشی علاقه‌مند شد و در کنار جاشوا رینولدز و توماس لارنس به آموختن نقاشی پرداخت. آموزش هنری او بعدها او را قادر کرد تا کتاب‌های مصور تولید کند. جین در سال 1799 با الکساندر جان گاسپارد مارست (1822-1770)، تبعیدی سیاسی از ژنو، که در سال 1797 از دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ به عنوان پزشک فارغ‌التحصیل شد، ازدواج کرد. پس از ازدواج، مارست‌ها به زندگی خود در لندن ادامه دادند. آنها چهار فرزند داشتند که یکی از آنها فرانسوا مارست (1883-1803) یک فیزیکدان مشهور شد. الکساندر به شدت به شیمی علاقه داشت و در سمت مدرس در بیمارستان گای در لندن مشغول به کار شد و بعدها عضو انجمن سلطنتی شد. هنگامی که جین تصمیم به یادگیری بیشتر در مورد شیمی گرفت، آنها آزمایش‌هایی را با هم در یک آزمایشگاه خانگی انجام دادند و درباره اصول علمی مربوط به آن باهم گفت‌وگو کردند.
مارست‌ها به یک حلقه اجتماعی ادبی و علمی متشکل از نویسندگان و دانشمندان برجسته، مانند مری سامرویل، هنری هالام، هریت مارتینو، آگوست آرتوردلاریو و ماریا اجورث تعلق داشتند. ماریا اجورث، رمان‌نویس، خانه‌شان را در نامه‌هایش توصیف کرده است، او دریکی از حکایت‌هایش این‌گونه می‌نویسد:
«ما جمعه گذشته به اینجا آمدیم و اوقات خود را با خوشحالی با دوست بی‌نظیرمان خانم مارست گذراندیم. فرزندان او همگی به دکتر مارست، پدرشان علاقه دارند و از رفتارش درمی‌یابیم که او همدم و دوست آنهاست. همه آنها با خوشحالی مشغول ساختن یک بادکنک آتشین کاغذی به قطر 16 فوت و ارتفاع 30 فوت بودند.»
جین و پدرش در طول زندگی خود خیلی صمیمی بودند. پدرش بعد از ازدواج جین با آنها زندگی می‌کرد. هنگامی که پدر جین در سال 1817 درگذشت، او میراث قابل توجهی دریافت کرد که الکساندر مارست به دلیل این تمکن مالی می‌توانست از طبابت دست بکشد و خود را وقف شیمی کند.
مکالمه
جین پس از کمک به پژوهش یکی از کتاب‌های همسرش، تصمیم گرفت کتاب خود را بنویسد. او کتاب‌های بسیاری در مورد شیمی، گیاه‌شناسی، دین و اقتصاد با عنوان کلی «مکالمات» نوشت. جین در مقدمه کتاب‌های خود این موضوع را مطرح می‌کند که آیا چنین دانشی برای زنان مناسب است یا خیر، با استدلال به اینکه آیا افکار عمومی از دیدگاه او حمایت می‌کند یا به مخالفت با او بر‌می‌خیزد. اولین کتاب او در سال 1805 نوشته شد، اگرچه تا سال 1819 منتشر نشد. موضوع این کتاب گفت‌وگو در مورد فلسفه طبیعی بود. این کتاب مبانی دانش علمی آن زمان را در بر می‌گرفت: فیزیک، مکانیک، نجوم، خواص سیالات، هوا و اپتیک. او برای تمامی آثارش یک قالب مشترک را پیاده کرد: گفت‌وگو میان دو دانش‌آموز، کارولین و امیلی و معلم آنها، خانم برایانت (کارولین که جوان‌تر است، سوال‌های تلنگری مطرح می‌کند که همچنان دیالوگ را پیش می‌برد، در حالی که امیلی آرام و متفکر‌تر است). خانم برایانت یک مربی مادرگونه است که آنها را به پرسش و بررسی ایده‌هایشان سوق می‌دهد. به این ترتیب هم محتوای علمی و هم روند گفتمانی برای اشتراک‌گذاری دانش علمی برای خوانندگان جین بسیار جذاب بود. کتاب بعدی جین، «مکالمات در مورد شیمی»، بیشتر برای جنس مونث در نظر گرفته شد و به طور ناشناس در سال 1805 منتشر شد، و در نهایت به شناخته‌شده‌ترین اثر او تبدیل شد. نام جین مارست به عنوان نویسنده تا چاپ دوازدهم در کتاب سال 1832 معرفی نشد. این کتاب نخستین‌بار در 16 نسخه در انگلستان منتشر شد.
