رشد دسته‌جمعی بازارها

در جریان معاملات هفته منتهی به 3 اسفندماه بورس اوراق بهادار تهران رشد چشمگیری را شاهد بود. به‌طوری که نماگر اصلی بازار سهام کار خود را با عملکرد مثبت 6 /8درصدی در سطح یک میلیون و 656 هزار واحد به پایان رساند. بازدهی نماگر هم‌وزن بازار نیز طی هفته اخیر با افزایش 9 /5درصدی همراه شد که معاملات نماگر یادشده نهایتاً در محدوده 503 هزار و 202 واحد به کار خود پایان داد.

پس از تعطیلی روز شنبه، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در نخستین روز معاملاتی هفته گذشته با رشد 56 /0درصدی روبه‌رو شد و به سطح یک میلیون و ۵۳۳ هزارواحدی رسید که بیشترین تاثیر بر عملکرد شاخص را نمادهای «فولاد»، «فملی» و «فخوز» داشتند. علاوه بر این، گروه «فلزات اساسی» در روز مذکور وضعیت بهتری نسبت به بقیه صنایع داشتند. به نظر می‌رسد انتشار نامه‌ای از سوی فولاد مبارکه که در آن اعلام کرد به نرخ دلار ۲۸۵۰۰ پایبند نخواهد بود و به نرخ رقابتی ارز خود را خواهد فروخت موجب تغییر جریان پول در بازار سهام شد. براین اساس، گروه فلزات اساسی با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد. شاخص هم‌وزن نیز با رشد 41 /0درصدی روبه‌رو شد که تفاوت رشد شاخص هم‌وزن با شاخص کل نشانگر تمایل بیشتر خریداران به سهام بزرگ‌تر در بازار روز یادشده است. در نخستین روز معاملاتی هفته بورس تهران 253 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد و به روایتی حقوقی‌ها جایگزین حقیقی‌های بازار شدند. ارزش معاملات خرد در بورس تهران نیز در روز مذکور دو هزار و 350 میلیارد تومان گزارش شد که با رسیدن به سطح پنج روز اخیر کمی بهبود یافته است.

با اتمام دومین ماه از زمستان، نماگر اصلی بازار، طی یک ماه مذکور، بازدهی منفی 22 /9درصدی را به‌ثبت رسانده است. این میزان، از دی‌ماه سال ۹۹ بی‌سابقه بوده است. البته، رشد ۱۱ماهه شاخص کل بورس تهران 15 /12درصد مثبت بوده است. همچنین میزان خروج پول حقیقی از بازار سهام، ۹ هزار و ۱۱۹ میلیارد تومان بوده که این میزان از خروج پول نیز رکورد ۲۵ماهه را شکسته و از دی‌ماه ۹۹ بی‌سابقه بوده است. بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی در کشور، سطح نااطمینانی‌ها را به‌شدت افزایش داده و با وجود انتظارات تورمی و افزایش نرخ دلار همچنان بازارهای موازی در کانون توجهات است. براین اساس، بورس تهران پس از ثبت بازدهی مثبت در سه ماه متوالی قبل، بهمن‌ماه را با روند نزولی شدیدی آغاز کرد؛ به‌طوری که نماگر اصلی بازار در بهمن‌ماه با افت منفی 22 /9درصدی همراه شد. طی ماه مورد اشاره، علاوه‌بر ریسک بالایی که بودجه 1402 و شرایط سیاسی اقتصادی کشور بر بازار سهام تحمیل کرده بود، دخالت‌های شورای رقابت نیز در تشدید روند نزولی بورس پس از فتح سقف یک‌میلیون و 600 هزار واحد در اواخر دی‌ماه، تاثیر بسزایی داشت.

