واگرایی بورس و دلار
دماسنج تالار شیشه‌ای سه درصد عقب نشست؛ دلار بازگشت
اولین هفته آبان‌ماه در حالی سپری شد که شاهد افت حدود سه‌درصدی میانگین وزنی قیمت‌ها در بازار سهام بودیم. افتی که در کنار کاهش محسوس ارزش دادوستدها سیگنالی منفی به سرمایه‌گذاران داد. در دیگر بازارها اما دلار با ثبت رشد هفتگی 2 /1درصدی بار دیگر در آستانه ورود به کانال 28 هزار تومان قرار گرفت تا بیش از گذشته روند نزولی قیمت‌ها در بازار سهام را زیر سوال ببرد. در بازار کریپتوها با وجود کاهش ارزش کل اما برخی رمزارزها با جهش جدی قیمت همراه شدند.
بی‌جان در مسیر افت
روزهای کم‌رمق تالار شیشه‌ای ادامه دارد. اولین هفته آبان‌ماه در حالی پایان یافت که شاخص کل سهام با افت حدود سه‌درصدی مواجه شد و مجدداً ابرکانال 4 /1 میلیون واحد را از دست داد. این سومین بار در دو ماه اخیر است که دماسنج تالار شیشه‌ای نمی‌تواند در این محدوده پایدار بماند و با افت‌وخیزهای متوالی ناچار به عقب‌نشینی به یک کانال پایین‌تر می‌شود. اما آنچه این روزها فعالان و کارشناسان بورسی را نگران کرده نه ادامه کاهش قیمت‌ها بلکه فضای رکودی حاکم بر بازار است. ارزش معاملات خرد سهام در تمامی روزهای کاری این هفته کمتر از سه هزار میلیارد تومان بود؛ سطحی که در اواخر خردادماه تجربه می‌شد. هرچند ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران طی ماه‌های بعد از آغاز سقوط تاریخی سهام بعضاً به زیر هزار میلیارد تومان رفته بود اما ارزش فعلی معاملات در قیاس با روزهای اوج همین دوره نیز افت حدود 80درصدی را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد سهامداران از معامله دست کشیده‌اند و شاید دلیلشان برای این کار مشخص شدن برخی ابهامات پیش روی بازار است. به هر حال بورس تهران این روزها به کمایی فرو رفته که امکان پیش‌بینی را از تحلیلگران خود سلب کرده است. باید دید در هفته آینده آیا این کلاف سردرگم اقتصادی و سیاسی با تغییر یا اخبار جدیدی مواجه می‌شود یا خیر؟ این مهم است که می‌تواند تغییری در روند فعلی بازار سهام و رفتار سرمایه‌گذاران آن حاصل کند.
ناامیدی بورسی‌ها از کدال
با پایان مهرماه ترافیک گزارش‌های شش ماه روی سامانه کدال نیز سبک‌تر شد. گزارش‌هایی که مدت‌ها بود فعالان بازار در انتظار انتشار آن بودند تا بتوانند تصویر روشن‌تری از عملکرد تولید و فروش بنگاه‌های بورسی در فصل پرحاشیه و پرخبر تابستان دریافت کنند. با انتشار این گزارش‌ها اما آب سردی بر سر معامله‌گران ریخته شد. نه به جهت کاهش سود شرکت‌ها بلکه کیفیت پایین سودهای ساخته‌شده ناشران بورسی در فصل تابستان بود که سهامداران را ناامید کرد. البته شرکت‌های کالامحور به ویژه فلزی‌ها در این فصل خوش درخشیدند و موفق شدند با عبور از بحران بی‌برقی تابستان، فراتر از انتظار ظاهر شوند. به‌طوری که فولاد در شش ماه سود ۱۲۱۰ریالی اعلام کرده که 232 درصد نسبت به مدت مشابه افزایش داشته است. همچنین عملی که با افزایش قیمت جهانی مس اوضاع مناسبی دارد در شش ماه ۱۲۴۰ ریال سود ساخته که ۱۵۸ درصد نسبت به شش ماه سال قبل افزایش داشته است. در سایر نمادهای این گروه نیز «فوکا» با افزایش ۸۹درصدی سود ۶۸۵ریالی، «فخاس» با افزایش ۷۹درصدی سود ۱۴۹۲ریالی، «ارفع» که افزایش سرمایه ۳۳درصدی داشته با افزایش ۵۱درصدی سود ۱۱۱۷ریالی، «فخوز» با افزایش ۸۵درصدی سود ۱۳۴۴ریالی و «هرمز» با افزایش ۱۰۸درصدی نسبت به شش ماه اول سال گذشته سود ۱۷۵۹ریالی را به ثبت رسانده‌اند که نشان‌دهنده گزارش عملکرد مطلوب در این صنعت است. پتروپالایشی‌ها و معدنی‌ها نیز کمابیش مطابق انتظارات فعالان بازار گزارش‌دهی کردند. در این خصوص «شصفها» با سود 4938 ریال در شش ماه 100درصد افزایش را نشان داد. «شبصیر» با سود ۹۲۶۲ریالی 335 درصد افزایش، «شغدیر» با سود ۶۷۸۶ریالی ۲۰۶درصد افزایش، «جم» که افزایش سرمایه ۳۰درصدی داشته با سود ۲۶۹۴ریالی ۱۰۲ درصد افزایش، «شگویا» با سود ۸۰۹ریالی ۱۵۹ درصد، «زاگرس» با سود ۱۸ هزار و ۴۲۲ریالی افزایش ۷۰درصد، «شبندر» با سود ۹۷۵۲ریالی ۱۲۲ درصد و «بوعلی» با شناسایی سود ۵۴۸۵ریالی در شش ماه ۱۵۴ درصد افزایش سود داشته‌اند. سایر نمادهای صنعت نفت نیز با افزایش سود همراه بودند. البته در برخی نمادها مانند «شپنا» و «شفن» گزارش‌ها کمتر از انتظار اهالی بازار بود. در نمادهای وابسته به نفت نیز قیمت نمادها نسبت به سایر بازار در شش ماه رشد داشته و این گزارش‌ها می‌تواند دلیل رشد قیمت را توجیه کند. در عمده شرکت‌های بورسی اما سود کسب‌شده توسط شرکت‌ها عمدتاً سودی تورمی و نه به دلیل افزایش تولید یا فروش شرکت‌ها بود. به عبارتی افزایش نرخ دلار، رشد بهای جهانی نفت و فلزات یا تورم محصولات و خدمات داخلی سبب شده بود تا بنگاه‌های بورسی با افزایش ارزش فروش محصولات خود همراه شوند. این سود بی‌کیفیت واکنش سرد بورس‌بازان را نیز به دنبال داشت.
شکل حمایت از بورس
حمایت از بورس واژه‌ای ناآشنا نیست و هر بار که روندی نزولی بر این بازار حاکم می‌شود، شاهد ترند شدن این درخواست از سوی فعالان بورسی هستیم. این روزها بار دیگر شاهد افزایش درخواست از سوی بورس‌بازان و حتی برخی از مدیران بورسی برای حمایت از بازار برای بازگشت آن به مسیر صعودی هستیم. اما حمایت از بورس چگونه باشد؟ این سوالی است که هر کس ممکن است برای آن جوابی متفاوت داشته باشد. اما نوع رایج حمایت از بورس که البته طی سال‌های اخیر بارها آزموده شده است، تزریق پول، اجبار سهامداران عمده به خریدوفروش سهام در هر سطح قیمتی و البته درخواست برای کاهش نرخ سود بانکی برای افزایش جذابیت بازار سهام است. روشی که درس خود را پس داده و به نظر می‌رسد نمی‌تواند راهکاری پایدار و اصولی برای درمان بازار و تغییر مسیر آن باشد و حتی برخی معتقدند تنها به اتلاف منابع و خروج از ریل صحیح سیاستگذاری منجر شده و همانند اتفاقی که در سال گذشته رخ داد، با ابرنوسان‌های متوالی می‌تواند به توموری بدخیم تبدیل شود و حتی دیگر بازارها را نیز با طوفان ناملایمات مواجه کند. در این میان خبرگان بازار حمایت را به شکلی دیگر معنا می‌کنند. آنها معتقدند سیاستگذار نه با پول‌پاشی و نه دستکاری متغیرهای اثرگذار نمی‌تواند سرمایه‌گذاران یک بازار را مورد حمایت خود قرار دهد، بلکه اصلاح برخی سیاست‌ها همچون قوانین محدودکننده معاملات سهم، رفع قیمت‌گذاری دستوری، تنوع‌بخشی به جعبه‌ابزار بورس و امثال آن است که می‌تواند واژه حمایت از بازار سهام را معنا کند.