جین مارست پا در کفش اقتصاد می‌کند
مارسی در گفت‌وگوهای خود درباره اقتصاد سیاسی (1816) همچنین استدلال‌های اقتصاددانان سیاسی مانند آدام اسمیت، توماس مالتوس و بالاتر از همه دیوید ریکاردو را رواج داد. این کار به خوبی مورد استقبال قرار گرفت و به طور گسترده خوانده شد، اگرچه برخی از اقتصاددانان بعدی مانند آلفرد مارشال آن را نادیده گرفتند، و جوزف شومپیتر آن را با عبارت «اقتصاد برای دختران مدرسه‌ای» مورد تمسخر قرار داد. کتاب او چیزی فراتر از خواسته‌های سودآور یک بازار خاص بود. کارولین، شاگرد تند و تیز خانم برایانت، می‌گوید که فکر می‌کرد یک زن نمی‌تواند موضوعی به این پیچیدگی را با توجه به نآگاهی درباره اقتصاد درک کند. خانم برایانت با قاطعیت پاسخ می‌دهد: «وقتی طرف جهل را می‌گیرید و ادعا می‌کنید، این فرض قوی وجود دارد که در اشتباه هستید.» گفت‌وگوهای مارسی در مورد اقتصاد سیاسی الهام‌بخش هریت مارتینو، اقتصاددان، بود تا موضوعات اقتصادی را در نوشته‌هایش معرفی کند. در سال 1820 مارسی به ژنو، سوئیس سفر کرد و قصد داشت ادامه زندگی‌اش را در آنجا بگذراند. در سال 1822، الکساندر به طور غیرمنتظره‌ای در حین دیدار از بریتانیا درگذشت. مارست چندین دوره افسردگی را پشت سر گذاشت که بر زندگی او تاثیر زیادی گذاشت. دوستش آگوست د لا ریو این اتفاق را به عنوان «سایه‌ای که روحیه پرانرژی و فعال او را در خود گرفت» توصیف کرد. اما او همچنان در محافل علمی فعال باقی ماند و در طول زندگی خود نسخه‌های جدیدی از آثار اصلی خود را به‌روز و منتشر کرد. آخرین نسخه او از «مکالمات در مورد شیمی» در 84سالگی منتشر شد. مارسی در اواخر زندگی خود آثار جدیدی را عمدتاً برای کودکان نوشت، شاید بیشتر برای خاطر نوه‌هایش. جین مارست تا پایان عمر خود با تنها دخترش در خیابان استراتون 14، پیکادلی، لندن زندگی کرد. او در 28 ژوئن 1858 در لندن درگذشت.
سهم مارست به عنوان معلم
فعالیت عمده مارست (جین) بیشتر به عنوان یک معلم بود. کار او دارای ایده‌های اصیل بود، و همراه با مطالعه دقیق تئوری‌های جاری و مکاتبات گسترده و مداوم با دانشمندان زمان خود بود که به دلیل نوآوری مورد توجه قرار گرفت. او علم و اقتصاد را به شیوه‌ای غیررسمی ارائه کرد، اما مقدمه‌های ساده او با موضوعات اغلب پیچیده مورد استقبال گسترده بزرگسالان و همچنین کودکان قرار گرفت. شاید مهم‌تر از همه، آنها برای زنان، از جمله خواهران در صومعه‌های مذهبی، که در آن زمان از کشف علوم تجربی منع شده بودند، مفید واقع شدند. مارسی از طریق ارتباط با بسیاری از بزرگ‌ترین متفکران و دانشمندان زمان خود، به طور منحصر به فردی شایسته عمومی کردن شیمی و اقتصاد بود. او در زمینه‌های جدید شیمی و اقتصاد سیاسی شایسته اعتبار و قدردانی است. او با نوشتن به زبان عامیانه انگلیسی، دانش علمی را نه‌تنها برای زنان، بلکه برای مردانی که به زبان‌های اساسی آموزش کلاسیک، لاتین و یونانی آموزش ندیده‌اند، عمومی کرد. در حالی که هدف اصلی او آموزش زنان بود، او به مخاطبان گسترده‌تری در راستای آرمان‌های روشنگرانه‌اش دست یافت و ادعای علوم طبیعی را به عنوان یک تلاش عمومی مطرح کرد. هنگامی که مدرسه متوسطه و عادی دخترانه بوستون به اولین مدرسه در آمریکا تبدیل شد که علوم را از طریق تجربیات آزمایشگاهی به زنان آموزش داد، در سال 1865، متن گفت‌وگوهای مارست برای درس شیمی انتخاب شد. آثار او حتی زمانی که هنری جیمز کتاب «چرخش پیچ» را در سال 1898 نوشت، جزو کتاب‌های درسی استاندارد باقی ماند.