شاخص کل بورس تهران در نخستین روز از اسفند با ۶۰ هزار و ۸۹۷ واحد افزایش توانست خود را تا ارتفاع یک‌میلیون و ۵۹۴ هزارواحدی بالا بکشد. شاخص هم‌وزن نیز پابه‌پای نماگر اصلی بازار، با بیش از ۱۶ هزار واحد افزایش، در سطح ۴۹۳ هزارواحدی قرار گرفت. همچنین فرابورس نیز با افزایش بیش از سه‌درصدی در نماگر اصلی خود روبه‌رو شد و شاخص‌کل فرابورس با رشد 15 /3درصدی همراه بود. محدوده زمانی رکوردشکنی در فرابورس اما عقب‌تر رفت و نماگر اصلی این بازار بیشترین رشد روزانه خود را از 5 شهریور سال 99 به بعد تجربه کرد تا شاخص مذکور بعد از 29 ماه شاهد رکوردشکنی در ثبت بازدهی مثبت روزانه باشد.

این در حالی است که برخلاف روزهای گذشته، در دومین روز معاملاتی هفته گذشته 856 میلیارد تومان از سوی سهامداران حقوقی از بازار سهام خارج شد. 28 دی امسال، آخرین روزی بود که بازار سهام با اقبال حقیقی‌ها و ورود پول حقیقی مواجه‌ شده بود. این مقدار ورود پول حقیقی به بازار سهام، آخرین‌بار در 25 بهمن سال 99 ثبت‌ شده بود. ارزش معاملات در بورس دوشنبه هفته اخیر این متغیر موفق به‌ثبت رقم چهار هزار و 394 میلیارد تومان شد که بیشترین میزان این متغیر از 9بهمن امسال به بعد بوده است. سرانه خرید اشخاص حقیقی نیز در روز مذکور با رشد چشمگیر روبه‌رو بوده و به 9 /39 میلیون تومان رسیده و سرانه فروش آنها 3 /26 میلیون تومان بوده است.

بورس تهران در ادامه حرکت صعودی خود، در سومین روز معاملاتی هفته گذشته برای دومین روز متوالی شاهد رشد چهاردرصدی بود و دماسنج اصلی بازار سهام، با قدرت‌نمایی خریداران وارد کانال یک‌میلیون و ۶۰۰ هزارواحدی شد که به این ترتیب محدوده مهم روانی را مجدداً فتح کرد. دلایل متفاوتی در باب چرایی این سطح از جهش نماگرهای بورس تهران مطرح است؛ راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار می‌تواند به عنوان نیروی جاذبه بورس تهران در شرایط فعلی در نظر گرفته شود. آنچه پیداست، پس از اینکه سیاستگذار با شکست سیاست تثبیت نرخ ارز مواجه شد، رو به سمت مرکز مبادله ارز آورد. از سوی دیگر، احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز در آخرین اظهارات خود عنوان کرده است که بسته جدیدی در ستاد هماهنگی ستاد اقتصادی دولت نهایی شده و در روزهای آینده ابلاغ می‌شود که به سودآوری شرکت‌های بورسی کمک می‌کند. آنچه از جریان خرید و فروش سهام به روایت آمار درمی‌یابیم نشان از این مهم دارد که اکنون بخش قابل ‌توجهی از معامله‌گران حقیقی وارد بازار سهام شده‌اند، به‌نحوی ‌که در دو روز اخیر هزار و ۳۶۶ میلیارد تومان نقدینگی از سوی سرمایه‌گذاران خرد وارد بورس تهران شد. ارزش معاملات خرد نیز در بازه مذکور معاملاتی از تخصیص رقمی بالغ بر ۱۱ هزار و ۲۵۶ میلیاردتومان به خود حکایت دارد. به عبارتی در طول سال ۱۴۰۱ تاکنون ثبت رکوردهای این‌چنینی در بخش مولد بی‌سابقه بوده است.

نماگر هم‌وزن نیز در این روز با رشد 82 /2درصدی، مجدداً کانال 500هزارواحدی را پس‌ گرفت. رشد بیشتر شاخص کل از نماگر هم‌وزن موید این نکته است که شدت تقاضا در نمادهای شاخص‌ساز بیشتر بوده است. ضمن اینکه سهامداران خرد 510 میلیارد تومان دیگر وارد بازار کردند تا برای دومین روز معاملاتی متوالی، خالص تغییر مالکیت از پورتفوی حقوقی‌ها به سبد حقیقی‌ها مثبت باشد. ارزش معاملات خرد سهام نیز با رشد چشمگیر نسبت به‌روز معاملاتی قبل، با ثبت رقم شش هزار و ۶۸۲ میلیارد تومان، شاهد رکوردشکنی بود. نهایتاً در جریان دادوستدهای آخرین روز از هفته نیز نماگر اصلی بورس با افت اندک 17 /0درصدی همراه شد. در این میان شاخص هم‌وزن عملکرد ضعیف‌تری داشت، به نحوی که در روز یادشده با افت بیش از سه هزار و 871 واحد بازدهی معادل منفی 76 /0 درصد را برای سهامداران محقق کرد.

