بازار مالتی

نوشیدنی‌های مالتی و ماءالشعیر با خواص بسیار زیادی که دارند، مدت‌هاست جای خود را در سبد غذایی خانوار ایرانی باز کرده‌اند. اکنون میزان مصرف این محصولات نسبت به سال‌های 1390 و 1391 که سرانه مصرف سالانه آن برای هر نفر تقریباً عدد 5/3 لیتر را نشان می‌داد، افزایش یافته و به عدد 5/4 لیتر نزدیک شده است. اما انتظار می‌رود دولت و شرکت‌ها در این زمینه تمهیداتی در نظر بگیرند که این عدد آرام‌آرام به عدد سرانه مصرف 10 لیتر برای هر نفر در سال نزدیک شود چرا که امروزه حدود 600 تا 700 میلیون لیتر ماءالشعیر در سال تولید می‌شود که این میزان تولید بسیار کم است و شرکت‌های تولیدکننده برای تولید این میزان محصول، تنها یک‌سوم توان واقعی خود را به کار گرفته‌اند. در حالی که این شرکت‌ها، از توان و پتانسیل بیشتری برای تولید محصولات و حتی صادرات آنها به سایر کشورها برخوردار هستند. بنابراین اگر به سرانه مصرف 10 لیتر برای هر نفر برسیم، شرکت‌ها هم می‌توانند از حداکثر توان خود برای تولید محصولات استفاده کنند. اما با وجود این، این نوشیدنی‌ها تاکنون هم سهم خوبی در بازار، چه بازار داخلی و چه بازار خارجی را از آن خود کرده‌اند و مورد استقبال قرار گرفته‌اند.

45 شرکت فعال

در حال حاضر تقریباً 45 شرکت از شرکت‌های تولیدکننده نوشیدنی‌های ماءالشعیر و بر پایه مالت در انجمن صنفی تولیدکنندگان ماءالشعیر و مالت ایران فعال هستند. این انجمن در سال 1386 در سازمان‌های کارگری و کارفرمایی به ثبت رسیده و اکنون هم تعامل و ارتباط بسیار خوب و ایده‌آلی میان شرکت‌ها و اعضای آن وجود دارد به طوری که می‌توان گفت همواره جلسات به صورت هفتگی با هیات مدیره انجمن و به صورت ماهانه با اعضای آن برگزار می‌شود. این انجمن در زمینه مکاتبات، حضور در جلسات و هماهنگی‌های لازم با سازمان‌های دولتی، عمومی و خصوصی نقش بسزایی ایفا می‌کند و در مجموع باید بگوییم تعامل بسیار خوبی است که در میان اعضا و شرکت‌ها صورت گرفته است چرا که اگر تمام اعضای انجمن از اخبار و تصمیمات مربوط به صنایع اطلاع داشته باشند، موانع راه راحت‌تر برطرف می‌شوند.

طعم متفاوت ماءالشعیر

شرکت‌های تولیدکننده بسیاری هستند که نوشیدنی‌های ماءالشعیر و بر پایه مالت را تولید می‌کنند. این شرکت باید استانداردهای لازم را که سازمان ملی استاندارد کشور تعیین کرده، رعایت کنند. بنابراین همگی این شرکت‌ها باید به تبعیت از این سازمان به صورت هماهنگ فعالیت داشته باشند. در حال حاضر هم برای این شرکت‌ها دو نوع استاندارد تنظیم شده است؛ یک استاندارد برای نوشیدنی مالت ساده یا همان کلاسیک و دیگری برای نوشیدنی‌های طعم‌دار. اغلب شرکت‌های تولیدکننده هم از این فرمول‌ها تبعیت می‌کنند و محصولات‌شان را بر اساس این فرمول‌ها تولید و به بازار عرضه می‌کنند. اما در مبحث فرمولاسیون، هر شرکتی می‌تواند به دلخواه خود عمل کند. شرکت‌ها از طعم‌دهنده‌ها و اسانس‌هایی استفاده می‌کنند که آنها را از منابع مختلفی تامین می‌کنند، به همین دلیل هر شرکتی می‌تواند از هر منبعی که بخواهد، استفاده کند. در نتیجه ممکن است شرکتی بخواهد محصول نهایی‌اش متفاوت شود. بنابراین ممکن است طعم نهایی محصولات شرکت‌های مختلف با هم یکسان نباشد و این مساله به رقابتی بودن بازار کمک می‌کند.

