نگرانی فزاینده بانک‌های مرکزی

در 10 سال گذشته هر سال بانکداران مرکزی در وایومینگ گردهم می‌‌آمدند در حالی که یک موضوع در ذهنشان بود: «سلامت اقتصاد جهانی». گردهمایی امسال با سال‌های قبل تفاوت دارد. نگرانی‌های بانکداران از بهبود به سمت ثبات مالی تغییر جهت داده است.

در کمال تعجب خبر نگرانی فزاینده در مورد مخاطرات مازاد مالی خبری خوب است و اولین حرکت هماهنگ اقتصادی جهانی از سال 2010 را نشان می‌دهد. طبق گزارش جی‌پی‌ مورگان به خاطر فعالیت‌های بیش از حد انتظار در چین، ژاپن و اروپا (به استثنای بریتانیا) رشد تولید ناخالص جهانی در اولین سه‌ماهه منتهی به ژوئن امسال سریع‌ترین رشد را از آن زمان تاکنون داشته است. با وجود این، هر گونه آرامش خاطر با این اضطراب همراه است که زیاده‌روی‌های مالی که عامل بروز بحران سال‌‌های 2008-2007 بودند یک‌بار دیگر رواج یافته‌اند.

در دهه‌های گذشته سیاستگذاران همواره از اقتصاد پشتیبانی کرده‌اند اما همزمان آنها نرخ بهره را پایین نگه داشتند و باعث شدند سرمایه‌گذاران در جست‌وجوی بازدهی بهتر مخاطرات بیشتری را بپذیرند. نسبت درآمد بر قیمت در بازار بورس آمریکا همواره حدود 30 بوده است. سطحی که فقط در سال 1929 و اواخر دهه 1990 پشت سر گذاشته شد. سرمایه‌گذاران با عجله زیاد اوراق قرضه دولت‌های کشورهای پرمخاطره را خریداری می‌کنند. در قرن گذشته آرژانتین شش بار در پرداخت بدهی‌هایش نکول کرد. با این حال توانست در ماه ژوئن برای اوراق قرضه یکصدساله‌اش خریدارانی بیابد. در ماه قبل نیز خریداران اوراق قرضه مستقل عراق را که برای اولین بار پس از 10 سال انتشار یافته بود خریدند.

تنش بین رشد و ثبات بیش از همه در چین آشکار شده است. در این ماه، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی رشد خود برای چین را بالا برد اما همزمان هشدار داد که این کشور خودش را در بدهی غرق می‌کند. بدهی چین از 150 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2007 به 280 درصد در سال 2016 رسید. از آغاز امسال، بانک خلق چین عرضه نقدینگی کوتاه‌مدت به بانک‌ها را محدود ساخت. مقررات‌گذاران نیز از بانک‌ها خواستند تا حساب وام‌های مخفی در ترازنامه‌هایشان را معین کنند. این اقدامات مفید هستند: هزینه‌های تامین مالی بالا رفت و رشد کلی اعتبارات کاهش یافت هرچند رشد اسمی دوباره زنده شد اما به‌تازگی اقتصاد از تکاپو افتاده است. آیا چین همچنان اعتبارات را محدود خواهد کرد حتی با وجود اینکه رشد اقتصادی از اهداف رسمی پایین‌تر است؟ این نگرانی وجود دارد که چین دوباره روش قبلی را از سر گیرد و اجازه دهد اعتبارات اوج گیرند. از آنجا که اروپا در حال بهبود است نگرانی‌‌های مربوط به شکنندگی مالی در این قاره ماهیتی متفاوت دارند. از ماه دسامبر که بانک مرکزی اروپا هدف خرید دارایی‌ها را به 60 میلیارد یورو (70 میلیارد دلار) در ماه پایین آورد، این گمانه‌زنی پیش آ‌مد که برنامه تسهیل مقداری (خلق پول برای خرید دارایی‌ها) باید برداشته شود. در عین حال، بانک مرکزی اروپا از تکرار «افسارگسیختگی» سال 2013 هراس دارد؛ زمانی که سیگنال‌های فدرال‌رزرو در مورد توقف سیاست تسهیل مقداری بازارها را به وحشت انداخت. حذف ناگهانی سیاست تسهیل مقداری به افزایش ناگهانی بازدهی اوراق قرضه منجر می‌شود چراکه دارایی‌های حبابی دوباره قیمت‌گذاری خواهند شد. این امر به کشورهایی مانند ایتالیا که بار بدهی‌های عمومی‌شان سنگین است آسیب زیادی وارد می‌کند.

فدرال‌رزرو جایی بین چین و اروپا قرار می‌گیرد. سال‌‌هاست که اقتصاد آمریکا در حال گسترش بوده است و در طول تاریخ دو بار رشد آن در چند فصل متوالی اتفاق افتاد. نظام مالی آمریکا مستحکم به نظر می‌رسد. اما در این کشور نیز آرامش مربوط به بهای سهام و زمانی که سرمایه‌گذاران همچنان برای خرید اوراق دارای بازده متوسط اشتیاق خواهند داشت به تصمیمات فدرال‌رزرو وابسته است. با محو خاطرات بحران سال‌های 2008-2007 از اذهان مردم، فدرال رزرو از تلاش‌های دولت ترامپ برای شل کردن مهار بانک‌ها نگران می‌شود. استنلی فیشر معاون رئیس فدرال‌رزرو با پیشنهاد خزانه‌داری برای ملایم کردن آزمون استرس بانک‌های بزرگ مخالفت می‌کند.

زنگ‌های هشدار

کاملاً صحیح است که بانک‌های مرکزی باید در مقابل تهدیدها علیه ثبات مالی هوشیار بمانند. اما هنوز لازم نیست فدرال‌رزرو در مورد مخاطره‌پذیری‌های بالاتر از سطح تقاضای اقتصاد نگران باشد. بانک‌های آمریکایی سرمایه خوبی دارند و دلایل خوبی برای ملایم‌تر کردن برخی مقررات دوران پس از بحران دیده می‌شود به‌ویژه مقرراتی که دست و پای بانک‌های کوچک‌تر آمریکایی را بسته‌اند. در منطقه یورو، بهبود اقتصادی پدیده‌ای تازه است و به پشتیبانی نیاز دارد. بانک مرکزی اروپا نباید به هیچ دلیلی محرک‌های مالی را بلافاصله بردارد. برای چین آزمون واقعی درپیش رو است و شاید همین سال آینده باشد. با گذشت زمان تنش‌های بین رشد اقتصادی و ثبات مالی شدیدتر می‌شوند. اما با وجود ورود بانکداران مرکزی به وایومینگ باید گفت هنوز بسیار زود است که آنها از نگرانی در مورد سلامت اقتصاد جهانی دست بردارند.