ترس از جنگ

تنش‌های سیاسی و مسائل ژئوپولیتیک میان کشورها از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر بازارهای جهانی هستند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های ژئوپولیتیک فعلی، تنش میان ایران و اسرائیل است که دارای سابقه طولانی بوده و دهه‌هاست که ادامه دارد. این تنش، به‌طور مستمر بر بازارهای جهانی، به‌خصوص بازارهای کامودیتی مانند نفت و طلا، تاثیر داشته است.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ و مهم نفت، نقش بسزایی در بازار جهانی نفت دارد. از طرفی با توجه به قدرت ایران در منطقه و نفوذ قابل توجه آن بر گروه‌های محور مقاومت، هرگونه تخاصم با ایران، منحصر به ایران نخواهد ماند و تنش، سراسر منطقه خاورمیانه را که مهم‌ترین ناحیه تولید نفت در جهان است، درگیر خواهد کرد. از طرفی ایران با جغرافیای منحصربه‌فرد خود توانایی کنترل تنگه هرمز را دارد که روزانه حدود ۱۸ میلیون بشکه نفت تولیدشده در کشورهای خاورمیانه از آن عبور می‌کند؛ در نتیجه هرگونه اخلال در عبور نفتکش‌ها از این تنگه، بازار جهانی نفت را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.

در پی حمله رژیم صهیونیستی به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی در دمشق سوریه و به شهادت رسیدن هفت تن از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تنش بین ایران و اسرائیل به سطح بی‌سابقه‌ای رسید و بازارهای جهانی در پی این اتفاق و انتظار اقدام متقابل ایران در برابر این اقدام نامشروع اسرائیل دچار تلاطم شدند.

در این نوشته، به بررسی تاثیرات تنش میان ایران و اسرائیل بر بازار کامودیتی‌ها، به ویژه بازارهای نفت و طلا، پرداخته خواهد شد. در ادامه، ابتدا به بررسی تاثیرات تنش بر بازار نفت، به عنوان یکی از مهم‌ترین کامودیتی‌ها در بازار جهانی، می‌پردازیم و سپس، به تاثیرات این تنش‌ها بر بازار فلزات گرانبها و فلزات اساسی پرداخته خواهد شد.

نفت

با توجه به نقش مهمی که ایران و منطقه خاورمیانه در بازار نفت دارند هرگونه چالشی که برای ایران یا منطقه به وجود بیاید به‌طور مستقیم بر بازار جهانی نفت تاثیر بسزایی خواهد داشت. قیمت نفت در پی تمدید کاهش سطح تولید ۲ /۲ میلیون‌بشکه‌ای کشورهای اوپک‌پلاس در ماه مارس و کاهش تعداد حلقه چاه‌های نفت شیل عملیاتی در آمریکا سیری صعودی طی کرده بود. حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در تاریخ ۱۳ فروردین (یکم آوریل)، با انتظار پاسخ ایران و افزایش سطح درگیری در منطقه و امکان به وجود آمدن اختلال در عرضه جهانی نفت در پی محدود شدن جریان نفت خلیج‌فارس از طریق کنترل ایران بر تنگه هرمز، سبب افزایش بیشتر بهای این کامودیتی شد.

اگر شرایط ژئوپولیتیک را کنار بگذاریم، اصول عرضه و تقاضای نفت سالم به نظر می‌رسد. حتی بدبین‌ترین پیش‌بینی برای تقاضای نفت نشان می‌دهد که رشد مصرف در سال 2024 با میانگین سالانه 2 /1 میلیون بشکه در روز مطابقت دارد. پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه نیز مبنی بر رشد 5 /1 تا 9 /1 میلیون‌بشکه‌ای تقاضا در روز هستند. در سمت عرضه، یکسری مشکلات سبب کاهش تولید نفت، به‌خصوص شیل آمریکا شده است. در نتیجه، ذخایر نفتی جهان که معمولاً در نیمه اول سال افزایش می‌یابد، بدون تغییر مانده است. اگر اوپک‌پلاس به زودی تولید را افزایش ندهد، ذخایر در نیمه دوم سال کاهش خواهد یافت.

اوپک‌پلاس بازار را پررونق نگه داشته است. با وجود قیمت‌های بالاتر از 80 دلار، اوپک‌پلاس اواخر مارس تصمیم گرفت کاهش تولید خود را در سه‌ماهه دوم سال نیز ادامه دهد. انتظار من این است که این کارتل در جلسه بعدی خود شیرهای نفت را باز کند. در آخرین گزارش ماهانه نفت، اوپک‌پلاس به این موضوع اشاره کرد که چشم‌انداز تقاضای قوی برای تابستان مستلزم نظارت دقیق بر بازار است.

با این اوصاف قیمت نفت وست تگزاس و نفت برنت افزایشی در حدود یک درصد تجربه کردند اما سبد نفت اوپک به علت تاثیرپذیری بیشتری که از تحولات منطقه خاورمیانه دارد با افزایش حدوداً شش‌درصدی از ۸۵ دلار به بیش از ۹۰ دلار رسید. پیش‌بینی می‌شود که در اثر این تنش‌ها و کاهش سطح تولید توسط تولیدکنندگان اثرگذار، قیمت طلای سیاه برای اولین بار از تابستان ۲۰۲۲ بتواند به بیش از ۱۰۰ دلار افزایش یابد.

