گوشه‌نشینی بورس

بازارهای مالی در هفته‌ای که گذشت، نوسانات قابل توجهی را به دلیل افزایش سطح تنش‌ها تجربه کردند. به‌طوری که دلار بازار آزاد تا سطح 67 هزار تومان نیز پیشروی کرد. با کاهش تنش‌ها، دلار دوباره به محدوده 65 هزار تومان بازگشت. با این حال، بازدهی دلار در فروردین‌ماه حدود 84 /8 درصد بوده است. بازدهی دلار طی این مدت در سال‌های گذشته، کمتر بوده است. به این معنی که بازدهی ارز آمریکایی در فروردین‌ماه امسال، از فروردین 97 بی‌سابقه بوده است. در نتیجه نوسانات دلار، سکه نیز بازدهی 37 /1درصدی را برجای گذاشت. حباب سکه که در هفته‌های قبل، اعداد غیرمتعارفی را تجربه کرده بود، اما اکنون شرایط حبابی سکه‌ها مناسب است. با وجود اصلاح قیمتی سکه در روزهای اخیر، بازدهی سکه از ابتدای سال، قابل توجه بوده است. سکون قیمت‌های جهانی به‌خصوص نفت نیز در کانون توجه فعالان بازارهای مالی قرار داشت. به‌طوری که قیمت نفت به دلیل کاهش تقاضا و رکود جهانی و همچنین تنش‌های منطقه‌ای تحت فشار است. با فرض رکود قیمتی در سایر کامودیتی‌ها، سود دلاری شرکت‌های بورسی کاهش خواهد یافت. به دلیل افزایش سطح تنش‌ها و چشم‌انداز مبهم متغیرهای اقتصادی از ابتدای سال بیش از چهار هزار و 800 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است. شاخص کل بورس نیز کاهش 37 /2درصدی را طی هفته گذشته به ثبت رسانده است. به نظر می‌رسد با شرایط فعلی، دوباره بورس تهران از دلار عقب بماند.

بورس از دلار عقب می‌ماند؟

شاخص کل بورس تهران، طی هفته گذشته، 37 /2 درصد بازدهی منفی را به همراه داشت. به‌طوری که بازدهی این شاخص از ابتدای سال جاری به 6 /0 درصد رسید. نماگر هم‌وزن نیز، طی یک هفته اخیر بازدهی منفی 6 /3 درصد را به ثبت رسانده است. از ابتدای سال این شاخص، منفی 56 /2 درصد بازدهی داشته است. ارزش معاملات خرد از ابتدای سال به‌طور میانگین، سه هزار و 518 میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که در هفته‌ای که گذشت، میانگین ارزش معاملات خرد دو هزار و 600 میلیارد تومان بوده است. با توجه به رشد نرخ دلار و کاهش ارزش ریال، این میزان از ارزش معاملات نشان از اوضاع وخیم بورس است. هرچند کاهش دامنه نوسان، در افت چشمگیر ارزش معاملات موثر بوده است. اقدام مثبت سازمان در کاهش دامنه نوسان سبب شد تا شدت هیجانات بازار سرمایه کاهش یابد. با این حال، از ابتدای سال، چهار هزار و 800 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است که از بهمن سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

بورس تهران، اکنون در گیرودار تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای است و از 7 اکتبر سال گذشته، این بورس است که از پای درآمده و زمین‌گیر شده است. پول حقیقی فراوانی از بازار سهام خارج شده است و سرمایه افراد باقی‌مانده در این بازار در بهترین حالت، بدون بازدهی مثبت از تورم جا مانده است. این در حالی است که سایر بازارها، وارد فاز رونق شده و بازدهی‌های خوبی را به ثبت رسانده‌اند. با عبور از تاثیر بدیهی تنش در منطقه و باز شدن پای ایران به بورس تهران می‌توان از دریچه دیگری نیز بر عقب‌ماندگی بورس نگریست. بازار سهام، پیش از جنگ منطقه‌ای و آشوبی که رژیم صهیونیستی بر آن دامن زده است، گرفتار سیاست‌ها و تصمیمات ناگهانی سیاست‌گذار شده بود. عشقی رئیس سازمان بورس نیز چندی پیش در مصاحبه تلویزیونی خود بر امر سیاست‌گذاری در بخش حقیقی و تولید تاکید کرده بود. نتیجه رویکردهای نادرست در بازار سهام، در صورت‌های مالی شرکت‌ها به وضوح مشخص است. به‌طوری که در صورت‌های مالی 9ماهه که در پایان سال قبل منتشر شد، شرکت‌های تولیدکننده بورسی در مجموع، 412 همت سود خالص را به ثبت رساندند که نسبت به 9ماهه سال 1401، تنها پنج درصد افزایش یافته بود. سود 10 میلیارددلاری شرکت‌ها در این مدت، کاهش 28درصدی را نشان می‌داد. این در حالی است که دلار نیما نیز به‌طور میانگین تنها 41 درصد افزایش یافته بود و رشد دلار بازار آزاد و نرخ تورم واقعی در صنایع بیش از این میزان بوده است. از سوی دیگر افت قابل توجه قیمت کامودیتی‌ها نسبت به میانگین 1401 قابل توجه بود. این امر در نهایت موجب افت سود دلاری شرکت‌ها شد.