سقف‌شکنی دلار و سکه

در جریان معاملات هفته اخیر، بازدهی دلار در بازار غیررسمی تا لحظه نگارش این گزارش (ساعت 16 روز چهارشنبه 3 اسفندماه 1401) حدود 32 /6 درصد افزایش به ثبت رساند و کار خود را در محدوده قیمتی 50 هزار و 580 تومان خاتمه داد. سکه طلا نیز طی معاملات هفته اخیر همانند تغییرات نرخ دلار در بازار عملکردی مثبت داشت. به‌طوری که هر قطعه سکه امامی با قرار گرفتن در مدار صعودی مجدداً با تاثیرپذیری از قیمت دلار آزاد در قیمت 29 میلیون و 606 هزار تومان مورد معامله قرار گرفت. بر این اساس تا لحظه نگارش این گزارش عملکرد هفتگی مثبت معادل 28 /7 درصد را به ثبت رساند. قیمت دلار در روز یکشنبه با رسیدن به 49 هزار تومان، سقف تاریخی خود را جابه‌جا کرد. این رشد قیمتی در حالی رقم خورد که در روزهای نخست هفته محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی از کنترل قیمت دلار در بازار سخن گفته بود. با این حال به نظر می‌رسد بازار ارز در حال نشان دادن انتظارات تورمی است. در سوی دیگر بازار ارز، شاهد رکوردشکنی دیگری نیز هستیم. نرخ این ارز در صرافی‌های ملی نیز در این ماه رشد محسوس درصدی داشت و به ۴۵ هزار و 207 تومان رسید که نشان از افزایش 7 /14درصدی اسکناس مذکور در مقایسه با دی‌ماه دارد.

این در حالی است که نرخ ارز از پنجشنبه گذشته (27 بهمن‌ماه 1401) که با مرز ۴۵ هزار تومان درگیر بود و حول‌وحوش این مرز نوسان می‌کرد، این بار با سرعت بیشتری در حال عبور از کانال‌های قیمتی جدید است. به‌طوری که دلار تنها در یک روز حدود 1 /3 درصد افزایش قیمت داشت و با وارد شدن به کانال 49 هزار تومان رکورد جدیدی ثبت کرد. پس از نوسانات شدید دلار و عبور آن از مرز 50 هزارتومانی بانک مرکزی اعلام کرد که از امروز مرکز مبادله طلا و ارز ایران به‌طور رسمی از روز سه‌شنبه راه‌اندازی کرد. همزمان با آن، فروش ارز با کارت ملی متوقف شد. چرا که از این پس دیگر بانک مرکزی، ارز برای فروش با کارت ملی در اختیار صرافی‌ها قرار نمی‌دهد و صرافی‌ها تنها می‌توانند از منابع داخلی خودشان در همان سرفصل ارز از مردم بخرند و به مردم بفروشند.

پس از آنکه بانک مرکزی سقف فروش ارز را در تاریخ 2 بهمن 1401 از دو هزار دلار به پنج هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزها افزایش داد؛ حال این‌بار از حذف کامل این نوع ارز خبر داده است. این در حالی است که سیاست‌های جدید بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز تنها یک ماه دوام می‌آورد و توان کنترل بازار از دست آنها خارج شده است. تا پیش از این، برای ثبت‌نام دلار دولتی دو روش قانونی وجود داشت: خرید دلار با سهمیه کارت ملی و با سهمیه ارز مسافرتی. که قیمت فروش ارز در هر دو روش فوق ارزان‌تر از بازار آزاد بود و هر فرد در سال تنها از یکی از دو روش فوق می‌توانست ارز بخرد.