انتظار برای دلار 28 هزارتومانی؟
دلار هفته گذشته را با رشد بیش از یک‌درصدی به پایان رساند و پس از 11 روز مجدداً از میانه کانال 27 هزار تومان عبور کرد. در نخستین روز آبان ماه، دلار به بالای سطح حساس ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی رفت. روز شنبه، اسکناس آمریکایی ۱۳۰ تومان افزایش را به ثبت رساند و در محدوده ۲۷ هزار و ۵۳۰ تومان قرار گرفت. عبور دلار از سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی از این جهت برای بازار اهمیت داشت که آخرین بار در اواسط مهرماه، این ارز قیمت بالاتری را به ثبت رسانده بود. با عبور اسکناس آمریکایی به بالای سطح مقاومتی دوهفته‌ای، انتظارات افزایشی در بازار تقویت شد. برخی از تحلیلگران فنی باور دارند در صورتی که دلار بالای سطح یادشده باقی بماند، به راحتی می‌تواند تا محدوده ۲۷ هزار و ۷۰۰ تومان پیشروی کند؛ پیش‌بینی‌ای که البته در پایان هفته محقق شد. تکنیکالیست‌ها می‌گویند مقاومت بلندمدت‌تر بازار ارز محدوده ۲۸ هزار و ۳۰۰تومانی است که بازار در سال جاری تنها یک بار به آن رسیده است. به نظر می‌رسد دلیل اصلی رشد دلار در دو روز آخر هفته ماقبل، تغییر نوع نگاه شماری از معامله‌گران نسبت به آینده برجام بود. در حالی که در بیشتر زمان‌های مهرماه، بازار نسبت به شروع مذاکرات هسته‌ای خوش‌بین بود و حدس می‌زد که حداقل توافق موقتی در پاییز به ثبت برسد، اخبار هفته گذشته، کمی جهت انتظارات را تغییر داده است. به گفته برخی فعالان، چند بار از سوی رسانه‌های غربی عنوان شده بود که مذاکرات هسته‌ای تا انتهای اکتبر آغاز خواهد شد، ولی در حالی که تنها حدود پنج روز به انتهای این ماه باقی مانده است، خبری از شروع مذاکرات نیست. در کنار این، سطح تنش‌ها تا حدی بالا رفته است و برخی از رسانه‌ها تخمین زده‌اند که ممکن است مذاکرات هسته‌ای به زودی آغاز نشود.
روز دوشنبه، معامله‌گران دلار و سکه رفتار متفاوتی داشتند. در حالی که بازیگران دلار تمایل زیادی برای خرید نشان دادند، سکه‌بازان رفتار محتاطانه در پیش گرفتند تا معاملات فلز گرانبهای داخلی در دامنه قیمتی محدودی صورت بگیرد. در تحلیل این اتفاق، نظرات مختلفی در بازار وجود داشت که سه دسته از آنها، بیشتر به گوش می‌رسید. دسته‌ای از تحلیلگران باور داشتند که سکه‌بازان نسبت به روند افزایشی دلار اطمینان ندارند و به همین دلیل، سعی می‌کنند با احتیاط بیشتری، این افزایش را در معاملات خود لحاظ کنند. دسته دوم تحلیلگران باور دارند که رشد محدود سکه در مقایسه با اسکناس آمریکایی ارتباطی به هراس از نزول یکباره دلار ندارد. از نگاه این دسته از تحلیلگران، حباب قیمتی برای سکه وجود دارد که باعث می‌شود فلز گرانبهای داخلی به صورت بنیادی، ظرفیت رشد بیشتری نداشته باشد. دسته سوم تحلیلگران باور دارند که قیمت سکه به مرز مقاومتی حساسی رسیده و همین موضوع موجب شده است که سکه‌بازان در خرید احتیاط کنند. در چهارمین روز هفته، دلار نتوانست حرکت در جهت صعودی را ادامه دهد. اسکناس آمریکایی که از انتهای هفته گذشته در مسیر صعودی قرار گرفته بود و حتی در روز دوشنبه توانست به محدوده ۲۷ هزار و ۶۰۰تومانی سرک بکشد، در روز سه‌شنبه با فشار فروش معامله‌گران مواجه شد. نتیجه این اتفاق در روز سه‌شنبه افت ۱۱۰تومانی اسکناس آمریکایی و قرار گرفتن در محدوده ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی بود. در مقاطعی از روز حتی دلار تا محدوده ۲۷ هزار و ۴۰۰ تومان پایین رفت. برخی فعالان اعتقاد داشتند که افت قیمت دلار طبیعی و به دلیل اصلاح قیمتی بود. از نگاه آنها پس از چند روز رشد متوالی، معامله‌گران از خریدهای پیشین سودگیری کردند. این در حالی بود که دسته دیگری از فعالان معتقد بودند که بازارساز با عرضه ارز زمینه‌ساز افت قیمت دلار شد. در سال جاری، بازار بیش از هر عاملی نسبت به مذاکرات هسته‌ای حساس بوده است و به نظر می‌رسد همچنان نقش متغیر یادشده پررنگ است.