صادرات ماءالشعیر ایرانی

با توجه به اینکه امروزه اغلب تولیدکنندگان معتبر کشور از ماشین‌آلات روز اروپا استفاده می‌کنند، می‌توان گفت در زمینه کیفیت تولید چیزی از نمونه‌های خارجی کم نداریم به این معنی که توانسته‌ایم با استفاده از تکنولوژی‌های روز تولیدات ماءالشعیر، تنوع سلیقه مصرف‌کننده‌ها را در نظر بگیریم و هیچ‌گونه مشکلی در بسته‌بندی‌ها و طعم این محصولات نداشته باشیم. حتی توانستیم در بازارهای خارجی نیز موفق عمل کنیم. در حال حاضر شاهدیم با تمام مشکلاتی که در بخش صادرات وجود دارد، اکثر شرکت‌های تولیدکننده بخشی از محصولات خود را به کشورهای همسایه، مانند عراق و افغانستان و به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌کنند و حتی با وجود دشواری‌ها در زمینه صادرات، باز هم بارگیری این محصولات به صورت روزانه انجام می‌شود. یکی از مشکلاتی که در زمینه صادرات این محصولات به چشم می‌خورد، تغییر یکباره سیاست‌ها و قانون‌های کشور است. برای مثال در بخش گمرک، یکسری قوانین وجود دارد که این قوانین مراحل انجام صادرات را برای صادرکنندگان دشوار می‌کند یا اینکه بارگیری محصولات به خصوص بارگیری مواد غذایی، با مشکلاتی از قبیل محدود بودن تاریخ مصرف، بسته‌بندی شیشه‌ای محصولات و... نیز مواجه است که باید مدیریت شوند و بیشتر به آنها بها داده شود.

البته این ‌روزها دولت هم با اجرای برخی سیاست‌های تشویقی برای صادرات محصولات در این زمینه کمک شایانی داشته است. مثلاً در زمینه تهاتر با کشورها، زمانی که می‌خواهیم از کشوری که به آن محصولات‌مان را می‌فروشیم، مواد اولیه وارد کنیم، بسیار کمک می‌کند.

چالش‌های صنعت ماءالشعیر و مالت

با توجه به تحریم‌های اقتصادی که در سال‌های نه‌چندان‌دور شاید همین دوسه سال گذشته، صنایع کشور را با مشکلاتی درگیر کرده بود، شرکت‌های تولیدکننده ماءالشعیر هم بی‌تاثیر نماندند و در این میان ضربه دیدند. با وجود این تحریم‌ها راه برای واردات مواد اولیه مورد نیاز این صنعت پرپیچ‌وخم شد. در این زمان بسیاری از واحدها و شرکت‌های تولیدکننده صنعت ماءالشعیر و مالت ایران در زمینه دریافت تسهیلات بانکی یا نرخ سود بالای آنها با مشکلاتی روبه‌رو شدند و... . اما اکنون انتظار می‌رود مشکلات کمرنگ‌تر از گذشته شوند و زمینه مناسب و مساعدتری برای تامین نقدینگی تولیدکنندگان صنعت ماءالشعیر و نوشیدنی‌های بر پایه مالت کشور فراهم باشد چرا که به نظر می‌رسد با توجه به بخشنامه بانک مرکزی به بانک‌ها، دریافت این تسهیلات برای واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک آسان‌تر شده است. به هر حال کمک به شرکت‌ها، کمک به اقتصاد کشور است از این‌رو این توقع وجود دارد که با راه‌اندازی واحدهای تحقیق و توسعه و به‌روزرسانی خطوط تولیدی، نوآوری‌ها و طرح‌های جدید، بسته‌بندی‌های به‌روز و... به صنایع تولیدی کشور کمک شود تا با ایجاد این فضای رقابتی در صنعت تولید ماءالشعیر و مالت کشور از شانس بیشتری هم برای موفقیت در بازارهای رقابتی برخوردار شویم.

