مقیاس جولان ویروس

هفته‌هاست ویروس کرونا به سرعت پخش می‌شود، در جهان جولان می‌دهد و تلفات جانی و مالی بر جای می‌گذارد. به جز اقدامات جزئی انفعالی و تدافعی تقریباً کار موثری از دست کسی برنمی‌آید.

این اولین‌بار است که در عصر مدرن جهان با پدیده ترسناکی مواجه شده که از مقابله موثر با آن عاجز مانده و سر تسلیم فرود آورده است. میلیون‌ها آدم از ترس این موجود نامرئی به خانه‌های خود پناه برده‌اند و چشم به آینده‌ای دوخته‌اند که کسی از چند و چون یا حتی وجود یا نبود آن اطلاع ندارد. در کنار تلفات جانی، بازارهای مالی جهانی نیز از گزند این ویروس دهشتناک در امان نماندند. تقریباً تمامی بازارهای جهانی با سقوط‌هایی مواجه شده‌اند که بعضاً در کل طول تاریخ بی‌سابقه یا حداقل کم‌سابقه بوده‌اند. در این گزارش مقیاس جولان این ویروس در بازارهای جهانی از جمله طلا، ارز، سهام، نفت و ارزهای دیجیتال به تصویر کشیده شده است.

پناهگاه ناامن

اتفاقاتی که در سه ماه اخیر در اقتصاد دنیا افتاد برای هیچ‌کس قابل پیش‌بینی و حتی قابل تصور نبود. شاید اگر سه ماه پیش روند این روزهای اقتصاد جهان را برای ما ترسیم می‌کردند، ترسیم‌کننده را به سخره می‌گرفتیم و حقایق تلخ او را نادیده می‌گرفتیم. حتی اکنون که سقوط‌های مکرر در ابعاد مختلف مالی و غیرمالی را تجربه کرده‌ایم، هنوز هم بسیاری مقیاس خطر را درک نکرده‌اند. زمانی که ویروس در شرق می‌تاخت، غرب بی‌تفاوت بود و اکنون که ستون‌های به ظاهر استوار غرب به لرزه افتاده، پاسخ‌های بی‌سابقه اقتصادی و غیراقتصادی برای تعدیل معیشت جامعه ارائه شده است.

شاید اولین و بزرگ‌ترین سیاست کاهش نرخ بهره نزدیک به صفر از سوی فدرال‌رزرو بود که سیاست‌های مشابه در فضای پولی کشورهای دیگر به همراه داشت. سیاست‌های مالی و بسته‌های حمایتی نیز در جای‌جای دنیا اجرا شد. شاید مهم‌ترین نمود مالی ویروس کرونا را بتوان در بازار طلا یافت. طلا در طول تاریخ همواره به عنوان امن‌ترین پناهگاه سرمایه‌گذاران تلقی شده است. به‌طوری که در مقاطع بحرانی این فلز گرانبها اولین گزینه سرمایه‌گذاران بوده است.

شاخص اونس جهانی قبل از شیوع کرونا در کشورهای عمده جهان حدود ۱۶۷۰ دلار بود. اما با نفوذ ویروس کشنده به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی تنها در مدت کوتاهی حدود ۱۱ درصد از ارزش خود را از دست داد و به عدد ۱۴۸۰ دلار رسید. معمولاً سرمایه‌گذاران هنگامی که سرمایه خود را از یک بازار خارج می‌کنند، آن را در بازاری که بر مبنای تحلیلشان بهترین بازدهی را خواهد داشت، سرمایه‌گذاری می‌کنند.

به عبارت دیگر بین بازارها سوییچ می‌کنند. به عنوان مثال اگر در مقطعی بازارهای مالی مانند ارز و سهام با نااطمینانی مواجه شوند، سرمایه‌گذاران سرمایه‌های خود را از این بازارها خارج کرده و به بازار امن‌تری مانند طلا ورود می‌کنند اما در اوج ریزش بازارها در هفته‌های اخیر، مقاطعی تجربه شد که حتی بازار امن طلا هم با سقوط مواجه شد.

