آفت پوپولیسم

مرتضی مرادی: اقتصاد ترکیه روزبه‌روز در حال ناتوان‌تر شدن است. قیمت هر دلار در این کشور از هفت لیر هم گذشت، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه هنوز هم سر عقل نیامده، قوانین علم اقتصاد را نادیده می‌گیرد و سعی می‌کند با سخنرانی‌های پوپولیستی، اوضاعی را که خودش با دخالت بیش از اندازه در امور بانک مرکزی و استفاده نادرست از ابزار پولی به وجود آورده، تغییر دهد. در حرف‌های اردوغان نشانی از اصلاحات اقتصادی نیست و روندی که او در پیش گرفته، روزبه‌روز سرمایه‌گذاران را نسبت به اقتصاد ترکیه بدبین‌تر می‌کند و شاخص اطمینان به اقتصاد ترکیه نیز در پایین‌ترین سطوح خود قرار گرفته و به نظر می‌رسد که وضعیت از این بدتر هم شود.

بحران کاهش ارزش پول ملی و بدهی ترکیه در سال 2018، یک بحران مالی است که هنوز ادامه دارد و به دلیل سرایت بحران‌های مالی از یک کشور به کشورهای دیگر (financial contagion) تا همین حالا واکنش‌های بین‌المللی بسیاری را به همراه داشته است. ویژگی بحران مالی ترکیه، سقوط ارزش لیر این کشور، تورم بالا، افزایش هزینه وام‌گیری و متعاقباً افزایش نکول وام‌هاست. دلیل این بحران کسری بسیار بالای تراز تجاری ترکیه و افزایش بدهی‌های خارجی این کشور، در کنار افزایش اقتدارگرایی یا اتوریتاریانیسم (authoritarianism) رئیس‌جمهور ترکیه، همچنین دیدگاه غیرمتعارف و نادرست او در مورد سیاستگذاری نرخ بهره است.

در حالی که بحران مالی ترکیه در ابتدا به شدت تحت رهبری موج‌های بزرگ کاهش ارزش لیر بود، مراحل بعدی این بحران را نکول بدهی‌ها و در نهایت کاهش تقاضای کل نیز هدایت می‌کنند. با توجه به اینکه نرخ تورم ترکیه از ابتدای سال 2017 دورقمی شده و تاکنون نیز دورقمی مانده و افزایش نیز داشته است، یک رکود اقتصادی برای این کشور پیش‌بینی می‌شود مگر اینکه اوضاع تغییر کند. بسیاری از شرکت‌های ترکیه در مرز ورشکستگی قرار گرفته‌اند و تا همین امروز تعدادی از بزرگ‌ترین کسب‌وکارهای ترکیه مجبور شده‌اند از بانک‌های داخلی و بین‌المللی ترکیه درخواست بازسازی بدهی‌هایشان (debt restructuring) را کنند زیرا مهلت پرداخت وام‌هایشان سر رسیده و درآمدهایشان کفاف پرداخت این بدهی‌ها را نمی‌دهد. همچنین افزایش هزینه تولید فعالیت بسیاری از کسب‌وکارها را با مشکل مواجه کرده است. برای مثال افزایش ناگهانی قیمت سوخت طی هفته‌های گذشته خطوط تولید بسیاری از کارخانه‌ها را متوقف کرده است. این روزها نرخ بیکاری در ترکیه به 10 درصد نزدیک شده، نرخ تورم از 15 درصد عبور کرده و نرخ بهره نیز نزدیک به 18 درصد است. همچنین نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی در ترکیه به 28 درصد رسیده است.

در این پرونده سعی کرده‌ایم به این سوالات پاسخ دهیم که چرا اقتصاد ترکیه روزبه‌روز ناتوان‌تر می‌شود و توهم سیاستمدار و سیاست‌های پوپولیستی اردوغان تا چه اندازه در این مساله نقش دارد؟ همچنین اینکه تحلیلگران و اقتصاددانان بین‌المللی مشکلات اقتصادی ترکیه را ناشی از چه مسائلی می‌بینند؟