ماءالشعیرها از خانواده نوشابه‌های گازدار نیستند

از مشکلاتی که در صنعت ماءالشعیر و نوشیدنی‌های بر پایه مالت وجود دارد، این است که در حال حاضر دخالت‌های سازمان غذا و دارو گریبان این صنعت را گرفته است و با وجودی که سازمان ملی استاندارد، استاندارد نوشیدنی‌های مالت با استاندارد نوشابه‌های گازدار را یکی نمی‌داند اما متاسفانه سازمان غذا و دارو، ماءالشعیر و نوشیدنی‌های بر پایه مالت را از خانواده نوشابه‌های گازدار قندی می‌بیند و این مساله یعنی این نوشیدنی‌ها مانند نوشابه‌های گازدار، مشمول عوارض می‌شوند. از این‌رو سازمان امور مالیاتی هم با سازمان غذا و دارو هم‌عقیده است و از ماءالشعیر و نوشیدنی‌های بر پایه مالت و نوشابه‌های گازدار به یک اندازه، به میزان 15 درصد عوارض بهداشت دریافت می‌کند در حالی که نوشیدنی‌هایی از خانواده ماءالشعیر بر پایه گیاه تولید می‌شوند و ماده اصلی آنها مالت و رازک است که سرشار از ویتامین‌های گروه B هستند و حتی میزان قند و شکر موجود در آنها بسیار کمتر از نوشابه‌های کم‌کالری است.

امروزه هم در حالی‌که می‌بینیم این محصولات با استقبال بسیاری همراه شده‌اند و خانواده‌های بسیاری به مصرف آن روی آورده‌اند اما متاسفانه موضوع مطرح‌شده در رابطه با عوارض بهداشت، مشکلات بسیاری برای صنعت تولید مالت و ماءالشعیر ایجاد کرده است و شاهدیم که این میزان عوارض برای این نوشیدنی‌ها از توان پرداختی شرکت‌های تولیدکننده این محصول خارج است. حتی می‌توان گفت بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده این نوشیدنی‌ها به دلیل اینکه توان پرداخت این عوارض را ندارند رو به خاموشی می‌روند و عامل آن را می‌توان همین موازی‌کاری در دستگاه‌های مختلف دانست.

این مسائل در حالی است که به عقیده من ماءالشعیر، نوشیدنی گیاهی سلامت است و لازم است مردم در ارتباط با خواص این نوشیدنی بیشتر آگاهی داشته باشند چرا که این نوشیدنی فوق‌العاده مغذی است و برای کودکان، بانوان و افراد مسن بسیار مناسب است و از خاصیت شست‌وشوی دستگاه گوارشی برخوردار است.

شکست محصولات قاچاق

قاچاق کالاهای مشابه، یکی دیگر از مشکلاتی است که صنعت ماءالشعیر و مالت ایران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، اگرچه اکنون با توجه به حجم تولید محصولات کشور و همچنین وجود واحدهای تحقیق و توسعه شرکت‌ها (R&D) اجازه عرض‌اندام به محصولات قاچاق و واردات محصولات مشابه داده نمی‌شود و از این بابت آنچنان زیانی ندیده‌ایم ولی متاسفانه باز هم درصد بسیار کمی قاچاق محصولات صورت می‌گیرد که البته باید گفت این محصولات از نظر قیمت با تولیدات مشابه محصولات داخلی قابل قیاس نیستند و نمی‌توانند با محصولات داخلی ما که بعضاً تحت لیسانس هم هستند، مبارزه کنند.

حمایت‌های لازم برای صنعت ماءالشعیر

با توجه به مشکلات مطرح‌شده در راستای تولید ماءالشعیر و دریافت عوارض بهداشت، انتظار می‌رود مسوولان در سازمان غذا و دارو، سازمان امور مالیاتی، سازمان استاندارد و تمام دست‌اندرکاران در این حوزه، به این صنعت یاری برسانند چرا که اگر این وضع ادامه پیدا کند و بخواهند این عوارض بهداشت را از شرکت‌های تولیدکننده بگیرند، زمان زیادی طول نمی‌کشد که اغلب شرکت‌های تولیدکننده این صنعت چراغ‌شان خاموش شود و مشکلات در واحدهای این صنعت فزونی می‌یابد. بنابراین انتظار ما از مسوولان این است که دریافت عوارض را متناسب با نوع نوشیدنی دریافت کنند چرا که همان‌طور که گفتم، نوشیدنی‌های مالت و ماءالشعیر با خانواده نوشابه‌های گازدار قندی متفاوت است.