فلزات گرانبها

طلا، معمولاً به عنوان یک سرمایه‌گذاری امن برای مواقع با نااطمینانی بالا برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر تقاضا برای سرمایه‌گذاری، از این فلز در بخش جواهرات و تکنولوژی نیز استفاده می‌شود. این دو گروه تقاضا، سیکل قیمتی طلا را شکل می‌دهد؛ در دوره‌های رونق، تقاضای بخش زیورآلات و تکنولوژی و در شرایط نااطمینانی، تقاضای سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

در ابتدای سال انتظار بر این بود که با کاهش تورم، فدرال‌رزرو به صورت تدریجی اقدام به کاهش نرخ بهره خواهد کرد. برخلاف انتظارات، تورم نقطه‌به‌نقطه ماه فوریه ایالات‌متحده نه‌تنها کاهش نیافت بلکه با افزایش ۱ /۰ واحددرصدی نسبت به ژانویه به ۲ /۳ درصد رسید. در ماه مارس نیز این نرخ مجدداً افزایش یافت و به ۵ /۳ درصد رسید. این عدم کاهش نرخ تورم سبب تغییر انتظارات عوامل اقتصادی در بازار شد، به نحوی که در شرایط فعلی عمده موسسات بزرگ مالی انتظار دو نوبت کاهش نرخ بهره از سمت فدرال‌رزرو در سال ۲۰۲۴ را دارند، در حالی که تا پیش از این انتظار می‌رفت که شش مرحله کاهش نرخ بهره در اقتصاد آمریکا طی سال جاری رخ دهد. این شرایط اولین نوبت کاهش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو را که تا پیش از این تصور می‌شد در ماه ژوئن رخ دهد، به تعویق انداخت.

از طرف دیگر بانک مرکزی چین و هند در چند ماه گذشته به شدت به ذخایر طلای خود افزوده‌اند که سبب افزایش تقاضای جهانی طلا شده است. تنها در دو ماه ژانویه و فوریه چین و هند به ترتیب ۲۲ و ۳ /۱۳ تن طلا به ذخایر خود افزوده‌اند که یکی از عوامل افزایش قیمت طلا در چند ماه گذشته بوده است.

اما عامل مهم دیگری که بر قیمت این فلز گرانبها در هفته‌های گذشته تاثیر گذاشته است، ریسک‌های سیاسی و جغرافیایی است که از ابتدای عملیات طوفان‌الاقصی در خاورمیانه شدت گرفته بود اما اقدام نامشروع رژیم صهیونیستی در حمله به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران و وعده ایران برای تنبیه اسرائیل این ریسک‌های ژئوپولیتیک را به سطحی بی‌سابقه رساند.

طلا همواره پناهگاه امن سرمایه‌گذاران در بحران‌های سیاسی و اقتصادی بوده است. در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش پول اقدام به خرید و نگهداری طلا خواهند کرد که این افزایش در تقاضا سبب افزایش قیمت خواهد شد.

پس از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در اول آوریل (۱۳ فروردین) تا زمان پاسخ ایران در عملیات «وعده صادق»، قیمت اونس جهانی طلا حدود شش درصد افزایش یافته است و با بیم ادامه یافتن منازعات این افزایش کماکان ادامه دارد.

نقره نیز فلز باارزش دیگری است که نقشی مشابه طلا ایفا می‌کند و در شرایط تورمی یا بحران‌های ژئوپولیتیک می‌تواند سرمایه‌گذاری امنی در جهت حفظ ارزش پول باشد. اونس نقره در این مدت بیش از طلا افزایش داشته و با رشدی ۱۷درصدی به حدود ۲۹ دلار رسیده است.

فلزات اساسی

در گروه فلزات اساسی، آلومینیوم و روی طی روزهای اخیر و در پی افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، افزایش قابل توجهی را تجربه کرده‌اند. فرآیند تولید این دو فلز به شدت انرژی‌بر است و تحت تاثیر افزایش قیمت حامل‌های انرژی قرار می‌گیرد. از طرفی داده‌های منتشرشده از کشورهای صنعتی در دو فصل گذشته حاکی از رشد تولید ناخالص داخلی بوده است که به معنی تقاضای بیشتر برای فلزات اساسی به عنوان مواد اولیه تولید خواهد بود.

در پی تنش در خاورمیانه قیمت حامل‌های انرژی افزایش قابل توجهی داشته است و با بالا گرفتن این منازعات در منطقه، امکان افزایش قیمت به سطوح بالاتر نیز وجود دارد که از طریق افزایش هزینه برای تولیدکنندگان، قیمت جهانی این دو فلز را افزایش می‌دهد. از سویی دیگر احتمال اختلال در عرضه، سبب افزایش نااطمینانی شده که این به نوبه خود باعث می‌شود مصرف‌کنندگان به تقاضای احتیاطی روی بیاورند. آلومینیوم در مدت مورد بررسی با حدود ۱۴ درصد افزایش قیمت مواجه شده است و به سطح 2550 دلار به ازای هر تن رسیده که بالاترین قیمت در 12 ماه گذشته است. به‌تبع شرایط حادث‌شده در اقتصاد جهان، همچنان این احتمال وجود دارد که روند صعودی تداوم پیدا کرده و شاهد سطوح بالاتری برای قیمت این فلز باشیم. روی نیز متاثر از افزایش هزینه تولید در پی افزایش قیمت حامل‌های انرژی و افزایش تقاضای جهانی در این مدت حدود ۹ درصد رشد داشته و قیمت آن به 2800 دلار به ازای هر تن رسیده است این در حالی است که تا پیش از این در سطح ۲,۵۰۰ دلار معامله می‌شد.