خودرو همچنان در منگنه
در حالی هنوز پافشاری برای حذف قیمت‌گذاری دستوری در صنایع مختلف به ویژه خودرو از سوی کارشناسان اقتصادی و برخی از سیاستگذاران ادامه دارد که اقدام عملی برای رفع این منگنه انجام نشده است. با این حال شنیده‌ها حکایت از آن دارد که شورای رقابت بار دیگر در آستانه حذف از پروسه قیمت‌گذاری خودرو قرار دارد. این شورا یکبار نیز در سال ۹۷ از سوی شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه از تعیین قیمت خودرو کنار گذاشته شد. حالا نیز سیاستگذار به دنبال حذف این شورا از قیمت‌گذاری خودرو است تا نهاد مورد نظر خود را جایگزین کند. برخی منابع موثق نیز با اشاره به طرح حذف شورای رقابت از تعیین قیمت خودرو تاکید دارند که دولت در کنار وعده افزایش تولید و کاهش قیمت به دنبال اختیارات لازم برای تعیین قیمت خودرو است. شورای رقابت که بهمن ۹۱ با تصمیم دولت به قیمت‌گذاری خودروهای داخلی ورود کرد، پیشتر نیز یکبار از این نهاد در این بخش سلب اختیار شد، اما پس از حدوداً ۱۹ ماه بازگشت و اختیار تعیین قیمت را به دست گرفت. حذف شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودرو در شهریور ۹۷، با تصمیم شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا اتفاق افتاد و حالا نیز ممکن است این شورا بار دیگر چنین تصمیمی را اتخاذ کند. خودروسازان شاید در سال‌های گذشته بیشترین آسیب را از قیمت‌گذاری دستوری پذیرفته‌اند. بررسی گزارش‌های فصلی صنعت خودرو نشان می‌دهد خودروسازان با وجود کاهش زیان در میان لیدرها اما همچنان اوضاع مناسبی در گزارش‌ها ترسیم نمی‌کند. مشکلات اساسی این صنعت تحریم‌ها، هزینه‌های بالای تولید و قیمت‌گذاری دستوری است. لیدر این گروه ایران خودرو در شش ماه زیان ۱۶۵ریالی داشته که البته نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۴۵درصدی زیان را نشان می‌دهد. همچنین سایپا در این مدت زیان ۱۴۹ریالی (به ازای هر سهم) را ثبت کرده که نسبت به زیان ۱۲۹ ریالی شش ماه اول سال قبل افزایش ۱5درصدی زیان داشته است. همچنین «خبهمن» که افزایش سرمایه سنگین ۱۲۴۶درصد داشته در شش ماه ۱۴ ریال زیان اعلام کرده که کاهش ۷۹درصدی داشته است. آمارهای ارائه‌شده در سایت کدال نشان می‌دهد که سه خودروساز بزرگ کشور در شش ماه نخست سال جاری زیان انباشته 60 هزار میلیاردتومانی را ثبت کردند که نسبت به شش‌ماهه سال گذشته که بیش از 39 هزار میلیارد تومان بوده، رکورد رشد 54درصدی را شکستند. زیان تولید در شش‌ماهه نخست امسال به دو هزار و 100 میلیارد تومان رسیده است. این به آن معناست که با در نظر گرفتن تولید 428 هزار و 260دستگاهی خودرو در شرکت‌های یادشده، خودروساز به ازای تولید هر محصول به‌طور میانگین چهار میلیون و 870 هزار تومان زیان می‌کند.
انعکاس بورسی رکود مسکن
بازار مسکن همچنان با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند. این شرایط سبب شده تا تقاضا برای اوراق تسهیلات مسکن نیز کاهش پیدا کند. آمارها نشان می‌دهد در هفته‌ای که گذشت «تسه»ها به طور میانگین افت قیمت حدود 5 /1درصدی را تجربه کرده‌اند. افزایش قیمت ملک در سال‌های اخیر و به موازات آن کاهش قدرت خرید مردم به دلیل رشد تورم سبب شده تا متقاضیان ملک از توان مالی لازم برای خرید برخوردار نباشند. در این میان افزایش بهای ساخت با رشد قیمت سیمان و آهن و البته دستمزد اثر اصلی را در تورم ملک داشته و سبب رکود در این بازار شده است.