همچنین امیدواریم با کمک‌ها و حمایت‌های دولت به جایی برسیم که بتوانیم تمام مواد اولیه موردنیاز در این صنعت را از داخل کشور تامین کنیم و دیگر نیازی به واردات آنها نداشته باشیم چرا که در حال حاضر در داخل کشور توان اندکی برای تولید بعضی از مواد اولیه موردنیاز صنعت نوشیدنی‌های ماءالشعیر و بر پایه مالت وجود دارد و واحدهای صنعتی به ناچار مواد اولیه خود را از خارج از کشور تهیه می‌کنند. اگر به این مساله رسیدگی شود، در زمینه‌های اشتغال، ارزآوری، صادرات و... تاثیر بسیاری می‌گذارد.

برای مثال مالت یکی از مواد اولیه موردنیاز و مهم در این صنعت است پس حمایت‌های لازم صورت گیرد تا توان کشت مالت مرغوب و مناسب را در کشور داشته باشیم و از محصول تولیدی در کشور خودمان در صنایع استفاده کنیم. قوطی‌های خالی نیز از دیگر مواد اولیه‌ای است که با وجودی که در کشور تولید می‌شوند، باز هم نیازمند واردات آنها هستیم. در حال حاضر تعداد اندکی شرکت تولیدکننده برای تولید قوطی‌ها در کشور وجود دارد از این‌رو اغلب شرکت‌های تولیدکننده کشور گاه به اجبار (به دلیل اینکه تولید آنها کفاف بازار را نمی‌دهد) و گاه به دلیل استفاده از کیفیت بهتر رو به واردات این قوطی‌ها از کشورهای دیگر می‌آورند.

در حال حاضر همان‌طور که قبلاً هم مطرح کردم، شرکت‌های تولیدکننده ماءالشعیر از توان لازم برای تولید محصولات برخوردار هستند و در عین حال که به فکر به‌روزرسانی و نوآوری در محصولات تولیدی خود هستند، تمام توان خود را به کار می‌گیرند تا محصولات خود را با حداقل قیمت تمام‌شده تولید کنند و با کمترین هزینه به دست مصرف‌کننده برسانند. این شرکت‌ها سعی دارند در نهایت محصولی باکیفیت و درخور مصرف‌کننده همراه با بسته‌بندی‌های مناسب در حجم‌های مختلف و با طعم‌بندی‌های متفاوت تولید کنند و بتوانند تمام سلیقه‌ها برای مصرف‌کننده را پوشش ‌دهند.

در این راستا معمولاً ابتدای هر سال جلسه‌ای در رابطه با مبحث قیمت‌گذاری با تمام شرکت‌های تولیدکننده برگزار می‌شود که بتوانیم در حد امکان از افزایش قیمت‌ها جلوگیری و شرایطی را ایجاد کنیم که بتوان مصرف‌کننده را به سمت استفاده از محصولات مالت و ماءالشعیر ترغیب کرد زیرا از آنجا که مردم آگاهی چندانی نسبت به خواص ماءالشعیر و نوشیدنی‌هایی بر پایه مالت ندارند از این‌رو سرانه مصرف در کشور ما در حد پایینی قرار دارد. از این‌رو شرکت‌های تولیدکننده این صنعت تلاش‌های بسیاری در این زمینه می‌کنند و از هزینه‌های خود کم می‌کنند، از طرفی هم انجمن این صنف به دنبال فرهنگ‌سازی در ارتباط با محصولات تولیدی این مجموعه است تا بتواند در رابطه با ماهیت ماءالشعیر و سالم و سلامت بودن آن، آگاه‌سازی‌های لازم را انجام دهد. بنابراین صرفاً توقعی نداریم که تنها دولت به ما کمک بدهد بلکه انجمن ماءالشعیر و مالت ایران و تمام شرکت‌های عضو هم فعالیت‌های لازم را انجام می‌دهند تا با انجام این اقدامات و ایجاد فضای رقابتی در کسب‌وکار کشور، هم مصرف‌کننده به دلخواه از محصولات مورد نیاز خود استفاده کند و هم به واسطه این رقابتی شدن، چرخ صنعت بهتر از گذشته به حرکت درآید.