در سال جاری نیز مهم‌ترین محرک بازار سهام، دلار نیماست که خود از دلار بازار آزاد تبعیت می‌کند. بر اساس مدل‌های مختلف ارزش‌گذاری دلار که برابری قدرت خرید نسبی یکی از پرکاربردترین این روش‌هاست، دلار برای سال 1403، حدود 90 هزار تومان ارزش‌گذاری می‌شود. اما با وجود نزدیکی به انتخابات آمریکا، دولت سیزدهم سعی دارد با کنترل قیمت‌ها کارنامه قابل قبولی را از خود برجای گذارد. به همین دلیل اگر در پایان سال جاری، اسکناس آمریکایی به ارزش ذاتی خود برسد، با حفظ اختلاف 60درصدی دلار نیما و آزاد، قیمت ارز در سامانه نیما باید حدود 60 هزار تومان باشد که میانگین سال را به 50 هزار تومان می‌رساند. این میزان برای دلار نیما، قابل توجه بورس نیست. با فرض کاهش نرخ تورم و کنترل هزینه شرکت‌ها که احتمال آن بسیار ضعیف است، احتمالاً بورس تهران بتواند به اندازه رشد دلار نیما در سال 1403 رشد کند. به این معنی که با فرض رشد 31درصدی دلار نیما نسبت به سال 1402، بازار سهام در بهترین حالت، 30 درصد رشد را تجربه کند. منطقه تعادلی شاخص کل در سال 1402، حدود دو میلیون و 200 هزار واحد بوده است. به نظر می‌رسد، با دلار 50 هزارتومانی نیمایی، سود شرکت‌ها به حدود 750 همت نزدیک شود. در این صورت شاخص کل نیز به دو میلیون و 860 هزار واحد به‌طور میانگین خواهد رسید. این در حالی است که به لحاظ ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها با روش تنزیل سود، این میزان از سودآوری باید با نرخ بهره 30درصدی و هزینه سرمایه 45درصدی به زمان حال، تنزیل شود. یعنی، تاثیر نرخ بهره بالا که احتمالاً در سال جاری با توجه به نوسان دارایی‌ها، همین میزان خواهد بود، قابل چشم‌پوشی نیست. این موارد در صورتی بیان می‌شود که چشم‌انداز تاریکی پیش روی بازارهای جهانی نباشد. هم‌اکنون نیز تصمیمات لازم برای کاهش نرخ بهره آمریکا طی سال میلادی جاری، اتخاذ نشده است و نهایتاً در ماه نوامبر یک‌بار کاهش نرخ، پیش‌بینی شده است. از سوی دیگر با توجه به چشم‌انداز مبهم قیمت نفت و عدم رشد قیمتی برای حامل‌های انرژی، کند شدن رشد اقتصادی چین و کشورهای قدرتمند اقتصادی، بازار فولاد نیز رونق خاصی نخواهد داشت. به نظر می‌رسد در این شرایط، چشم‌اندازی برای رشد سود دلاری شرکت‌ها وجود ندارد و احتمال کاهش سود ارزی نیز کم نیست. با این تفاسیر شاخص کل بورس در محتمل‌ترین حالت به صورت میانگین در سال 1403، حدود دو میلیون و 850 هزار واحد معامله خواهد شد. هرچند ممکن است که به دلیل هیجانات بازار، به‌طور مقطعی، نماگر اصلی بازار به بالای سه میلیون واحد نیز پیشروی کند. زمان تحقق این امر بستگی به تحولات منطقه‌ای و کاهش یا عدم کاهش تنش‌ها خواهد داشت.

فشار تقاضا و تنش‌ها بر نفت

بازار نفت که طی هفته‌های گذشته روندی رو به رشد را به دلیل افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و اختلالات تجربه کرده بود، اکنون در گیرودار کاهش تقاضا، روندی کاهشی را در پیش گرفته است. نفت برنت که اخیراً تا 92 دلار نیز جلو رفت، دوباره به محدوده 89 دلار بازگشته است. تحرکات ضعیف اقتصادی در چین و افزایش ذخایر آمریکا دو عامل اثرگذار بر بازار نفت جهانی است. بازار نفت، تحت فشار دوسویه رکود اقتصاد جهانی و تنش‌های ژئوپولیتیکی قرار گرفته است. برخی از سرمایه‌گذاران منتظر هستند که واکنش رژیم صهیونیستی به حملات تنبیهی ایران به چه صورت است و احتمالاً روندی خنثی در کوتاه‌مدت در انتظار بازار طلای سیاه خواهد بود. احتمالاً باید تکلیف سطح تنش‌های منطقه‌ای و خط قرمزهای طرف‌های درگیر در منطقه مشخص شود. در این صورت احتمالاً نفت می‌تواند مسیر حرکتی خود را پیدا کند.