میراث فکری جین
یکی از کسانی که آثار جین را خواند، مایکل فارادی، متولد سال 1791 بود که یکی از پرآوازه‌ترین دانشمندان عصر خود بود و فیزیک و شیمی را متحول کرد. فارادی تحت تاثیر کار او در زمینه شیمی قرار گرفت و به او کمک کرد تا دریچه جدیدی به روی علم بگشاید. او بعداً گفت که جین نقش مهمی در زندگی او به عنوان یک شیمیدان داشته است. فارادی خاطرنشان کرد: «وقتی با خانم مارست شخصاً آشنا شدم، افکارم را آزاد کردم و از ارتباط میان گذشته و حال لذت می‌برم؛ هر چند وقت یک‌بار برای او مقاله‌ای به عنوان تشکر می‌فرستم. هدف این کتاب کمک کردن به کسانی بود که در رشته شیمی گیج شده بودند؛ کتابی که از نظر علمی دقیق و با توضیحات جامع و کامل بود. موضوعات به دو بخش، هر کدام بیش از 300 صفحه تقسیم شدند. این کتاب درقالب گفت‌وگوهای یک معلم بزرگسال و دو کودک شکل می‌گیرد. مارسی همچنین ارقام را برای توضیح شیمی به روشی آسان اضافه کرد. باوجود رقابت بسیاری از نویسندگان و کتاب‌های دیگر، کتاب‌های مارست در پیشرفت دانش زنان پیشرو بود. محبوبیت کتاب‌های او حتی در اوایل دهه 1900 نشان‌دهنده پذیرش فزاینده مدارس آمریکایی برای گنجاندن دروس پایه علوم نظری و تجربی در آموزش زنان است. این در دسترس بودن آموزش بستر را برای افزایش مشارکت زنان در علم فراهم کرد. او الهام‌بخش بسیاری از بزرگ‌ترین شیمیدانان، دانشمندان و ریاضیدانان تاریخ بود. مری سامرویل، متولد 1790، ریاضیدانی که اولین کالج زنان دانشگاه آکسفورد به نام او نامگذاری شد، در مورد جین مارست گفت: «در حال حاضر هیچ‌کس نمی‌تواند اهمیت کارهای علمی خانم مارست را به‌درستی تخمین بزند.» جین از اقتصاددانانی چون دیوید ریکاردو، آدام اسمیت و بسیاری دیگر الهام گرفت. ایده کلی اقتصاد را با آزادی و آموزش افراد فقیر، صرف نظر از جنسیت، هدف قرار داد که دربرگیرنده مفاهیم کلی اقتصاد سیاسی با توزیع دارایی، مالیات، تقسیم کار بر سرمایه و دستمزدها، جمعیت و مشکلات اجتماعی فقرا بود. مارسی در نامه‌ای به پی‌یر پروست، اقتصاددان، گفت: «من می‌توانم به شما اطمینان دهم که بزرگ‌ترین لذتی که از موفقیت می‌برم، امید به انجام کارهای خوب از طریق انتشار حقایق مفید در میان طبقه‌ای از مردم است که، به غیر از این شکل، هرگز با آنها آشنا نمی‌شدم.» گفت‌وگوهای مارست در مورد اقتصاد سیاسی، الهام‌بخش هریت مارتینو، نظریه‌پرداز اجتماعی بریتانیایی، شد که اغلب به عنوان اولین جامعه‌شناس زن از او یاد می‌شود و موجب شد او موضوعات اقتصادی را در نوشته‌هایش معرفی کند. هریت آموخت که اصول اقتصاد را نه با گنجاندن آنها در یک داستان، بلکه با نمایش عملکرد طبیعی آنها در مراحل انتخابی زندگی آموزش دهد. این سبک شبیه به کتاب قبلی جین بود و به همین ترتیب محبوب شد. مارسی در سال 1817 دارایی قابل توجهی را از پدرش به ارث برد. او و همسرش در دهه 1820 به ژنو نقل مکان کردند، اما دو سال بعد الکساندر درگذشت. جین سرانجام به لندن بازگشت، جایی که دوباره روشنفکران و بانکداران برجسته را گرد هم آورد. آثار بعدی او تا حد زیادی بر موضوعات کم‌تقاضا تمرکز داشت و در بیشتر موارد برای مخاطبان جوان‌تر در نظر گرفته شده است.