سرمایه‌گذاری در بخش ماءالشعیر

امروزه در بخش سرمایه‌گذاری در صنایع ماءالشعیر و مالت ایران، دو مبحث مطرح است؛ یکی در ارتباط با سرمایه‌گذاری در داخل کشور و دیگری در ارتباط با سرمایه‌گذاری‌ها و قراردادهایی که با شرکت‌های خارجی وجود دارد.

خوشبختانه امروزه با تعامل و ارتباط مناسبی که صنعت ماءالشعیر و مالت ایران با وزارت صنایع و سازمان‌های صنایع استان‌ها دارد، این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاران از ظرفیت خالی شرکت‌های تولیدکننده داخل استفاده کنند. اما بحث دوم که امروزه در بسیاری از فروشگاه‌ها هم رصد می‌شود، این است که بسیاری از محصولات تحت لیسانس شرکت‌های مطرح خارجی تولید می‌شوند. شرکت‌های تولیدکننده با شرکت‌های خوب و مطرح تولیدکننده در خارج از کشور قرارداد همکاری دارند و محصولات خود را تحت لیسانس آنها تولید و به بازار عرضه می‌کنند. این مساله نوید این را می‌دهد که شرکت‌های خارجی از تکنولوژی و وضعیت مناسب شرکت‌های داخلی کشور ما باخبرند و راغب شده‌اند که بیایند و از ظرفیت‌های خالی شرکت‌های عضو در کشور ما استفاده کنند.

در حال حاضر هم سه، چهار برند از برندهای صنعت نوشیدنی‌های ماءالشعیر و بر پایه مالت کشور تحت لیسانس کشور آلمان هستند. تعدادی از شرکت‌ها نیز به تازگی با شرکتی در ترکیه قرارداد بسته‌اند و آنها هم از یکی دو ماه آتی شروع به کار می‌کنند.

چشم‌انداز صنعت ماءالشعیر و مالت

با توجه به اینکه نوشیدنی‌های مالتی فواید بسیاری دارند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای نوشیدنی‌های گازدار و قندی شوند، امید می‌رود شرکت‌های تولیدکننده با تمام توان و قوای خود محصولات بیشتری را تولید کنند و ظرفیت تولید را به ظرفیت تولید واقعی خود برسانند چرا که در حال حاضر شرکت‌های تولیدی این صنعت در کشور از پتانسیل بسیار بالایی برای تولید و صادرات برخوردار هستند. استفاده از محصولات این صنعت در سال‌های اخیر رشد بسیاری داشته است اما انتظار می‌رود با کمک دولت و برنامه‌ریزی‌های شرکت‌های تولیدکننده این صنعت، مصرف و حتی تولید این نوشیدنی‌ها چندین برابر شود. چشم‌اندازی که برای این صنعت در نظر گرفته شده به این صورت است که در سال 1400، سرانه مصرف ماءالشعیر برای هر نفر به 10 لیتر در سال برسد و این رخداد می‌تواند اتفاقی بسیار مهم و اساسی در این صنعت باشد.

همچنین از دولت دوازدهم انتظار می‌رود بتواند تعامل بهتری با انجمن‌ها داشته باشد. همواره توقع و خواسته‌مان این بوده که هرجایی که دولت قرار است تصمیمی مرتبط با صنایع بگیرد، این اجازه را بدهد که عضوی از آن صنعت و انجمن آن، در تصمیم‌گیری‌ها صاحب‌نظر باشد و بتواند نقشی داشته باشد که این مساله به بهبود کسب‌وکار و رونق صنایع کمک می‌کند.