دلار آرام می‌گیرد؟

از آغاز طوفان‌الاقصی و تشدید تنش‌های منطقه‌ای، بازار ارز آرامش روزهای میانی 1402 را از دست داد و با عبور از کانال 50 هزارتومانی، با قدرت به سمت فتح قله 70 هزارتومانی رفت. با این حال، اسکناس آمریکایی موفق به ماندن در محدوده قیمتی 70 هزار تومان نشد و در پایان روز چهارشنبه، در محدوده 65 هزار و 850 تومان ایستاد. بازدهی هفتگی ارز آمریکایی، حدود 5 /1 درصد به ثبت رسید. این در حالی است که بازدهی دلار از ابتدای سال، حدود 84 /8 درصد بوده است. در برخی از روزها این بازدهی به 12 درصد هم رسیده است. به‌طور میانگین، این ارز جهان‌شمول، طی سال 1403 در محدوده 63 هزار و 700 تومان مورد معامله قرار گرفته است که با توجه به میانگین 1402، عدد قابل توجهی است. اگر بازدهی 84 /8درصدی دلار تا پایان 29 فروردین‌ماه، همان بازدهی اولین ماه از سال فرض شود، این میزان از بازدهی در فروردین 1403 از فروردین 1397 بی‌سابقه بوده است. در آن مقطع دلار بیش از 14 درصد بازدهی را تجربه کرده است. هرچند افسار دلار از دست سیاست‌گذار خارج شده است. اما می‌توان دلیل این نوسانات را به تنش‌هایی ربط داد که دولت متخاصم منطقه بر آن دامن زده است. به نظر می‌رسد در سال پایانی دولت سیزدهم، همه سعی و توان بانک مرکزی بر کنترل رشد نقدینگی و تورم باشد که بر قیمت دلار اثرگذار خواهد بود. هرچند در سال پرهیاهویی مانند امسال، این امر دشوار خواهد بود.

ریزش حباب سکه

سکه امامی نیز متاثر از قیمت دلار و اونس جهانی طلا روزهای سبزی را پشت سر می‌گذارد. به‌طوری که بازار سکه نیز بازدهی 37 /1درصدی را برای فعالان خود به همراه داشت. سکه امامی در این هفته خود را به بالای محدوده 45 میلیون تومان نیز رساند. اما به سرعت اصلاحات قیمتی را آغاز کرد. دلار سکه امامی نیز تا 79 هزار تومان پیشروی کرد. حباب سکه امامی در این مدت تا 22 درصد نیز افزایش یافت که عدد غیرمتعارفی بود. با اصلاح قیمتی سکه، حباب سکه امامی به 14 درصد رسید. نیم‌سکه نیز در هفته گذشته بازدهی نداشت. دلار نیم‌سکه حدود 92 هزار تومان است. ربع‌سکه نیز با وجود حباب غیرمتعارف هفته‌های گذشته، بازدهی نداشت ولی حباب ربع‌سکه به محدوده‌های جذابی رسیده است. این در حالی است که ربع‌سکه با دلار 112 هزارتومانی معامله می‌شود. از ابتدای سال و طی فروردین‌ماه، بازدهی سکه امامی، 14 درصد، بازدهی نیم‌سکه 11 درصد و بازدهی ربع‌سکه، 7 /9 درصد بوده است. این میزان از بازدهی در اولین ماه از سال، طی اولین ماه سالیان اخیر، بی‌سابقه بوده است. بازدهی صندوق‌های طلا نیز، از ابتدای سال، حدود 6 /17 درصد بوده است که صندوق عیار با بازدهی بیش از 20درصدی در صدر صندوق‌های طلا به لحاظ راندمان قیمتی قرار دارد.

سکه از بازدهی 5 /1درصدی دلار و بازدهی 1 /1درصدی اونس طلا در هفته‌ای که گذشت تبعیت کرد. اونس جهانی طلا، به دلیل افزایش تنش و درگیری در خاورمیانه، با تقاضای خوبی همراه شده است. این در حالی است که با افزایش احتمال عدم واکنش رژیم صهیونیستی به پاسخ ایران، احتمالاً هیجانات صعودی به زودی تخلیه خواهد شد. به‌طوری که دوباره اونس جهانی طلا، نتوانست بالای دو هزار و 400 دلار تثبیت شود. با این حال، به نظر می‌رسد این سناریو برای کوتاه‌مدت است. برخی از موسسات تحلیلی هدف قیمتی خود را برای اونس جهانی طلا افزایش داده‌اند. چرا که خرید فیزیکی در کشورهایی نظیر هند و چین، تقاضای بلندمدت طلا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. از سوی دیگر، ترس از رکود جهانی نیز بر رشد چشمگیر اونس طلا موثر واقع خواهد شد. با توجه به احتمال کمتر شدن درگیری در منطقه، دلار وارد فاز استراحت می‌شود و سکه و طلا نیز مدت کوتاهی اصلاح قیمتی را تجربه خواهند کرد.