به این معنا که سرمایه‌گذاران سرمایه‌های خود را از بازارهای مالی خارج می‌کردند اما در بازار امن دیگری سرمایه‌گذاری نمی‌کردند و عمدتاً به سمت دارایی‌های با درجه نقدشوندگی بالا متمایل می‌شدند. این وضعیت تنها زمانی اتفاق می‌افتد که مساله فراتر از نااطمینانی در بازارهای مالی باشد و سودآوری مالی تنها معیار سرمایه‌گذاری نباشد. به عبارت دیگر در این مقاطع کوتاه، نااطمینانی به حدی بالاست که سرمایه‌گذاران در مورد اینکه آیا در آینده نزدیک زنده‌اند یا نه، به تحلیل می‌نشینند. چه‌بسا در چنین شرایطی حتی مقدار مصرف و تقاضای خود را بیش از معمول افزایش دهند. البته هرچه زمان گذشت، میزان هراس در بازارهای جهانی تعدیل شد و بازارها بخشی از سقوط ناگهانی خود را احیا کردند. طلا با احیای حدود صددرصدی به قیمت قبلی خود یعنی عدد ۱۶۶۴ رسید.

سهام و بیت‌کوین

اتفاقات ماه‌های گذشته تحلیل‌های گذشته بازار رمزارزها را با تجدیدنظر مواجه کرد. مدت‌ها بود بازار ارزهای دیجیتال به ویژه بازار بیت‌کوین در کنار بازار طلا به عنوان یک پناهگاه امن تلقی می‌شد. اما نااطمینانی‌های ماه‌های اخیر به حدی قیمت در این بازارها را با سقوط مواجه کرد که امروزه کمتر تحلیلگر حرفه‌ای بازار رمزارزها را به عنوان پناهگاه امن تلقی می‌کند. بیت‌کوین به عنوان معتبرترین ارز مجازی به دنبال بحران ویروس کرونا تنها ظرف چند روز بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داد و از نرخ ۹۲۰۰ دلار به ۴۳۰۰ دلار سقوط کرد. بین بازارهای مالی،

این بازار با بیشترین سقوط مواجه شد. البته در روزهای اخیر حدود ۶۷ درصد نسبت به کف قیمتی خود افزایش یافته و حدوداً به نرخ ۷۲۰۰ دلار رسیده است. بازارهای سهام در شرق و غرب دنیا نیز از گزند ویروس در امان نماندند و با سقوط‌های کم‌سابقه‌ای مواجه شدند.

شاخص S&P500 به صورت ناگهانی و بعد از سیاست‌های انفعالی فدرال‌رزرو و دولت آمریکا حدود ۳۴ درصد از ارزش خود را از دست داد. سایر بازارهای سهام در آسیای شرقی و اروپا نیز افت ناگهانی مشابهی را تجربه کردند. البته شاخص S&P500 در روزهای اخیر به ویژه بعد از گمانه‌زنی‌ها در خصوص نزدیک شدن شیوع ویروس به نقطه برگشت، حدود ۱۰ درصد از ارزش خود را احیا کرد.

شاخص دلار و نفت

نقت برنت در بازارهای جهانی سقوط‌های بی‌سابقه‌ای را به لحاظ بزرگی سقوط تجربه کرد. البته عمده کاهش ناگهانی قیمت نفت نه به دلیل شیوع ویروس کرونا بلکه به دلیل نزاع قیمتی بین تولیدکننده‌های بزرگ نفت بود.

این به اصطلاح طلای سیاه از نرخ حدود ۶۰ دلار به ازای هر بشکه به حدود ۲۳ دلار رسید و در روزهای اخیر به ۳۴ دلار برگشته است.

شاخص دلار در هفته‌های اخیر حدود 4 /4 درصد از ارزش خود را از دست داد. رفتار دلار در بازارهای جهانی در مقاطع بحرانی دوگانه است. از یک طرف دلار نسبت به ارزهای محلی به دلیل اعتبار بیشتر آن با افزایش تقاضا مواجه می‌شود و از طرف دیگر با توجه به ماهیت بحران و کاهش کلی سرمایه‌گذاری، با کاهش تقاضا مواجه می‌شود.