پول در بازار پول

مجید حیدری: آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد نقطه‌به‌نقطه مانده سپرده‌های بانکی در خردادماه سال جاری به 26 درصد رسیده است. به بیان دیگر، طی یک سال منتهی به خردادماه سال جاری به میزان 26 درصد به حجم مانده سپرده‌های بانکی افزوده شده است. اگر به آمارهای بانکی از ابتدای دهه 90 توجه کنید، دو رفتار مشخص قابل فهم است. طی 9 سال اخیر، در شرایطی که نوسانات نرخ ارز یا سایر بازارهای دارایی تشدید می‌شود، بخش قابل توجهی از منابع سپرده‌های بلندمدت بانک‌ها به منابع جاری تبدیل شده است. این موضوع باعث ناپایداری منابع بلندمدت بانک‌ها می‌شود. به بیان دیگر، سپرده‌گذاران در مواقع نوسانی و غیرنوسانی بازار پول دو رفتار مشخص دارند. در زمانی که عمدتاً نوسانات نرخ ارز و به‌تبع آن سایر بازارها افزایش می‌یابد، در نتیجه رشد منابع بلندمدت بانک‌ها کاهش می‌یابد و به سهم حساب‌های جاری افزوده می‌شود. بلافاصله پس از کسب سود در بازارهای دارایی، منابع دوباره به بانک‌ها بازمی‌گردد، تا از کسب سود 20درصدی یا بالاتر منفعت کسب کنند. برخی از کارشناسان معتقدند که تعطیلی حساب‌های بلندمدت بیشتر از یک سال در این موضوع اثرگذار است. زیرا ناپایداری منابع بلندمدت را به شدت افزایش داده است. از سوی دیگر، با توجه به اینکه برخی بانک‌ها بخشنامه‌های بانک مرکزی را رعایت نمی‌کنند و به حساب‌های کوتاه‌مدت و حتی روزشمار نرخ سود بالای 20 درصد اعطا می‌کنند، در نتیجه همیشه فرش قرمز برای بازگشت منابع به بازار پول پهن شده است و منابع مالی پس از چرخش در بازارهای دارایی نظیر ارز، مسکن و... دوباره به بازار پول باز می‌گردند.

این چرخش‌های ناگهانی علاوه بر تخریب بازارهای دارایی، باعث اثرات منفی در بازار پول می‌شوند، زیرا بانک‌ها به دلیل خشکی منابع سعی می‌کنند به اضافه برداشت و استقراض از بانک مرکزی روی آورند که در نتیجه این موضوع باعث افزایش پایه پولی می‌شود.

پرداخت سودهای بالا در شرایط کنونی تناسبی با فضای اقتصادی کشور ندارد، اما این نرخ‌ها طی حداقل شش سال اخیر دچار چسبندگی شده و تلاش‌ها برای کاهش آن از سوی سیاستگذار به در بسته خورده است. از سوی دیگر، اعطای نرخ سود بالای سپرده‌های بانکی، حجم نقدینگی را طی سال‌های اخیر در سطح بالای 20 درصد نگه داشته است. بخش قابل توجهی از نقدینگی از سپرده‌های مدت‌دار تشکیل می‌شوند که سالانه بیش از 20 درصد به آن افزوده می‌شود، در این شرایط آیا راهکاری برای توقف رشد نقدینگی وجود دارد. در حالی که اقتصادهای دنیا با رشدهای اقتصادی بالا، در رقابت برای کاهش نرخ بهره به سطح صفر یا منفی هستند، اقتصاد ایران با رشد اقتصادی منفی، نرخ سود 20 درصد اعطا می‌کند. روندی که یک آهنربا برای جذب منابع به سمت بازار پول است. با توجه به کاهش بازدهی سایر بازارها، آیا پول‌ها به بازار پول بازگشته‌اند؟