اما هم‌اکنون گفته می‌شود که طبق تصمیم جدید بانک مرکزی؛ برای مسافرت‌های زمینی ۳۰۰ یورو و مسافرت‌های هوایی ۵۰۰ یورو یا معادل آن به سایر ارزها اختصاص داده شده است. که ارز مسافرتی در پشت گیت فرودگاه‌ها به مسافران تحویل داده خواهد شد. در حالی که تا پیش از این، انتخاب آنکه دلار مسافرتی بتوان انتخاب کرد یا از سهمیه کارت ملی استفاده کرد، با فرد بود.

با این حال، روند ارز عوامل بنیادینی دارد که به نظر می‌رسد تا تغییر نکند، هیچ سیاستی جواب نخواهد داد. هر چند برخی از نوسانات کوتاه‌مدت را می‌توان با تاکتیک‌های مختلفی کنترل کرد اما در ایران به دلایل مختلف، بسیاری از راهکارها حتی در کوتاه‌مدت نیز جواب نداده است. به‌طور کلی یکی از اشکالات وارده بر سازوکار کنونی را می‌توان «به رسمیت نشناختن بازار آزاد ارز» برشمرد. در چنین شرایطی به‌رغم اینکه ارز در سطوح بالای قیمتی مورد معامله قرار می‌گیرد، سیاستگذار با اصرار و با اعتنا به سلیقه شخصی، نرخی دلخواه را به عنوان نرخ رسمی برمی‌شمارد و توجهی به نرخ‌هایی که بر مبنای آن ارزها معامله می‌شوند، ندارد. علاوه بر این، جدی‌ترین اشتباه سیاستگذار، دنبال کردن بازار برای کنترل قیمت‌هاست.

نفت در انتظار

قیمت نفت در آستانه اظهارات مقام‌های فدرال‌رزرو آمریکا تغییر نکرد. بر این اساس، قیمت نفت در معاملات روز چهارشنبه هفته گذشته در حالی تغییر چندانی نداشته است که سرمایه‌گذاران منتظر اظهارات مقام‌های ارشد فدرال‌رزرو آمریکا هستند. علاوه بر این، آمارهای جدید تورم در آمریکا احتمال افزایش بیشتر نرخ بهره را بالاتر برده و نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضای جهانی سوخت را تشدید کرده است. از این‌رو، قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال به سطح 82 دلاری رسید و هر بشکه نفت سبک آمریکا نیز زیر 76 دلار معامله شد. در حالی که قیمت نفت برنت روز قبلی 2 /1 درصد کاهش یافته بود. در این میان به نظر می‌رسد با انتشار متن مذاکرات نشست اخیر فدرال‌رزرو آمریکا، سرمایه‌گذاران بین‌المللی ارزیابی بهتری از وضعیت نرخ بهره و سیاست‌های پولی ایالات متحده خواهند داشت. چرا که آمارهای جدید منتشرشده نشانگر افزایش بیشتر از انتظار اشتغال و قیمت مصرف‌کننده در آمریکا بوده است. سایر آمارهای اقتصادی نیز نشانگر برخی چالش‌ها و مشکلات مهم در آمریکاست، از جمله اینکه فروش مسکن در ماه ژانویه به پایین‌ترین سطح خود از اکتبر ۲۰۱۰ رسیده و برای دوازدهمین ماه متوالی با افت همراه شده است. بررسی کارشناسان این حوزه حاکی از آن است که قیمت نفت بار دیگر زیر فشار قرار گرفته است زیرا آمارهای اقتصادی ضعیف نگرانی‌ها درباره تقاضای انرژی در اقتصادهای توسعه‌یافته را تشدید کرده است. چرا که افزایش بیشتر نرخ بهره موجب افت تقاضای نفت خواهد شد. از سوی دیگر افزایش نرخ بهره ارزش دلار آمریکا را تقویت کرده و این عامل نیز به ضرر قیمت نفت خواهد بود. با این حال امیدواری‌ها نسبت به رشد تقاضای چین و محدودیت عرضه موجب شده تا قیمت‌ها تقویت شود. این در حالی است که تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند تقاضای نفت چین امسال رکورد خواهد زد.