ترکش تورم

سایه فتحی: در شرایطی که اقتصاد ایران گرفتار تورم بالا و بی‌ثباتی شده و هریک از بازارهای مالی بر اثر هجوم سیل نقدینگی نوبت به نوبت ملتهب می‌شوند در این بین بازار کالاهای مصرفی نیز در امان نمانده‌اند. هر روز خبرهای متعددی از جهش قیمتی کالاهای مختلف مصرفی، فرقی ندارد کم‌دوام باشند یا بادوام، شنیده می‌شود. یک روز بازار خودرو ملتهب می‌شود و روز دیگر یکی از بازارهای مواد غذایی یا بازار لوازم خانگی با جهش قیمتی مواجه می‌شوند و حتی برخی کالاها به یکباره نایاب می‌شوند. گرچه التهابات در بازارهای کالایی از سال گذشته شروع شد و گران شدن روزبه‌روز برخی کالاها به ویژه کالاهای مصرفی بادوام باعث شد تا به انگیزه خرید برای سرمایه‌گذاری روی این کالاها دامن زده شود اما در چند ماه اخیر سرعت رشد قیمت برخی کالاهای مصرفی به ویژه کالاهای مصرفی بادوام به نسبت سرعت رشد قیمت دارایی‌های مالی چون ارز و طلا باعث شده تا سفته‌بازی در بازارهای کالایی بیشتر از قبل شدت بگیرد و تقاضای سرمایه‌ای از تقاضای مصرفی سبقت گیرد. آنچه مشخص است؛ شرایط تورمی و داغ شدن پول باعث شده در حال حاضر مردم برای حفظ سرمایه‌شان هر دارایی یا کالایی را که قادر باشد ارزش پولشان را در برابر تورم حفظ کند گزینه مناسب برای سرمایه‌گذاری دانسته و به سمت آن هجوم ‌برند. اما آیا خرید کالای مصرفی با نگاه سرمایه‌ای با منطق علم اقتصاد همخوانی دارد؟ در تعاریف اقتصادی؛ کالاهای مصرفی به دو دسته کالاهای بادوام و کالاهای بی‌دوام تقسیم می‌شوند و تنها با هدف رفع احتیاجات روزمره خریداری می‌شوند و می‌توانند مانند مواد غذایی کم‌دوام یا خودرو و لوازم خانگی بادوام باشند اما کالاهای سرمایه‌ای کالاهایی هستند که نه برای رفع نیاز بلکه به منظور کسب سود برای تولید خریداری می‌شوند. علاوه بر این در اقتصاد دارایی‌هایی که قابل سرمایه‌گذاری هستند در طبقه دارایی (Asset Class) قرار می‌گیرند که شامل انواع دارایی‌های مالی چون اوراق بهادار هستند. اما شرایط تورمی حاکم بر اقتصاد ایران باعث شده نوعی بازتعریف جدید از طبقه دارایی که قابل سرمایه‌گذاری هستند، توسط مردم شکل بگیرد. بر این اساس شاهدیم به کالاهای مصرفی بادوام یا هر کالایی که قابلیت ذخیره کردن یا انبار کردن دارد به چشم دارایی و سرمایه نگاه می‌شود و مردم حتی حاضرند ساعت‌ها در صف باقی بمانند تا آن کالاها را خریداری کنند. به‌زعم کارشناسان اقتصادی این رفتار مردم، یک رفتار عقلایی در شرایط تورمی است چراکه آنها می‌خواهند از آب شدن ارزش پولشان در برابر تورم جلوگیری کنند و نباید به این رفتار مردم ایراد گرفت. آنچه بیشتر باعث بروز بی‌ثباتی اقتصاد و التهاب بازارها بوده از ناحیه سیاستگذاری‌های اقتصادی و اعمال سیاست‌های توزیع رانت چون دلار 4200تومانی، نشات گرفته است. برخی کارشناسان هم معتقدند چه بخواهیم، چه نخواهیم، تورم در نهایت راه خود را به کالاهای مصرفی باز خواهد کرد. اتفاقی که ممکن است با جهش تقاضای سرمایه‌ای در بازار کالایی باعث افزایش شدید قیمت‌ها شود و حتی زمینه قحطی کالاها را فراهم کند. در این چارچوب، تلاش برای به تعویق انداختن و افزایش طول مدت تخلیه تورم، تنها تابع هدف در مجموعه سیاست‌های در دسترس و امکان‌پذیر است که در شرایط فعلی دولت باید به دنبال به‌کارگیری آنها باشد.