جابه‌جایی بزرگ

مجید حیدری: آمارها نشان می‌دهد که میزان نوسانات بازار ارز در هفته‌های اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است. شاید مهم‌ترین سوالی که در زمان نوسان ارزی پرسیده می‌شد، این بود که افزایش نرخ و نوسانات بازار تا کجا ادامه پیدا می‌کند؟ اما حال که بازار آرام شده است، سوال مهم این است که چرا بازار ارز آرام شده است، این در حالی است که تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه اقتصاد ایران ادامه دارد؟ کارشناسان موضوعات مختلفی را در تشریح این موضوع بیان کردند. عده‌ای معتقدند بازیگران بزرگ بازار از معاملات بازار ارز خارج شده‌اند و به سوی بازارهای امن‌تر مانند بازار سهام و مسکن رفته‌اند. این عده احتمال برخورد با معامله‌گران ارزی را عامل جابه‌جایی به سایر بازارها عنوان کرده‌اند. به گفته آنها، در یک‌سال گذشته با معامله‌گران ارز و سکه برخوردهای امنیتی صورت گرفته است، در نتیجه بازارهای دیگر برای سرمایه‌گذاری آنها مناسب‌ترند. عده دیگری از فعالان، کمبود نقدینگی در بازار را عامل کاهش نوسانات دلار دانسته‌اند. از نظر این عده، بیشتر معامله‌گران بزرگ در سال گذشته ارز مورد نیاز خود را تهیه کرده‌اند و در حال حاضر، تمایلی به فروش آن نیز ندارند؛ با این حال، نقدینگی دیگری در دست آنها باقی نمانده است که اقدام به خریدهای بیشتر کنند. در واقع برخلاف گروه دوم که اعتقاد دارند معامله‌گران بزرگ به سوی بازارهای دیگر کوچ کردند یا به دلایل امنیتی تمایلی ندارند در بازار مشارکت کنند، گروه دیگری معتقدند ریال زیادی برای معامله‌گران بزرگ باقی نمانده است که در معاملات بازار مداخله کنند. گروهی از فعالان نیز عدم حضور بازیگران بزرگ در بازار را ناشی از انتظارات آنها نسبت به آینده قیمت بازار عنوان کرده‌اند. این عده باور دارند، بازارساز در شرایط کنونی دست بالاتر را در بازار دارد و نهنگ‌ها تا زمانی‌که احساس نکنند از میزان عرضه کاسته شده است، تمایلی برای حضور مجدد در بازار نخواهند داشت. بنابراین به نظر می‌رسد که در هفته‌های اخیر خروج بازیگران بزرگ در آرامش بازار نقش مهمی را ایفا کرده است. به نظر می‌رسد که در حالی که بازیگران بزرگ ارزی از بازار خارج شده‌اند، بانک مرکزی به عنوان بزرگ‌ترین بازیگر بازار ابتکار عمل را در دست گرفته است. در این خصوص کارشناسان معتقدند میخکوب کردن نرخ و عدم شناورسازی فرصت را برای ورود دوباره نهنگ‌ها مهیا می‌کند. بر این اساس، بهترین سیاست، اجتناب جدی و کامل دولت و بانک مرکزی از تثبیت نرخ ارز و مدیریت نرخ در بازار است. به بیان دیگر، ثبات بازار و حذف زمینه‌های بروز شوک‌های ارزی در آینده کاملاً در گرو این مساله است. توصیه می‌شود بانک مرکزی از توان قاطع خود برای مداخله در بازار ارز، صرفاً در جهتی استفاده کند که مبادلات ارزی را تسهیل و نوسانات کوتاه‌مدت قیمت را مدیریت کند. بهترین شیوه آن است که به‌دنبال شناورسازی و تک‌نرخی کردن ارز، یک کانال قیمتی برای ارز تعریف و اعلام شود و مدیریت بازار توسط بانک مرکزی در این کانال صورت بگیرد. میانگین نرخ ارز در کانال مذکور باید متناسب با نرخ تورم مورد انتظار، تعدیل و هدایت شود.