مخاطره مالی

وقتی جهانی‌سازی به اوج خود رسید پاداش‌های بزرگ از آن کسانی شد که امور مازاد در زنجیره‌های عرضه جهان را کنار گذاشتند. فقط زمانی که همه‌گیری آغاز شد و قرنطینه‌های آسیا به تهدیدی برای عرضه کالا به جهان تبدیل شدند بر همگان آشکار شد که نظام عرضه تا چه اندازه می‌تواند شکننده باشد. زنجیره‌های عرضه مالی جهانی نیز به همان اندازه مهم هستند اما هنوز به خوبی درک نشده‌اند. ممکن است تکانه مشابهی در انتظار این زنجیره‌ها باشد. از زمان بحران مالی جهانی، جریان‌های فرامرزی سرمایه بدون وقفه بیشتر شده‌اند. در سال 2020 میزان دارایی‌های مالی فرامرزی به 130 تریلیون دلار رسید که افزایشی 60درصدی از سال 2007 به بعد را نشان می‌دهد. این دارایی‌ها که نسبت 153درصدی با تولید ناخالص داخلی جهان دارند اکنون به نقطه اوج رسیده‌اند درست همانند زمان قبل از سقوط بانک لمان برادرز. با اوج‌گیری مقیاس سرمایه‌گذاری، ویژگی‌های آن نیز تغییر کرد. سهم بسیاری از کشورهای اروپایی از کل سرمایه‌گذاری کاهش و در مقابل، سهم آسیا به سرعت افزایش یافت. بازارهای نوظهور نیز اهمیت بیشتری پیدا کردند. بزرگ‌ترین بانک‌های جهان کوچک‌تر شده‌اند، سرمایه بیشتری دارند و در مقایسه با گذشته کمتر بین‌المللی هستند. در پایان ماه ژوئن وام‌های بانکی فرامرزی به 6 /34 تریلیون دلار رسید که اندکی بالاتر از نقطه اوج خود در سال 2008 است. در مقابل، تامین مالی مبتنی بر بازار رشد زیادی دارد. شرکت‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی و شماری از واسطه‌گران مالی بزرگ به سرمایه‌گذاران بزرگ بین‌المللی تبدیل شدند. به عنوان نمونه می‌توان به اتحاد سال 2020 گروه بازنشستگی آلگمین (Algemene)  و شرکت خدمات ملی بازنشستگی اشاره کرد که به ترتیب بزرگ‌ترین صندوق‌های بازنشستگی در هلند و کره جنوبی هستند. این گروه در یک شرکت سازنده جاده در پرتغال و شرکت تامین مسکن دانشجویی در استرالیا سرمایه‌گذاری کرده است. 

درست همان‌گونه که زنجیره‌های عرضه منبع کارایی هستند سرمایه‌گذاری فرامرزی سرمایه‌گذاران یک بخش از جهان را که پول اضافی دارند با سرمایه‌گذاران بخش دیگر جهان که علاقه‌مندند پول‌ها را به کار اندازند پیوند می‌دهد. مزایای این پیوند به مشاغل و توسعه تسری پیدا می‌کند و همگان از آن نفع می‌برند. 

اما خطراتی وجود دارند. سرمایه‌گذاران خارجی به ویژه موسساتی که از ماجراجویی پرهیز می‌کنند شاید نتوانند میزان ریسکی را که می‌پذیرند درک کنند. بازدهی اوراق قرضه پربازده کنونی از بازدهی اوراق خزانه 10‌ساله در دوران قبل از بحران مالی کمتر است. به همین دلیل بنگاه‌ها در جست‌وجوی بازدهی بالاتر به سراغ دارایی‌های پرمخاطره، با نقدشوندگی اندک و غیر‌شفاف می‌روند. در اقتصادهایی که پس‌اندازها از فرصت‌های سرمایه‌گذاری داخلی بیشتر هستند این امر به معنای توجه به خارج خواهد بود. جایی که در آن سرمایه‌گذاری‌ها ابهام بیشتری دارند و به خوبی درک نمی‌شوند. در دوران قبل از بحران مالی چندین بانک آلمانی به خاطر سقوط اعتبارات ساختاریافته آمریکا در سال 2007 ضررهای سنگینی را متحمل شدند.

نمی‌توان گفت که ناظران خارجی درک بهتری از سرمایه‌گذاران از مخاطرات دارند. میزان اطلاعات مربوط به بانکداری فرامرزی بسیار زیاد است. بخشی به آن دلیل که از سال 1963 به بعد بانک تسویه بین‌الملل (BIS) داده‌های مربوط به مطالبات و تعهدات وام‌دهندگان سنتی را گردآوری می‌کند. اما افشای این اطلاعات برای دیگر نهادهای مالی محدودیت دارد. طبق تعریف، سرمایه‌گذاری فرامرزی شامل انتشاردهندگان اوراق تحت نظارت یک کشور و خریداران آنها تحت نظارت کشوری دیگر می‌شود. اغلب هیچ‌کدام درکی از مخاطرات ندارند. شما می‌توانید بگویید که ارزش سبد سرمایه‌گذاری جهانی به اوج رسیده است اما نمی‌توانید دقیقاً بگویید سرمایه‌گذاری‌ها در کجا  و توسط چه‌کسانی انجام شده‌اند.

برخی سرمایه‌گذاران ریسک نکول را به درستی اندازه‌گیری نمی‌کنند. دیگران در قابلیت نقدشوندگی سرمایه‌گذاری خود یا چگونگی تاب‌آوری آن در برابر تلاطمات ارزی اغراق می‌کنند. یک نمونه بالقوه از این وضعیت بازار اوراق قرضه فورموسا (Formosa) است که در آن شرکت‌های بین‌المللی بدهی‌هایی با مجموعه‌ای از ارزها را به شرکت‌های بیمه عمر تایوان می‌فروشند. حدود 200 میلیارد دلار اوراق قرضه فعال وجود دارد که در مقایسه با پنج سال گذشته دو برابر شده است. از آنجا که مهندسی مالی زیادی انجام می‌شود قیمت‌گذاری بدهی‌ها امکان‌پذیر نیست.

سرمایه‌گذاران در سال 2020 شمه‌ای از خطرات پیش‌رو را احساس کردند. در دوران تلاطمات بازارهای تامین مالی دلاری موسسات آسیایی برای پوشش اعتبارات خود هجوم آوردند و اوضاع بدتر شد. اکنون مقررات‌گذاران مراقب آن تهدید هستند. در ماه دسامبر بانک تسویه بین‌الملل نسبت به فعالیت‌های غیرشفاف موسسات مالی در بازارهای ارز هشدار داد. هیات ثبات مالی که گروهی از مقررات‌گذاران است نیز به تازگی خواستار درک بهتر ریسک‌های سیستمی شد. اما نمی‌توان با اطمینان گفت که سرمایه‌گذاران به اندازه‌ کافی محتاط شده‌اند.