هفته پرخبر کریپتوها
بازار ارزهای دیجیتال پس از صعود پرشتاب دو هفته گذشته این بار در مسیر نزول قرار گرفت به طوری که ارزش کل این بازار با افت 4 /6درصدی به 2475 میلیارد دلار نزول کرد. بیت‌کوین که به مرز 66 هزار دلار رسیده بود این هفته تا 58 هزار دلار نیز نزول کرد. افت قیمتی که تحلیلگران آن را به مسائل تکنیکال و اصلاح طبیعی بعد از رشد پرشتاب هفته گذشته ارتباط می‌دهند. در این بازار کاهشی اما کریپتوهایی همچون «سولانا» با رشد هفتگی حدود 9درصدی همراه شدند و «شیبا اینو» نیز روز چهارشنبه به اوج تاریخی خود رسید. جدیداً اخبار و شایعات جدیدی مبنی بر بازبینی طرح ممنوعیت استخراج و محدودیت معاملات ارزهای دیجیتال توسط دولت چین مطرح شد. بعد از ممنوعیت کامل فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال در چین، روند نزولی ماینینگ بیت‌کوین در این کشور شدت گرفت و هم‌اکنون به صفر رسیده است. سرکوب معاملات و استخراج ارزهای دیجیتال توسط چین که چند سالی است در دستور کار قرار گرفته است، در سال جاری یکی از عوامل سقوط شدید ارزهای دیجیتال شد. سقوطی که موجب شد بیت‌کوین از ۶۴ هزار دلار تا زیر ۳۰ هزار دلار افت کند. بعد از این اتفاق، مهاجرت استخراج‌کنندگان به مقاصد مختلف شدت گرفت. مهم‌ترین مقصد فعالان صنعت استخراج ارزهای دیجیتال آمریکا بود. همچنین اخبار تبدیل شدن بیت‌کوین به ارز رایج در السالوادور و صعود پرشتاب مجدد ارزش رمزارزها موجب شد دولت چین به فکر فرو رود.
در این حوزه همچنین گروه ویژه اقدام مالی (FATF) هفته گذشته اعلام کرد در حال بررسی زمینه‌های نظارت بر حوزه ارزهای دیجیتال است. رئیس این سازمان در همین راستا اعلام کرد که دستورالعمل‌های خود را در دو روز آینده برای فعالان این بازار اعلام خواهد کرد. همچنین این سازمان از در اختیار داشتن ابزاری برای شناسایی و کاهش خطرات ریسک معاملات ارزهای دیجیتال در آینده خبر داد. دامنه این بررسی‌ها شامل استیبل‌کوین‌ها، شبکه‌های همتا به همتا (P2P)، توکن‌های غیرمثلی (NFT) و حوزه امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) می‌شود. این اقدامات به دلیل رشد روزافزون محبوبیت و گسترش حوزه بلاک‌چین در حال بررسی است تا بتوانند نظارت مستمر و تعامل بین بخش‌های دولتی و خصوصی را در این زمینه اجرایی کنند. مارکوس پلیر، رئیس کارگروه اقدام مالی نیز در همین راستا اعلام کرد که دستورالعمل بازنگری‌شده خود را برای فعالان ارزهای دیجیتال اعلام خواهد کرد. این نهاد همچنین به دنبال شواهد و مدارکی است که بتوان با استناد به آنها درباره صحت اجرای قانون انتقال اطلاعات (Travel Rule) توسط کشورهای عضو این کارگروه، راستی‌آزمایی کرد. هدف این قانون که در سال ۱۹۹۶ تصویب شد، ثبت برخی اطلاعات از طرفین یک تراکنش با هدف مبارزه با پولشویی و تروریسم است. همچنین یکی از اظهارات پرحاشیه هفته گذشته در بازار کریپتوها سخنان جک دورسی یکی از بنیانگذاران توئیتر در خصوص در پیش بودن ابرتورم در ایالات متحده بود. موضوعی که به بحث و گفت‌وگو در خصوص پناهگاه پول‌های سرگردان تبدیل شد. برخی طلا را بازار هدف می‌دانستند و برخی دیگر از روانه شدن نقدینگی به بازار رمزارزها سخن می‌گفتند.
